ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی

دعوای تصرف عدوانی عبارتست از:

ادعای متصرف سابق مبنی براین که دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.

توضیح واژگان

تصرف عدوانی : این واژه مترادف با تصرف عادیه در فقه بوده و و به معنای تصرف بدون اذن مالک و قانون می باشد.1056045

دعوی تصرف عدوانی : دعوی متصرف سابق مال غیر منقول است علیه کسی که آن مال را بدون رضایت وی متصرف است.82662

پیشینه

در کشورهایی نظیر ایران ، فرانسه ، ایتالیا برخلاف کشورهایی مانند آلمان و سوییس ،کلیه املاک به ثبت نرسیده و سند رسمی به نام مالکان صادر نگردیده است و وضع ثبتی و قطعی بسیاری از املاک مشخص نمی باشد ، لذه قانون گذار چاره ای جز این ندیده که دعوای تصرف را عنوان مستقل قانونی داده و به این وسیله از متصرفین این گونه املاک حمایت کند . 565856دعاوی تصرف از قرن نهم میلادی و در حقوق کلیسایی متولد گردید به گونه ای که اسقف هایی که از مقرشان رانده و خلع ید شده بودند با طرح دعوا و تحصیل حکم ، می توانستند به مقر خویش بازگردند691489//

در ماده 326 قانون آیین دادرسی مدنی سابق ، یکی از شرایط موفقیت در دعوای تصرف عدوانی سبق تصرف حداقل به مدت یک سال بود که در قانون جدید این شرط حذف شده و صرف اثبات عرفی تصرف برای سبق تصرفکفایت می کند.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

مبنای احترام به تصرف سابق در دعوای تصرف ،اماره ی مشروعیت تصرف سابق می باشد ، یعنی حمایت از مدعی در دعاوی تصرف ، ناشی از تصرف سابق به عنوان مالک نیست بلکه به عنوان اماره مشروعیت همان تصرف است که با سابقه تصرف واجد اعتبار عقلی شده است .322461مبنای دیگر این حمایت قانونی حفظ نظم موجود و منع از احقاق حق شخصی توسط افراد می باشد که ماده 31ق.م. نیز اشعار می دارد«هیچ مالی را از تصرف صاحب ان نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون» 60733

دعاوی تصرف عدوانی حقوقی از چهار رکن تشکیل شده است :1) سبق تصرف خواهان ولو مالک نباشد 2) لحوق تصرف مالک ولو مالک باشد 3) عدوانی بودن تصرف لاحق بدین معنی که به غیر وسیله قانونی باشد 4) غیر منقول بودن مورد تصرف 1230128

سند مالکیت در دعوای تصرف عدوانی ، منحصرا اماره سبق تصرف است که آن هم تاب مقاومت در برابر دلایل مخالف را ندارد.312105

اجرای رای تصرف عدوانی فوری می باشد.142831

سوابق و مستندات فقهی

تصرف عادیه ار نظر فقهی مترادف با واژه تصرف عدوانی به معنی تصرف بدون اذن مالک و قانون می باشد.1056045

انتقادات

1) استفاده از عبارت دعوای رفع تصرف عدوانی به جای عبارت دعوای تصرف عدوانی مناسب تر به نظر می رسد.718061

2)سکوت ماده در مورد میزان سبق تصرف موجب اختلاف نظر میان حقوقدانان گردیده و سه نظر را پدید آورده است : نظر نخست : با توجه به سکوت قانونگذار، تصرف سابق هرچند کوتاه باشد مورد پذیرش قانون گذار می باشد. نظر دوم : علت مسکوت ماندن شرط مذبور حذف آن نبوده بلکه با توجه  به این که نزدیک به 60 سال در نظام قانونگذاری و حتی عرف استیلای کمتر کم تر از یک سال را تصرف به شمار نیاورده است ، قانون گذار نیازی به تصریح مجدد آن نیاورده است. نظر سوم : قانونگذار با مسکوت گذاشتن شرط مدت به قاضی آن ازادی لازم را داده است تا با توجه به اوضاع و احوال ، طول مدت استیلای سابقرا کافی یا ناکافی تشخیص دهد.1091439

مصادیق و نمونه ها

1) دعوی تصرف عدوانی در مواردی که تصرف غاصبانه مسبوق به رضایت می باشد جاری نمی شود: مثلا در مورد تصرف مستاجر پس از انقضای مدت و یا تصرفات راهن در عین مرهونه دعوی تصرف عدوانی قابل طرح نمی باشد.82662 2) ممکن است به علت تنوع مصادیق ید ، تصرف یک مال با تعارض مواجه شود : مانند تعارض تصرف کسی که سوار بر حیوان است و کسی که افسار آن را به دست دارد.385584