حجب حالت وارثی است که به واسطه‌ی بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم می‌شود.[۱] در حالت حجب، هم مقتضی وراثت موجود بوده؛ و هم اینکه مانعی برای توارث وجود ندارد؛ تنها دلیلی که باعث محرومیت وارث از کل یا قسمتی از سهم خود می‌شود؛ وجود وارثان دیگری برای متوفی است.[۲]

مانع ارث را حاجب گفته و ممنوع از ارث را نیز، محجوب نامند.[۳]

مواد مرتبط

اقسام

اقسام حجب عبارت است از حرمانی و نقصانی،[۴][۵] همچنین حجب را می‌توان به اقسام زیر تقسیم نمود: حجب به نفع خود، و حجب به نفع دیگری.[۶]

حجب حرمانی

حجب حرمانی، به معنای حجب از اصل ترکه است. [۷]

حجب نقصانی

حجب نقصانی، یعنی محرومیت وارث نسبت به بخشی از حصه خود.[۸]

حجب به نفع خود

حجب به نفع خود، مانند اینکه فرزندان متوفی، وارث همه ماترک او گردیده و به نوادگان، چیزی نمی‌رسد.[۶]

حجب به نفع دیگری

حجب به نفع دیگری، مانند موردی که با وجود دو برادر ابوینی برای میت، سهم مادر از یک سوم به یک ششم تنزل نموده؛ و بقیه ترکه به پدر می‌رسد.[۶]

در فقه

در حجب، علت تامه وراثت یعنی شرط و سبب و مقتضی، موجود هستند؛ و حجب، جلوی علت تامه را می‌گیرد؛ و مانع تأثیرگذاری مطلوب آن، می‌شود؛ ولی منع، از تأثیر مقتضی جلوگیری نموده؛ و اجازه نمی‌دهد تا علت تامه محقق شود.[۹]

ضابطه حجب از اصل ارث

ضابطه‌ی حجب از اصل ارث، رعایت اقربیت به میت است، بنابراین هر طبقه از وراث، طبقه‌ی بعد را از ارث محروم می‌نماید مگر در مورد ۹۳۶ و موردی که وارث دورتر بتواند به سمت قائم‌مقامی ارث ببرد که در این صورت هر دو ارث می‌برند.[۱۰]

تفاوت با موانع ارث

علت منع از ارث، وجود خصوصیتی در خود وارث است که مانع ارث بری می‌شود؛ نظیر کفر او، ولی در حجب، امری نسبی که است که در رابطه با دو وارث، قابل تصور است.[۱۱]

جستارهای وابسته

منابع

  1. ماده ۸۸۶ قانون مدنی
  2. محمدجعفر جعفری لنگرودی. اساس در قوانین مدنی (المدونه). چاپ 1. گنج دانش، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1444812
  3. محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم). چاپ 4. گنج دانش، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 327264
  4. محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد دوم) (ارث). چاپ 2. گنج دانش، 1384.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4275144
  5. محمدجعفر جعفری لنگرودی. دوره حقوق مدنی (جلد دوم) (ارث). چاپ 2. گنج دانش، 1384.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4275172
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ابوالقاسم گرجی. مبانی حقوق اسلامی. چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1085312
  7. مصطفی جباری و حمید (ترجمه) مسجدسرایی. فقه تطبیقی با نگاهی به قانون مدنی (احوال شخصیه) (ترجمه و تبیین جلد دوم الفقه علی المذاهب الخمسه). چاپ 1. ققنوس، 1379.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1176884
  8. مصطفی جباری و حمید (ترجمه) مسجدسرایی. فقه تطبیقی با نگاهی به قانون مدنی (احوال شخصیه) (ترجمه و تبیین جلد دوم الفقه علی المذاهب الخمسه). چاپ 1. ققنوس، 1379.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1176884
  9. محمدجعفر جعفری لنگرودی. مجموعه محشای قانون مدنی. چاپ 3. گنج دانش، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1715020
  10. ماده ۸۸۸ قانون مدنی
  11. محمدجعفر جعفری لنگرودی. مجموعه محشای قانون مدنی. چاپ 3. گنج دانش، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1715020