صیانت از میراث فرهنگی غیر مادی مردمان بومی: در جست‌وجوی مناسب ترین راهکار حقوقی
صیانت از میراث فرهنگی غیر مادی مردمان بومی: در جست‌وجوی مناسب ترین راهکار حقوقی نام مقاله ای است از امیر حسین رنجبریان و محمد سعیدی که در شماره چهار دوره چهل و شش (دی 1395) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
مردمان بومی مردمانی هستند که از ادوار گذشته و به‌ویژه پیش از استعمار دارای تاریخ، پیوندها، و سنتهای مشترک با یک‌دیگر بودهاند که سبب جدایی آن‌ها از جامعة اصلی و مرکزی و برخورداری از نظامها و الگوهای ارزشی و فرهنگی خاص خود شده است. این مردم، که در چارچوبها و نظامات قدرت مرکزی زندگی میکنند، با سرزمین و محل اقامت خود رابطهای عاطفی و معنوی دارند و نیز حفظ و صیانت از فرهنگ و میراث غیر مادی خود را، که عمدتاً جنبة شفاهی و کلامی دارد، عامل بقا و استمرار هویتشان در گذر زمان و پرهیز از ادغام در دیگر جوامع غالب و مسلط در دنیای اطراف میدانند. برای حمایت حقوقی از این میراث راهکارهای گوناگونی پیشنهاد شده است که اهم آن‌ها را میتوان در دو راهکار دستهبندی کرد: راهکار اول شامل نظامهای حقوق خصوصی و حقوق مالکیت فکری است که با تکیه بر جلوههای گوناگون این حقوق مانند کپی‌رایت، حق اختراع، حقوق علائم تجاری، حقوق قراردادها، و مسئولیت مدنی و با تلقی این میراث به‌منزلة اموالی دارای ارزش اقتصادی و قابل دادوستد راهحلهایی برای حمایت از آن ارائه میکنند. راهکار دوم نیز نظام حقوق بشر است که بر اساس الگوبرداری از چارچوب «حقهای فرهنگی» و آموزههای حقوق بشری در پی یافتن سازوکارهایی برای حمایت از حق مردمان بومی بر میراث فرهنگی غیر مادی و ادبیات و فرهنگ عامة آن‌ها به‌مثابة یک حق بشری است و در اسناد بینالمللی و عملکرد محاکم بازتابی مناسب یافته است، تا جایی که برخی حق این مردمان بر حفظ میراث غیر مادی، به‌منزلة بخشی از هویتشان، را در زمرة حقوق بشر عرفی میدانند.
کلیدواژه ها
- حقوق بشر
- حقوق خصوصی
- حقوق مالکیت فکری
- حقوق فرهنگی
- مردم بومی
- میراث فرهنگی غیرمادی