ماده ۹۲۷ قانون مدنی

در تمام مواد مذکور در این مبحث هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه می‌برد و این فرض عبارت است از نصف اصل ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه. متقربین به مادر هم اعم از اجداد یا کلاله فرض خود را از اصل ترکه می‌برند. هر گاه به واسطه ورود زوج یا زوجه نقصی موجود گردد نقص بر کلاله ابوینی یا ابی یا بر اجداد ابی وارد می‌شود.

توضیح واژگان

عول در لغت یعنی جور و انحراف. (۱۰۷۱۹۷۳) (۸۴۳۱۸) و در حقوق، عول یعنی کاهش سهم برخی وراث، به دلیل عدم کفایت ماترک برای پرداخت فرض همه آنان. (۳۶۱۲۷۵)

عالت الفریضه یعنی زاید بودن جمع فروض بر ماترک متوفی(۸۴۳۱۹)

پیشینه

خلیفه دوم، در زمانی که عول پیش می‌آمد؛ نقص را به سهم همه وراث، وارد می‌نمود. (۱۲۵۳۴۷۰)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر متوفی دارای زوج و جد و جده پدری و نیز جد و جده مادری باشد؛ نصف ترکه به شوهر او رسیده؛ و ثلث آن نیز، نصیب جد و جده مادری میت گردیده؛ و آنچه باقی می‌ماند؛ به جد و جده پدری می‌رسد. (۳۸۹۴۰) و اگر ورثه متوفی، منحصر باشند به زوج و خواهران ابوینی و خواهران امی وی، در اینصورت به دلیل زیاد بودن فرض وراث نسبت به ماترک، عول پیش آمده؛ و نقص به سهم خواهران ابوینی میت، وارد خواهدشد. (۲۶۵۶۶۰)

سوابق فقهی

زوج و زوجه، در فرض فقدان فرزند برای متوفی، از فرض اعلای خود، ارث می‌برند. (۵۴۳۰۳۰) بنابراین هرگاه متوفی، دارای زوجه و اخوه ابوینی و اخوه مادری و جد مادری باشد؛ دراینصورت ربع ترکه به زوجه وی رسیده؛ ثلث ترکه به اخوه و جد مادری میت می‌رسد؛ که به‌طور مساوی، از آن بهره‌مند می‌گردند؛ و آنچه باقی می‌ماند؛ متعلق به اخوه ابوینی است؛ که به نسبت ذکور دو برابر اناث، بین آنها تقسیم می‌گردد. (۱۳۷۹۶)

انتقادات

این ماده، تنها درمورد عول تعیین تکلیف نموده؛ و این شبهه را ایجادنموده که در طبقه دوم، پس از اعطای سهم وراث، چیزی از ترکه اضافه نمی‌آید. (۴۹۶۶۶)