ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه شخصی را که شبانه و به ‌طور مشکوکی از محل اقامتش فرا خوانده و بیرون برده‌اند، مفقود شود، دعوت ‌کننده، ضامن دیه اوست مگر اینکه ثابت کند که دعوت ‌شده زنده است یا اگر فوت کرده به مرگ عادی یا علل قهری بوده که ارتباطی به او نداشته است یا اگر کشته شده دیگری او را به قتل رسانده است. این حکم در مورد کسی که با حیله یا تهدید یا هر طریق دیگری، کسی را برباید و آن شخص مفقود گردد نیز جاری است. تبصره ـ هرگاه پس از دریافت دیه، مشخص شود که شخص مفقود زنده است و یا قاتل شناسایی گردد، دیه مسترد می‌ گردد و چنانچه اثبات شود که دعوت ‌کننده شخص مفقود را عمداً کشته است قصاص ثابت می‌ شود.

توضیح واژگان

اگرچه مفقود شدن دارای مفهومی گسترده است، اما به اعتقاد برخی از صاحبنظران باید آن را حمل بر قتل مجنی علیه نمود.1424712

همچنین مقصود از قید شبانه آن است که اگر کسی را در روز دعوت کنند، در فرض کشته شدن او، مسئولیتی متوجه داعی نخواهد بود.1424704

پیشینه

ماده 338 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1371) در گذشته در این خصوص وضع شده بود.4831420

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده از موردی خاص است که در آن نیازی به اثبات کامل وجود رابطه علیت نبوده و صرف اثبات ادعای اولیاء دم بر وجود شرایط وقوع جنایت کافی است.4831288حکم ماده فوق خلاف اصل برائت بوده و لذا باید محدود به مواردی شود که دعوت مجنی علیه در شب اتفاق افتاده است.353728 لذا نباید قیودی مثل «شبانه بودن دعوت» یا »فراخواندن از منزل» را قیودی مصداقی و تمثیلی تلقی نمود بی آنکه هدف قانونگذار محدود کردن ماده به این مصادیق بوده باشد.353724

باید دقت شود که در فرض اثبات تاثبر و دخالت عامل دیگر در مرگ مجنی علیه از سوی داعی، وی را نباید ضامن دانست.4831428 گروهی نیز معتقدند اگر متهم مدعی تاثیر عوامل خارجی در وقوع جنایت باشد،اثبات اسناد جنایت به متهم با آوردن دلایل کافی بر عهده مدعی است.4831448

اپر بیرو بردن از خانه به درخواست خود مجنی علیه بوده باشد، دو دیدگاه وجود دارد. عده ای معتقد به ضمان و عده ای معتقد به برائت هستند. به نظر می رسد در این خصوص پذیرش برائت منطقی تر باشد.4832992

سوابق فقهی

در خصوص فردی که شبانگاه دیگری را به خانه خود فراخوانده و سپس جسد مهمان پیدا شود، مشهور فقها معتقدند دعوت کننده ضامن دیه است.4058836 البته به نظر می رسد مشهور فقیهان سعی کرده اند داعی را مجرم و جانی تلقی نکنند. در این صورت ممکن بود این دعوت را از قراین جرم تلقی نموده و مورد را نیز از موارد لوث بشمار آورند.761260

مستندات فقهی

مستند فقهی این ماده روایتی از امام صادق (ع) است.4058860