تحلیل حقوقی سیر تحول نظام های احوال شخصیه کشورهای اسلامی
 | |
| عنوان | تحلیل حقوقی سیر تحول نظام های احوال شخصیه کشورهای اسلامی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | سیامک قیاسی |
| استاد راهنما | جواد حبیبی تبار |
| استاد مشاور | محمود حکمت نیا |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۷ |
| دانشگاه | دانشگاه عدالت |
تحلیل حقوقی سیر تحول نظام های احوال شخصیه کشورهای اسلامی عنوان رساله ای است که توسط سیامک قیاسی، با راهنمایی جواد حبیبی تبار و با مشاوره محمود حکمت نیا در سال ۱۳۹۷ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.
چکیده
احوال شخصیه، مجموعه ای از صفات و وضعیت موجود در شخص است که او را از سایرین متمایز و موقعیت حقوقی او را در جامعه مشخص می کند. میان احوال شخصیه و دین رابطه نزدیکی وجود دارد؛ به گونه ای که تا اواخر قرن نوزدهم، صرفا حقوق اسلام بر کشورهای اسلامی حاکم بوده است؛ اما از آن زمان به تدریج تحولاتی در قوانین کشورهای اسلامی رخ داد. این تحولات دارای خط سیر ویژه ای است که تاکنون نیز ادامه داشته است. مسیله تحقیق حاضر این است که سیر تحول مزبور، به چه صورت بوده و با چه سازوکاری انجام شده و چه آثاری در پی داشته است؟ برخی معتقدند احوال شخصیه در کشورهای اسلامی، نسبت به پیروی یا تاثیرپذیری از الگوهای غربی در نظام قانون گذاری، خط قرمز دین به شمار می آید. درعین حال با توجه به تحولات حقوق بشری، امروزه اکثر قریب به اتفاق قوانین احوال شخصیه کشورهای یادشده، متاثر از قوانین و اسناد بین المللی هستند و درنتیجه تحولات صورت گرفته، بخش هایی از قوانین مدنی آنان، از نمونه های غربی الگو گرفته اند؛ اما به رغم این تاثر، تمایل بازگشت به اندیشه اصیل اسلامی و حاکمیت قوانین حقوقی آن در برخی از کشورهای مزبور دیده می شود. این پژوهش، با تحلیل حقوقی سیر تحول نظام های احوال شخصیه کشورهای اسلامی، در ضمن روش توصیفی–تحلیلی، نشان می دهد که آهنگ این تحول در همه کشورها یکسان نیست و عملکرد عوامل و اسباب تحول نیز متفاوت بوده است. جهت گیری تحول مزبور در بسیاری موارد، گرایش به حقوق غرب بوده و در بعض موارد دیگر گرایش به حقوق کیفری و در مواردی نیز تمایل به همگرایی و گذر از مرز مذاهب و قانون واحد مشاهده می شود. در پژوهش حاضر، نخست توصیفی از وضع موجود احوال شخصیه کشورهای اسلامی ارایه گردیده و در ادامه به بایسته ها و خلاهای موجود در این زمینه پرداخته شده است. داده پردازی، بر اساس روش کتابخانه ای سامان یافته و برای این منظور، مواد متنوع کتابخانه ای همچون کتاب ها، مقالات و منابع الکترونیکی به کار گرفته شده است. همچنین از حیث ماهوی، در مباحث مربوط به حقوق اسلامی از روش اجتهادی–استنباطی، استفاده شده و تجزیه وتحلیل اطلاعات بر این پایه صورت پذیرفته است.
ساختار و فهرست رساله
فهرست اجمالی مطالب عنوان صفحه مقدمه
فصل اول: مفهوم شناسی و کلیات
۱ مفهوم شناسی
۲ کلیات
فصل دوم: عوامل، رویکردهای حاکم و شیوه تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ عوامل تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۲ رویکردهای حاکم بر تحولات احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۳ شیوه تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
فصل سوم: سیر تکامل مقررات احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ کشورهای متمایل به قانون گذاری مبتنی بر فقه
۲ کشورهای متمایل به تعددِ قانون احوال شخصیه بر اساس تعددِ مذاهب
۳ کشورهای متمایل به اعمال قانون واحد احوال شخصیه بر اساس مذهب خاص
۴ کشورهای متمایل به سکولاریسم قانونی
فصل چهارم: بایسته های احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ نظریه تعدد قانون احوال شخصیه
۲ نظریه اعمال قانون واحد احوال شخصیه
۳ نظریه وحدت قانون احوال شخصیه
نتیجه گیری:
پیشنهاد ها:
منابع و مآخذ:
فهرست تفصیلی مطالب عنوان صفحه مقدمه
۱ بیان مسیله و تعیین قلمرو
۲ سوالات اصلی و فرعی:
۳ فرضیه های تحقیق:
۴ ضرورت و اهداف پژوهش:
۵ پیشینه مطالعاتی:
۶ روش شناسی حاکم بر پژوهش:
۷ سازمان دهی تحقیق و منطق تبویب:
فصل اول: مفهوم شناسی و کلیات
۱ مفهوم شناسی
۱/۱ احوال شخصیه
۱/۲ کشورهای اسلامی
۱/۳ نظام حقوقی
۱/۴ تحول
۱/۵ احوال عینیه
۱/۶ نظام حقوقی اسلام
۲ کلیات
۲/۱ گستره ماهوی و مصداقی احوال شخصیه
۲/۱/۱ گستره ماهوی و مصداقی احوال شخصیه با توجه به مفهوم آن
۲/۱/۲ دیدگاه کشورهای پیشرو در قوانین احوال شخصیه
۲/۲ مبانی احوال شخصیه
۲/۲/۱ مبانی انسان شناختی
۲/۲/۲ مبانی روش شناسی
۲/۳ ادله و مستندات احوال شخصیه
۲/۳/۱ ادله و مستندات حکمی (اجتهادی)
۲/۳/۲ ادله و مستندات حقوقی (قانونی)
فصل دوم: عوامل، رویکردهای حاکم و شیوه تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ عوامل تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱/۱ اقتضایات زمان
۱/۲ تغییر حاکمیتی و سیاست های فرهنگی
۱/۳ گرایش های فمینیستی
۱/۴ تاثیر مقررات و سازمان های بین المللی
۲ رویکردهای حاکم بر تحولات احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۲/۱ گرایش به حقوق غرب
۲/۲ گرایش به حقوق اسلام
۲/۳ گرایش به حقوق کیفری
۲/۴ گرایش به خانواده بسته
۳ شیوه تحول احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۳/۱ تحول از طریق عناوین ثانویه شرعی
۳/۲ تحول از طریق شروط ضمن عقد
۳/۳ تحول از طریق گزینش آرای فقهی
۳/۴ تحول از طریق تغییر نگرش در اجتهاد مبتنی بر نظریه مقاصد شریعت
فصل سوم: سیر تکامل مقررات احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ کشورهای متمایل به قانون گذاری مبتنی بر فقه
۱/۱ مقررات نکاح
۱/۱/۱ تحول و تطور در مقررات ازدواج
۱/۱/۱/۱ مقدمات نکاح
۱/۱/۱/۲ ماهیت حقوقی خواستگاری
۱/۱/۱/۳ عدول از خواستگاری
۱/۱/۱/۴ جبران خسارات
۱/۱/۱/۵ رویه قضایی
۱/۱/۱/۵/۱ رویه مخالف جبران خسارت
۱/۱/۱/۵/۲ رویه موافق جبران خسارت
۱/۱/۲ شرایط ازدواج
۱/۱/۲/۱ شرایط انعقاد ازدواج
۱/۱/۲/۲ شرایط صحت عقد
۱/۱/۲/۳ شرایط نفوذ عقد
۱/۱/۲/۴ شرایط لزوم
۱/۱/۲/۵ شرایط شکلی عقد نکاح
۱/۱/۳ موانع نکاح محرمات :
۱/۱/۳/۱ موانع نکاح، محرمات ابدی
۱/۱/۳/۲ محرمات موقت
۱/۱/۴ تحول و تطور در آثار نکاح
۱/۱/۴/۱ روابط غیرمالی زوجین
۱/۱/۴/۲ روابط مالی زوجین
۱/۲ تحول و تطور در مقررات انحلال نکاح
۱/۳ مقررات ارث و وصیت
۱/۳/۱ ارث
۱/۳/۲ وصیت
۲ کشورهای متمایل به تعددِ قانون احوال شخصیه بر اساس تعددِ مذاهب
۲/۱ لبنان
۲/۱/۱ احوال شخصیه مسلمانان
۲/۱/۲ احوال شخصیه مسیحیان
۲/۲ ایران
۳ کشورهای متمایل به اعمال قانون واحد احوال شخصیه بر اساس مذهب خاص
۴ کشورهای متمایل به سکولاریسم قانونی
۴/۱ تحول و تطور درمقررات نکاح
۴/۲ تحول و تطور درمقررات انحلال نکاح
۴/۳ مقررات ارث و وصیت
فصل چهارم: بایسته های احوال شخصیه کشورهای اسلامی
۱ نظریه تعدد قانون احوال شخصیه
۱/۱ مبانی و ادله حقوقی نظریه تعدد قوانین احوال شخصیه
۱/۱/۱ مبانی فلسفی و جامعه شناختی تعدد قوانین احوال شخصیه
۱/۱/۱/۱ عدالت
۱/۱/۱/۲ کثرت گرایی حقوقی
۱/۱/۲ شناسایی حقوق احوال شخصیه اقلیت ها در قوانین و اسناد بین المللی
۱/۲ مبانی و ادله فقهی نظریه تعدد قوانین احوال شخصیه
۱/۲/۱ شناسایی حقوق احوال شخصیه اقلیت ها در فقه اسلامی
۱/۲/۱/۱ ادله قرآنی
۱/۲/۱/۲ مستندات روایی
۱/۲/۱/۳ سیره عملی پیشوایان
۱/۲/۱/۴ اقوال و آرای فقیهان
۱/۲/۲ صلاحیت و استقلال قضایی اقلیت ها از دیدگاه فقه اسلامی
۱/۲/۲/۱ اصل مدارا
۱/۲/۲/۲ قاعده الزام
۱/۲/۲/۲/۱ مفهوم قاعده الزام
۱/۲/۲/۲/۲ مدرک و مستندات قاعده الزام
۱/۲/۲/۲/۲/۱ روایات
۱/۲/۲/۲/۲/۲ سیره متشرعه
۱/۲/۲/۲/۲/۳ سیره عقلاء
۱/۲/۲/۲/۳ جریان قاعده برای غیر مسلمین
۱/۲/۲/۲/۴ مفاد قاعده الزام
۱/۳ احوال شخصیه از دیدگاه حقوق بین الملل خصوصی
۲ نظریه اعمال قانون واحد احوال شخصیه
۲/۱ ادله و مستندات حقوقی اعمال قانون واحد احوال شخصیه
۲/۲ مبانی و ادله فقهی نظریه اعمال قانون واحد احوال شخصیه
تحلیل و بررسی؛
۳ نظریه وحدت قانون احوال شخصیه
۳/۱ در مشترکات محل اتفاق
۳/۱/۱ تشویق به تشکیل خانواده
۳/۱/۲ تعدد زوجات
۳/۱/۳ شرطیت انشاء لفظی در عقد نکاح
۳/۱/۴ تحقق نشر حرمت به وسیله رضاع
۳/۱/۵ حرمت ازدواج با مو لوده ناشی از زنا
۳/۱/۶ بطلان عقد مجنون
۳/۱/۷ اجرای صیغه نکاح به وسیله صغیر ممیز به عنوان وکیل
۳/۱/۸ غیر خیاری بودن عقد نکاح
۳/۱/۹ نشر حرمت به وسیله مصاهره
۳/۲ مشترکات بر مبنای شهرت فتوایی بین فریقین
۳/۳ امکان تقریب در حوزه تقنین در غیر مشترکات
۳/۳/۱ حضور شهود در نکاح
۳/۳/۲ قلمرو اولیای عقد
۳/۳/۳ حدود ولایت پدر و جد پدری بر باکره رشیده
۳/۳/۴ مفهوم تمکین خاص
۳/۴ لزوم جعل با حق تحفظ
۳/۴/۱ مشروعیت نکاح متعه
۳/۴/۲ حرمت نکاح؛ دختر برادر و خواهر همزمان با عمه و خاله
۳/۴/۳ شرایط تحقق نشر حرمت به وسیله رضاع
نتیجه گیری؛
پیشنهاد ها؛
منابع و مآخذ:
ا کتب فارسی؛
ب کتب عربی؛
ج مقالات؛
د پایان نامه؛
ه– سایت ها؛
ی قوانین و مقررات؛
کلیدواژه ها
- احوال شخصیه
- تحول احوال شخصیه
- حقوق اسلام
- نظام حقوقی کشورهای اسلامی و همگرایی