ماده ۳۴۹ قانون مجازات اسلامی

ولی دم نمی ‌تواند پیش از فوت مجنی‌ علیه، مرتکب را قصاص کند و در صورتی که اقدام به قتل مرتکب نماید، چنانچه جنایت در نهایت سبب فوت مجنی علیه نشود مستحق قصاص است، در غیر این صورت به تعزیر مقرر در قانون، محکوم می ‌شود؛ مگر در موردی که ولی دم اعتقاد دارد مرتکب مشمول ماده (302) این قانون است که در این صورت، مستحق قصاص نیست.

توضیح واژگان

ولی دم واژه ای است عربی که لفظ ولی به معنای سرپرست و صاحب و لفظ دم به معنای خون است و جمع آن « اولیاء دم» است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

به موجب این ماده چنانچه اولیاء دم پیش از فوت مجنی علیه، جانی را قصاص کنند ممکن است خودشان قصاص شوند. چرا که امکان قصاص جانی منوط به مرگ مجنی علیه است و تا پیش از آن حق قصاص اصولاً محقق نشده است. لذا زمان ایجاد حق قصاص یا عفو جانی بعد از فوت مجنی علیه است و اولیاء دم قبل از فوت او در واقع «اقدام به قتل» مرتکب نموده اند و در این صورت در فرض فوت مجنی علیه به تعزیر و در غیر این صورت به قصاص محکوم می شوند.

حکم این ماده را نباید مختص ولی دم دانست. بلکه چنین حقی برای خود مجنی علیه نیز وجود ندارد و در فرض اقدام به قصاص قاتل و عدم فوق خودش، محکوم به قصاص است.

سوابق فقهی

عده ای از فقها کحقون الدم بودن مقتول را از جمله شرایط قصاص دانسته اند.همچنین در فرض کشتن بحق مقتول نظیر قصاص وی یا قتل وی در راستای دفاع مشروع، قصاص قاتل ساقط است.

انتقادات

گروهی معتقدند در مفاد این ماده ابهاماتی وجود دارد.