ماده ۳۹۷ قانون مجازات اسلامی

عضو کامل، در برابر عضو ناقص قصاص نمی ‌شود لکن عضو ناقص، در برابر عضو کامل قصاص می‌ شود که در این ‌صورت، مرتکب باید مابه‌ التفاوت دیه را بپردازد. تبصره ـ عضو ناقص، عضوی است که فاقد بخشی از اجزا باشد مانند دستی که فاقد یک یا چند انگشت یا فاقد بخشی از یک یا چند انگشت است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس این ماده عضو ناقص در برابر عضو کامل قابل قصاص است. این امر منطبق با قواعد کلی در خصوص اختلاف صفت میان دو عضو است. البته باید توجه نمود که عضو کامل در مقابل عضو ناقص قصاص نمی شود.

پیشینه

سابقاً ماده 274 قانون مجازات عمومی در این خصوص وضع شده بود.

سوابق فقهی

تقریبا تمام فقها این قاعده را پذیرفته اند که در قصاص عضو، در صورت اختلاف در صفت برای مجنی علیه فقط حق قصاص وجود دارد و نمیتواند مطالبه ارش نیز بنماید. برخی از فقها بر این باورند اگر کسی که هیچ انگشتی در دست خود ندارد کف دست سالم دیگری را که دارای تمام انگشتان است قطع نماید، کف دست ناقص او را بایستی قصاص کرد. بعلاوه اینکه دیه انگشتانی که او نداشته است نیز باید از او گرفته شود.در خصوص اختلاف میان سالم و معیوب بودن عضو جانی و مجنی علیه، برخی از فقها معتقدند اگر عضو مورد بحث، ظاهر باشد گفته ی جانی با سوگند وی پذیرفته می شود. مگر در فرض اقامه بینه از سوی مجنی علیه مبتنی بر صحت گفتار خود. اما اگر این عضو آشکار نباشد، گفته مجنی علیه پذیرفته می شود.

مستندات فقهی

اما صادق (ع) در این خصوص می فرمایند:« چنانچه مردی با دست چپ فلج، مرتکب سرقت شود، دست راست و پای او قطع نمی شود. ولی اگر فلج بوده و بعد از آن دست مردی را قطع کند، قصاص صورت می گیرد.» به بیان ساده تر، مقصود آن است که چنین فردی دارای حد سرقت نیست. اما قصاص عضو بر او اعمال می شود.