ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی

ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی: تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به ‌موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌ گردد. نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به ‌موجب قانون تعیین می‌ شود. دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می‌ دهد:

الف ـ انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم

ب ـ شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان ‌بار آن

پ ـ اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم

ت ـ سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر وی

تبصره - چنانچه دادگاه در حکم صادره مجازات حبس را بیش از حداقل مجازات مقرر در قانون تعیین کند، باید مبتنی ‌بر بندهای مقرر در این ماده و یا سایر جهات قانونی، علت صدور حکم به بیش از حداقل مجازات مقرر قانونی را ذکر کند. عدم رعایت مفاد این تبصره موجب مجازات انتظامی درجه چهار می ‌باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱ قانون مجازات اسلامی
• ماده 14 قانون مجازات اسلامی
• ماده 16 قانون مجازات اسلامی
• ماده 69 قانون مجازات اسلامی
• ماده 141 قانون مجازات اسلامی
• ماده 142 قانون مجازات اسلامی
• ماده 457 قانون آیین دادرسی کیفری

توضیح واژگان

منظور از «محرمات شرعی»، مواردی است که سابقه حرمت شرعی دارد، مانند کلاهبرداری، خیانت در امانت و ... و منظور از «نقض مقررات حکومتی» نیز جرائم مربوط به نظم عمومی است. برخی معتقدند مورد اول به تعزیرات منصوص شرعی و مورد دوم به تعزیرات غیر منصوص شرعی اشاره دارد.

پیشینه

سابقا قانونگذار در ماده 16 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370، به تعریف مجازات تعزیری پرداخته بود. تعریف سابق از تعزیرات به نحوی بود که شائبه ی نقض اصل قانونی بودن را به ذهن می آورد که در ماده فوق، این ایراد مرتفع شده است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

تعزیرات، به دو دسته تعزیرات منصوص و غیر منصوص شرعی تقسیم میشوند. منظور از تعزیرات غیر منصوص شرعی، جرائمی است که مجازات آن در شرع تعیین نشده و منظور از تعزیرات منصوص شرعی، محرماتی غیر از حدود است که مجازات آن در شرع معین شده است، گفتنی است که بین فقها در خصوص تعداد این نوع تعزیرات، اختلاف نظر وجود دارد که عدم احصای این موارد در قانون، میتواند منجر به اختلاف نظر و صدور آرای متعارض شود. مجازات های تعزیری در قوانین جزایی عموما به صورت تعیین حداقل و حداکثر است که قاضی موظف است با نظر به شرایط متهم، مجازات متناسب را تعیین نماید. این رویکرد مطابق با اصل فردی کردن مجازات ها است.

رویه قضایی

• به موجب رأی دیوان عالی کشور به شماره 530 مورخ 1368/12/1 در جرم سرقت حتی در فرض اعلام رضایت شاکی، لازم است سارق را به دلیل اخلال در نظم و امنیت جامعه و سلب آسایش عمومی تعزیر نمود.
• همچنین بر اساس نظریه مشورتی شماره 327/7_1363/1/18، جزای مالی اعم از جزای نقدی است و مواردی نظیر حکم به تأدیه شتر یا گاو به عنوان دیه هر چند یک جزای مالی است، اما جزای نقدی محسوب نمی شود لذا جزای نقدی را باید منحصر به وجه نقد دانست.
• رای وحدت رویه شماره 770 مورخ 1397/4/26 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره 795 مورخ 1399/6/18 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره 834 مورخ 1402/5/24 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• نظریه شماره 7/1400/226 مورخ 1400/03/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تغییر مجازات تخییری در مرحله تجدیدنظر
• نظریه شماره 7/1400/230 مورخ 1400/05/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اعتراض به تعیین مجازات بیش از حداقل مقرر قانونی
• نظریه شماره 7/1400/742 مورخ 1400/07/04 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعیین مجازات جرم نگهداری مواد مخدر
• نظریه شماره 7/1402/224 مورخ 1402/04/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعیین مجازات متناسب با میزان مواد مخدر
• نظریه شماره 7/1402/231 مورخ 1402/04/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ماده ۴۵ الحاقی قانون مبارزه با مواد مخدر
• نظریه شماره 7/99/1187 مورخ 1399/08/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مجازات ماده ۶۸۴ قانون تعزیرات طبق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری
• نظریه شماره 7/1400/349 مورخ 1400/10/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مجازات‌های تکمیلی اطفال و نوجوانان

• نظریه شماره 7/99/378 مورخ 1399/04/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تناسب در تعیین مجازات جرایم قانون مبارزه با مواد مخدر
• نظریه شماره 7/1401/101 مورخ 1401/04/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه در خصوص چگونگی اعمال مجازات تکمیلی اقامت اجباری نسبت به زنان
• رای دادگاه درباره ارزش قضایی اظهارات شکات (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۶۹۷۰۰۵۲۳)
• رای دادگاه درباره ارزش گزارش اداره آگاهی (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۶۹۷۰۰۷۴۶)

• نظریه شماره 7/99/524 مورخ 1399/05/25 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره منظور از جهات قانونی تخفیف مجازات
• نظریه شماره 7/1402/68 مورخ 1402/06/04 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعیین حداقل مجازات در بزه تهدید علیه بهداشت عمومی
• نظریه شماره 7/99/861 مورخ 1399/06/26 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم شمول جرم قتل غیر عمد ناشی از حوادث رانندگی تحت ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی
• رای دادگاه درباره استفاده از سند مجعول به عنوان مقدمه ارتکاب بزه کلاهبرداری (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۲۷۰۱۰۷۵)
• نظریه شماره 7/99/997 مورخ 1399/07/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اصلاح حکم قطعی محکومیت به انتقال مال غیر به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری
• رای دادگاه درباره اصلاح رأی متعاقب اعتراض ثالث (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۳۰۰۵۴۶)
• رای دادگاه درباره اماره قضایی در بزه بازداشتن مردم از کسب و کار (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۲۰۰۱۴۶)
• رای دادگاه درباره بیان اکاذیب در مقام دفاع از موکل (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۲۰۰۴۳۷)
• رای دادگاه درباره بردن مال غیر از طریق ارائه چک های مسروقه (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۲۷۰۰۵۳۱)
• رای دادگاه درباره ایجاد مزاحمت برای بانوان در آسانسور (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۴۰۱۰۲۲)

مقالات مرتبط

• چالش‌های قضایی و اجرایی زندان‌زدایی در سیاست جنایی ایران
• تعزیرات منصوص شرعی در سایۀ حکم حکومتی
• حکم اکراه در حدود؛‌ تحلیلی بر قسمت اخیر مادۀ 151 قانون مجازات اسلامی
• مبانی اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری در حوزة ادیان
• گستره دفاع اختلال روانی در حقوق کیفری ایران و آمریکا
• بررسی جرم شناختی مجموعه تلویزیونی«سرقت پول»
• نقدی بر مادۀ 14 قانون آیین دادرسی کیفری
• نقد و بررسی دستور نگهداری متهمتحتنظر در مقررات دادرسی ایران