ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه در اثر جنایت صدمه‌ای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به ‌شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل ‌مطالبه است.

توضیح واژگان

ارش را باید نوعی دیه دانست که در موارد عدم تعیین میزان دیه مقدر جنایات قابل پرداخت است.1055752

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس موازین قانونی ما، حتی اگر در خصوص جنایتی دیه ای تعیین نشده باشد، باید ارش از سوی دادگاه تعیین شده و پرداخته شود.1892076 مبلغ این ارش با در نظر گرفتن میزان دیه کامل و نیز کیفیت جنایت و با جلب نظر کارشناس و متخصص تعیین می شود.1927980برخی از حقوقدانان بر این عقیده اند که این ماده را نباید در تمام مواردی که میزان دیه از سوی قانونگذار مورد بحث قرار گرفته نشده است اعمال نمود. بلکه در پاره ای از موارد لازم است میزان دیه را با مراجعه به منابع معتبر فقهی شناسایی کرد. لذا موارد مورد بحث در این ماده اختصاص به حالاتی دارد که شرعاً برا یک جنایت دیه ای تعیین نشده باشد.355460 لذا چنانچه در خصوص عضوی از سوی قانونگذار دیه معین نشده باشد اما در منابع فقهی معتبر میزان دیه تعیین شده باشد، دادگاه نمی تواند حکم به ارش دهد.712720 بلکه مکلف به مورد حکم قرار دادن مبلغ دیه تعیین شده در شرع می باشد.671112

گروهی از نویسندگان تاکید کرده اند که در فرض مورد حکم قرار گرفتن ارش به ریال، موجبی برای افزایش یا کاهش مبلغ آن در موقع وصول نمی باشد.713760

لزوم تفسیر به نفع متهم اقتضا دارد که امکان تجدید نظر خواهی از احکام صادره در خصوص ارش با رعایت قوانین مربوط به تجدید نظر خواهی وجود داشته باشد.671116

سوابق فقهی

فقها معتقدند در هر جنایتی که دیه ای برای تعیین نشده باشد، باید ارش پرداخته شود.1693340 لذا با توجه به لزوم جلوگیری از به هدر رفتن خون انسان در فرضی که جنایتی بر عضوی وارد شده و شارع مقدس برای آن جنایت دیه معنی را بیان ننموده است، جانی مکلف به پرداخت ارش می باشد.835832

رویه قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 7/8313-1373/12/8 باید برای جراحات وارده بر پستان ارش تعیین نمود.4722876 همچنین به موجب نظریه مشورتی 7/570-1372/11/2 پرداخت ارش فوری بوده و نیازی به رعایت مواعد مقرر در دیه نیست.712792 از سوی دیگر بر اساس نظریه مشورتی 7/3141-78/6/9 برای ایراد ضرب، دیه مقدر شرعی تعیین نشده است و باید قائل به پرداخت ارش از سوی جانی بود.671096

مصادیق و نمونه ها

در خصوص امراضی نظیر ایدز که در برای آن دیه ای مقدر نشده است، برخی معتقد به تعیین ارش می باشند. حال آنکه گروهی دیگر بر این باورند که تعیین ارش را باید محدود به موارد جزئی تر نموده و عیوبی همچون بیماری های کشنده را مشمول ارش ندانست.353172