ماده ۹۴۰ قانون مدنی

ماده ۹۴۰ قانون مدنی: زوجین که زوجیت آن‌ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری زوجین

جهت ارث بری زوجه از همسرش، باید شرایط زیر فراهم باشد: نکاح دائمی بین آنان، تا زمان فوت شوهر ادامه یابد؛ و زن، خالی از موانع ارث باشد، قتل و کفر و لعان را، می‌توان از موانع ارث بری زوجه دانست. اما جهت ارث بری زوجه، دخول، شرط نیست.

اگر مردی به اشتباه، یا به خاطر جهل به حکم، با مادر رضاعی خود، یا با زنی معتده ازدواج نماید؛ یا نکاح را به صورت معلق منعقد کند؛ در این صورت بین زن و مرد، توارثی نیست.

با پذیرش شرط وراثت ضمن ازدواج موقت، غیر وارث در سهام قانونی ورثه شریک می‌گردد؛ که در واقع چنین شرطی، از مصادیق شرط نامشروع محسوب می‌شود. البته برخی از حقوقدانان، شرط وراثت ضمن عقد متعه را، وصیت تلقی نموده؛ و تا اندازه سهم قانونی زوجه از ارث، نافذ می‌دانند، اما به عقیده برخی دیگر، نمی‌توان شرط توارث را، وصیت محسوب نمود؛ زیرا مفهوم و آثار حقوقی ارث و وصیت، یکسان نیست، مگر اینکه بتوان ثابت نمود؛ که مقصود هر یک از زوجین از پذیرش شرط توارث، انشای وصیت به نفع دیگری بوده‌است.

نکات توضیحی

از مفهوم مخالف این ماده برمی آید که زوجین در متعه، از هم ارث نمی‌برند؛ و چون مقررات ارث، امری است؛ لذا نمی‌توان شرط خلاف آن را پذیرفت.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

امام صادق، شرط توارث زوجین در متعه را، صحیح ندانسته، و توارث در متعه را منتفی دانسته‌است.

اجماع بر این است که، ارث بری به سبب فاسد، صحیح نیست؛ خواه در حرام بودن آن سبب هم، اجماع شده باشد؛ یا نه.

سوابق فقهی

ازدواج با مادر نسبی یا رضاعی، از موانع ارث بری میان زن و شوهر، محسوب می‌گردد.

رویه‌های قضایی

• کمیسیون نشست‌های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری آذربایجان شرقی، شرط وراثت در ازدواج موقت را، به دلیل مخالفت با قواعد امری ارث، باطل می‌داند.
• به موجب دادنامه شماره ۵۵۹۸ مورخه ۱۳۷۴/۳/۳ شعبه ۴۳ دیوان عالی کشور، در صورت تردید در دائمی یا موقت بودن نکاح زوجین، دائمی بودن آن، قابل استنباط بوده؛ و حکم به توارث زوجین می‌شود؛ مگر اینکه متعه، ثابت شود.

مقالات مرتبط

• واکاوی دیدگاه‌های خاص علامه کاشف‌الغطاء در احوال شخصیه با رویکرد تطبیقی اقلیت‌های دینی ایرانی
• نکاح موقت طویل‌المدت
• واکاوی فقهی حقوقی شرایط اعمال ماده ۹۴۵ قانون مدنی (نکاح در بیماری منتهی به وفات)