ماده ۱۳۲ قانون مدنی

ماده ۱۳۲ قانون مدنی: کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• اصل ۴۰ قانون اساسی
• ماده ۳۰ قانون مدنی

• ماده ۱۰۰ قانون مدنی
• ماده ۱۳۱ قانون مدنی
• ماده ۱۳۳ قانون مدنی

توضیح واژگان

به وارد نمودن نقص بر مال، آسیب بر جان و وهن در کلام دیگری، «ضرر» گویند.

مطالعات تطبیقی

• ماده ۱۳۲ قانون مدنی بر اساس قاعده ممنوعیت سوء استفاده از حق، چنین حکمی را بیان نموده‌است. در ماده ۱۱۴۱ قانون مدنی جدید فرانسه، بر اساس همین قاعده گفته شده‌ است که علیرغم آنکه تهدید به اقدام قانونی اکراه نیست، لیکن در صورتی که اقدام قانونی از هدف خویش منحرف شود، اکراه محقق می‌گردد. در حقوق ایران در خصوص اکراه چنین نصی وجود ندارد، لیکن با توجه به اینکه در دکترین حقوقی، نامشروع بودن تهدید، یکی از ارکان تحقق اکراه در نظر گرفته شده‌ است، می‌توان گفت تا حدودی ماده مذکور در حقوق ما نیز قابل اجرا می‌باشد.

نکات تفسیری دکترین ماده ۱۳۲ قانون مدنی

در ماده ۱۳۲ قانون مدنی، با پذیرش ضررهای متعارف و در حد رفع نیاز و دفع زیان، تزاحم بین «اصل تسلیط» و «قاعده لاضرر»، رفع گردیده‌ است، اما باید توجه داشت که عدم رعایت حدود عرفی و معیارهای عقلی در مقام اجرای حق، تقصیر محسوب گردیده و در نتیجه، موجب ضمان است. اعتبار مفاد ماده ۳۰ قانون مدنی، تا حدی است که تصرف مالکانه، موجب اضرار به حقوق دیگران نگردد، و برخی قوانین خاص به جهت رعایت حقوق و منافع عموم جامعه، برای تصرف آزادانه مالک در امور مالی خویش، محدودیت‌هایی را قائل گردیده‌اند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۱۳۲ قانون مدنی

1. تصرف در ملک خود نباید موجب تضرر همسایه شود.
2. تصرف به قدر متعارف مجاز است.
3. تصرف برای رفع حاجت مجاز است.
4. تصرف برای رفع ضرر از خود مجاز است.
5. تضمین حقوق همسایگان در مقابل تصرفات زیان‌بار.
6. توازن بین حقوق مالکیت فردی و حقوق همسایگان.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• با استناد به روایتی از حضرت محمد (ص)، اضرار به غیر در اسلام ممنوع است.

سوابق فقهی

• منظور از «زیان» در قاعده لاضرر، ضرر حادث است؛ نه زیان قدیم.

• در ماده ۱۳۲ قانون مدنی، نتیجه و حاصل عمل، مورد نهی قانونگذار قرار گرفته‌ است، به نحوی که مخالفت با چنین ممنوعیتی، موجب بی‌اعتباری عمل منهیٌ‌عنه خواهد بود.

• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: تأسیس مغازه آهنگری در مناطق مسکونی، در صورتی که با مقررات دولت اسلامی مغایرت نداشته باشد، نمی‌تواند مورد منع اهالی آن منطقه واقع شود مشروط بر اینکه موجب آزار دیگران نیز نگردد.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۵۶۰۱/۷ مورخه ۱۳۷۸/۸/۳۰ اداره حقوقی قوه قضاییه، اگر قطع شاخه درخت، بدون بریدن تنه آن غیرممکن باشد، در این صورت جهت رفع زیان از همسایه به اندازه ضرورت و با رعایت ماده ۶۸۶ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ می‌توان اقدام به قطع تنه آن نمود.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۱۲۷۶/۷ مورخه ۱۳۸۰/۸/۱۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، تصرفات مالک درخت در ملک غیر، باید در حدود متعارف و عاری از هرگونه تعدی و تفریط نسبت به حقوق مالک ملک مزبور باشد.
• به موجب دادنامه شماره ۳۵۹۴ مورخه ۱۳۱۸/۶/۲۱ دیوان عالی کشور، هیچ‌یک از صاحبان دیوار مشترک نمی‌تواند دیوار سمت خود را تراشیده و آن را داخل در ملک خود نماید و بدین وسیله به ملک دیگری، آسیب وارد آورد.
• رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری درباره عدم ابطال بند ۲ صورتجلسه مورخ ۲۶؍۴؍۱۳۹۱ شورای شهرسازی شهرداری قم ابلاغی به شماره ۹۹۴۷۰؍۳۲–۴؍۵؍۱۳۹۱
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره نحوه مطالبه خسارات وارده ناشی از اقدامات شهرداری
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره دعوی اثبات وقفیت در مورد اراضی ملی
• رای هیئت تخصصی دیوان عدالت اداری درباره ابطال بند ۷ مصوبه ی ۱/۹/۹۱ کمیسیون ماده پنج
• رای دادگاه درباره قلع و قمع دیوار احداثی در پاسیو مشاع (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۷۹۷)
• رای دادگاه درباره دامنه شمول خسارت تأخیر تادیه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۸۰۱۴۶۹)
• رای شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری درباره شرایط مسئولیت مدنی شهرداری در وقوع خسارت
• رای شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری درباره جبران خسارت در فرض تخریب بخشی از ملک از سوی مأمورین شهرداری
• نظریه شماره ۱۰۳۰/۹۶/۷ مورخ ۱۳۹۶/۰۵/۰۴ اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• رای دادگاه درباره اثر تأخیر در اعمال حق فسخ به دلیل تغییر شغل مستأجر (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۲۱۳۰۷۰۱۱۴۱)
• رای دادگاه درباره احداث پنجره در تراس اختصاصی (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۰۰۱۰۰۰۹۷۸)

انتقادات

رفع ضرر، نوعی حاجت و نیاز آدمی است و دیگر نیازی به ذکر اصطلاح «رفع ضرر» در ماده ۱۳۲ قانون مدنی نبود.

مصادیق و نمونه‌ها

• هیچ‌کس حق ندارد بدون داشتن نفع شرعی، به قصد آزار دیگری با بالا بردن دودکش خانه خود، مانع تابش نور به خانه همسایه گردد، اما آزار رسانیدن به مالکین منازل مجاور که ناشی از بوی طبخ غذا یا صدای اتومبیل به هنگام ورود و خروج می‌باشد، محدودیت‌های طبیعی و عرفی زندگی شهری محسوب گردیده و اشکالی ندارد.

پایان‌نامه و رساله‌های مرتبط

• محدودیت‌های اعمال حق مالکیت در فقه و حقوق
• ضمانت اجراهای قاعده منع سوء استفاده ازحق در حقوق ایران و فرانسه
• بررسی جنبه‌های نظری سوء استفاده از حق

مقالات مرتبط

• واکاوی قواعد حقوقی حاکم بر جبران خسارت ناشی از فسخ قرارداد و پیش بینی نقض آن با تأکید بر اسناد بین‌الملل
• ضمانت اجرای سوء استفاده از قاعده اضطرار در حقوق ایران و فرانسه
• تحولات مطلق بودن حق مالکیت خصوصی و تأثیر آن بر مسئولیت مالک نسبت به وارد غیرمجاز
• بررسی مبانی و مستندات قانونی ناشی از خسارت مربوط به محیط زیست در حقوق ایران
• مسئولیت کارفرما در حوادث ناشی از فعالیت‌های معدنی بر مبنای قانون مسئولیت مدنی
• تحلیل تأثیر حدوث فراستریشن (استحاله) در قراردادهای بین‌المللی نفتی در حقوق انگلیس و ایران با نگاهی به فقه امامیه
• جایگاه تأثیر تقلب نسبت به اصول و قواعد حقوقی
• آسیب‌شناسی حق مالکیت افراد از دیدگاه حقوق عمومی با تأکید بر نقش دیوان عدالت اداری
• اساسی سازی حقوق خصوصی
• تعارض حقوق اشخاص ثالث با قصاص قاتل از دیدگاه فقهای امامیه
• تحقق عدالت اقتصادی از طریق مداخله در قرارداد
• وضعیت حقوقی معامله‌ی انتقال عین یا منافع مال مرهونه توسط راهن
• پرداخت بی‌قیدوشرط ضمانت‌نامه بانکی از منظر اصل استقلال از قرارداد پایه
• محدودیت‌های‌حقوق مالکانه اشخاص در قوانین و مقررات شهرداری‌ها
• کنترل قضائی قانون عادی در تطبیق با قانون اساسی (حقوق تطبیقی و ایران)
• ماهیت و اثر شرط حل اختلاف چندمرحله‌ای در قراردادها
• طرح حمایت و حفاظت از داده و اطلاعات شخصی با مطالعۀ تطبیقی مقررات عمومی حفاظت از داده (GDPR)
• مطالعۀ تطبیقی مسئولیت مدنی در سوء‌ استفاده از حق در حقوق ایران و فرانسه
• معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه
• موانع و حیله‌های دادرسی در اجرای ارادی محکومیت‌های مالی (با تأکید بر نظریۀ سوءاستفاده از حق و رویۀ قضایی)
• تأثیر تقلب در معاملۀ پایه بر اعتبار اسنادی با تأکید بر رویکرد محاکم حقوقی ایران در پروندۀ سوءاستفادة کلان بانکی
• تحدید حقوق مالکانه اشخاص در اجرای طرح‌های شهری با تأکید بر رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری