ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی: در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواست‌های مربوط به امور حسبی به استثنای مواردی که قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته‌است، خوانده می‌تواند برای تأدیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تأمین نماید. دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تأمین صادر می‌نماید و تا وقتی که خواهان تأمین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تأمین منقضی شود و خواهان تأمین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می‌شود.

تبصره - چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذاء طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۱۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی

پیشینه

تأمین دعوای واهی در قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ پیش‌بینی نشده بود و به علت اقامه دعاوی بی اساس که عموماً از روی سوءنیت و سوءاستفاده از دستگاه قضایی مطرح می‌شد در سال ۱۳۳۹ تأمین دعوای واهی پیش‌بینی گردید و ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی آن را تأیید نمود.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

تأمین مذکور در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی در کلیه دعاوی مدنی قابل مطالبه می‌باشد، اعم از اصلی و طاری و همچنین مطالبه تأمین در صورت واهی بودن دعوا، از جلب کننده ثالث یا خواهان دعوای اضافی نیز ممکن است، استثنائات این درخواست شامل مواردی که به موجب قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه مقرر گردیده و در دعاوی مستند به چک، سفته و برات و اسناد رسمی (اعم از سند رسمی لازم الاجرا یا غیرلازم الاجرا) می‌باشد.

نکته‌ی دیگر آن که از فحوای کلام ماده اینطور به نظر می‌رسد که درخواست خوانده باید قبل از ورود دادگاه به ماهیت دعوا اعلام شود. ضمانت اجرای عدم پرداخت تأمین توسط خواهان رد دادخواست به درخواست خوانده می‌باشد. همچنین، شایان ذکر است همان‌طور که مال موضوع تأمین خواسته قابل تبدیل می‌باشد، به نظر می‌رسد این قاعده در تأمین دعوای واهی نیز جاری می‌باشد.

در نهایت باید به این امر اشاره نمود که تشخیص واهی بودن دعوا از دو منظر ممکن می‌باشد:

1. دعوا از جهت موضوعی واهی باشد و از این حیث متکی به هیچ دلیلی نباشد و موضوع ادعا اصولاً قابل تحقق نباشد.
2. دعوا از نظر قانونی (حکمی) واهی بوده و از این حیث که حتی اگر موضوع ادعایی خواهان احراز شود، حقی علیه خوانده ایجاد نمی‌کند.

نکات توضیحی

قرار تأمین دعوای واهی مستقل از قرار تأمین خواسته می‌باشد لذا رعایت شرایط تأمین خواسته نیاز نیست، بنابراین تأمین می‌تواند وجه نقد نباشد یا خواهان معسر و دولت از تأمین معاف نیستند.

انتقادات

در خصوص این ماده بایستی توجه داشت که اولاً، عبارت «به درخواست خوانده قرار رد دادخواست» موجب می‌شود در صورت عدم درخواست خوانده پرونده مدت‌ها جز موجودی دادگاه باشد. ثانیاً، بهتر بود علاوه بر حق الوکاله وکیل که در ماده قید شده‌است، هزینه سفر و فوق‌العاده آن نیز در قانون ذکر می‌شد. ثالثاً، متأسفانه امکان اعتراض به این تصمیم دادگاه در این ماده پیش‌بینی نشده‌است، در حالی که در صورت اشتباه بودن این تصمیم تضییع حق خواهان صورت گرفته‌است.

مقالات مرتبط

• تفکیک دعاوی در دادرسی مدنی
• تحلیل حقوقی و اقتصادی خسارت تنبیهی
• قابلیت اخذ هم‌زمان تأمین دعوای واهی و تأمین اتباع بیگانه در حقوق ایران: با نگاهی به رویه قضایی
• مسئله هزینه‌ها در داوری‌های تجاری بین‌المللی
• اعمال اصل مغلوبیت در تجدیدنظرخواهی در حقوق ایران

رویه‌های قضایی

• نظریه شماره 7/1400/739 مورخ 1400/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره درخواست جبران خسارت در دعاوی واهی
• نظریه شماره 7/1400/747 مورخ 1400/10/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره خسارت دعوای واهی