ماده ۵۷۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

اگر مسوولین و مأمورین بازداشتگاه ها و ندامتگاه ها بدون اخذ برگ بازداشت صادره از طرف مراجع و مقامات صلاحیتدار شخصی را به نام زندانی‌ بپذیرند به دو ماه تا دو سال حبس محکوم خواهند شد.

توضیح واژگان

پذیرش به معنای قبول کردن و تحویل زندانی است. همچنین برگ بازداشت به برگه های چاپی رسمی مخصوصی گفته میشود که در آن مشخصاتی از قبیل نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه، شغل، اقامتگاه و ... قید می شود.391348 در باب نحوه ی وقوع این پذیرش باید به مقررات خاصی نظیر آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها مصوب 1380 مراجعه نمود.717488 پذیرش از لحظه ای آغاز می شود که فرد متهم یا محکوم به موجب برگ رسمی که به امضاء و مهر مقام قضایی صادر کننده قرار یا حکم متضمن مشخصات کامل متهم یا محکوم، توسط مأمور شناسایی شده و به بازداشتگاه یا زندان یا سایر مراجع وابسته تحویل می گردد.1428300

لفظ «مسئولین و مأمورین بازداشتگاه ها » در این ماده صرفاً شامل افرادی می شود که ملزم به تحویل گرفتن زندانی هستند.391372

مقصود از مقام صلاحیتدار نیز همان مقام صادر کننده حکم یا قرار می باشد391340 و تنها شامل مقامات قضایی بوده و مقامات غیر قضایی را در بر نمی گیرد.811580 همچنین عبارت «عدم اخذ برگ بازداشت» مشمول حالتی که برگ بازداشت قانونی از سوی مقامات ذیصلاح صادر شده اما مسوولین بازداشتگاه ها بدون اخذ آن ، فردی را به عنوان زندانی می پذیرند نخواهد بود.391344

لفظ «بازداشتگاه ها و ندامتگاه» در این ماده در مفهوم خاص خود آمده است.672468 زندان ها را می توان محلی تعریف نمود که در آن محکومان قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضایی و قانونی برای مدتی معین و یا بطور دایم در جهت اصلاح و تحمل کیفر نگهداری می شوند.811564 همچنین گروهی از نویسندگان مقصود از لفظ «ندامتگاه» را همان زندان دانسته اند.811560 لفظ بازداشتگاه نیز بر اساس ماده 4 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب 1380 محل نگهداری متهمینی است که با قرار کتبی مقامات صلاحیتدار قضایی تا اتخاذ تصمیم نهایی به آنجا معرفی می شوند.811556لازم به تاکید است که قید «مسوولین و مامورین بازداشتگاه ها و ندامتگاه ها» در این ماده حصری است و مسوولین سایر مراجع در صورت ارتکاب جرم فوق، مشمول مجازات فوق الذکر نخواهند بود.717484

نکات توضیحی تفسیری دکترین

علت جرم انگاری چنین رفتاری، مغایرت آن با اصل برائت و ورود خسارات مادی و معنوی به متهم است.1835260 لذا برای تضمین قانونی بودن تمام بازداشت ها در ایران، قانونگذار مبادرت به وضع این ماده نموده است. 3172708 از آنجا که عنصر مادی جرم مورد بررسی، «پذیرش فردی به عنوان زندانی بدون اخذ برگ بازداشت» است، گروهی معتقدند پذیرش چنین فردی با برگ بازداشت غیر قانونی ولو با علم شخص پذیرنده به غیر قانونی بودن آن مشمول این ماده نخواهد بود.391376 هرچند عده ای دیگر چنین رفتاری را قابل مجازات بر اساس همین ماده دانسته اند.5117884 همچنین باید در خصوص عنصر مادی این جرم همینجا یادآور شد که صرفأ از طریق فعل واقع میشود.3172728 لذا در فرض اطلاع مامور مورد بحث از حضور یک زندانی بدون برگ مجوز در زندان و عدم اقدام قانونی، به دلیل ترک فعل بودن رفتار وی، نمیتوان او را بر اساس ماده مورد بررسی مجازات کرد.3172736

همچنین عدم پذیرش طفل زیر دو سال متعلق به زن زندانی مشمول این ماده نمیشود.717492

نکته مهم دیگر آن است که در صورت ارتکاب جرم فوق بر حسب امر آمر قانونی، این مسأله از علل موجهه جرم محسوب شده و فرد مأمور فاقد مسئولیت محسوب می شود.1091964

عنصر معنوی این جرم مستلزم احراز علم مرتکب به عدم صدور برگ بازداشت و نیز اراده آزاد فرد مرتکب است.3172788 همچنین این جرم از جمله جرایم مطلق است و احتیاج به وقوع نتیجه خاصی ندارد.3172776

مجازات جرم فوق از نوع تعزیر درجه 6 می باشد.5117896 چنین حبسی می تواند تحت نظام نیمه آزادی قرار بگیرد.5117916

مرور زمان تعقیب جرم فوق 5 سال و مرور زمان اجرای حکم 7 سال می باشد.5117908

اجرای مجازات این جرم قابل تعلیق و صدور حکم نیز قابل تعویق است.5117900

پیشینه3172780

به موجب ماده 88 قانون مجازات عمومی مصوب 1304 «مستحفظین محبس و توقیفگاه هر گاه بدون ورقه امری از طرف مستنطق یا محکمه یا مقامات صلاحیتدار دیگری شخصی را به اسم محبوس بپذیرند به حبس تادیبی از دو ماه الی دو سال محکوم خواهند شد.»717468