ماده ۴۲۲ قانون مدنی

ماده ۴۲۲ قانون مدنی: اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۳۹۶ قانون مدنی
• ماده ۴۲۳ قانون مدنی
• ماده ۴۲۶ قانون مدنی
• ماده ۴۲۷ قانون مدنی
• ماده ۴۳۱ قانون مدنی
• ماده ۴۳۴ قانون مدنی
• ماده ۴۳۵ قانون مدنی
• ماده ۴۳۶ قانون مدنی
• ماده ۴۳۷ قانون مدنی

توضیح واژگان

• «معامله»، به معنای عقد معوض و مالی است که در آن، دو مال مورد مبادله قرار می گیرند.
• «مبیع»، چیزی است که در معامله فروخته می شود.
• «مشتری»، کسی است که تعهد یا تملکی را قبول می‌نماید.
• «ارش»، یعنی میزان تفاوت بهای بین کالای صحیح و معیوب.
• «فسخ»، حقی است که شخص به موجب آن می‌تواند از حق قانونی یا قراردادی خود، استفاده نموده و عقدی را برهم زند.

مطالعات تطبیقی

• برخلاف حقوق ایران، که مبنای خیاراتی نظیر خیار عیب را نفی ضرر می‌داند؛ در نظام حقوقی فرانسه، تحت تأثیر حقوق رم، عیب رضا، منجر به تجویز این خیار گردیده‌ است.
• در حقوق فرانسه، قاعده ای به نام «تقلیل بها» وجود دارد که در ماده ۱۲۲۳ قانون مدنی جدید تصریح گردیده‌ است. بر اساس این قاعده در صورتی که متعهد، تعهد خویش را به صورت ناقص انجام داده باشد، متعهد له می‌تواند با رعایت شرایطی، تقلیل نسبی بها را از متعهد درخواست نماید و در صورت موافقت کتبی متعهد، تقلیل بها صورت خواهد گرفت. علیرغم آنکه این قاعده در حقوق ایران مورد پذیرش قرار نگرفته‌ است، لیکن توانایی اخذ ارش در صورت وجود خیار عیب برای مشتری به نوعی در راستای قاعده تقلیل بها می‌باشد.

نکات تفسیری دکترین ماده ۴۲۲ قانون مدنی

عیب مخفی در موضوع معامله، منجر به ایجاد حق فسخ یا مطالبه ارش برای منتقلٌ الیه می‌گردد، پس مطالبه ارش، در عرض فسخ عقد، به عنوان یکی از ضمانت اجراهای معیوب بودن مورد معامله معرفی گردیده و نمی‌توان آن را به منزله بدل از حق فسخ و تنها قابل استفاده در جایی دانست که امکان اعمال خیار عیب وجود ندارد.

عیبی که موجب ایجاد حق فسخ می‌گردد؛ واجد جنبه نوعی بوده و تابع انگیزه‌ها و اهداف طرفین نیست و نیازی نیست که جهت اعمال خیار عیب، بین متعاقدین، سلامت کالا شرط شده باشد، زیرا لزوم تبعیت عقد از قصد طرفین، دلالت بر توافق طرفین، نسبت به شرط ضمنی سلامت کالا داشته و معیوب بودن موضوع معامله که نتیجه تخلف از شرط مزبور است؛ موجب ایجاد حق فسخ برای متعهدٌله خواهد شد.

نکات توضیحی ماده ۴۲۲ قانون مدنی

عیبی که مقتضای ایجاد حق فسخ است؛ به اعتبار موضوع معامله، مورد سنجش قرار می‌گیرد، بدین ترتیب در رابطه با بیع، هر زیاده یا نقیصه ای را که عرف مکان و زمان، عیب محسوب نماید؛ صرف نظر از اینکه در منافع مال، تأثیری داشته باشد یا نه، موجد خیار فسخ خواهد بود، اما در رابطه با اجاره، هر عیبی که موجب ایجاد نقص در مورد اجاره گردیده؛ یا انتفاع از آن را مشکل نماید؛ مقتضی فسخ معامله است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۴۲۲ قانون مدنی

1. ماده ۴۲۲ قانون مدنی به حقوق خریدار در مواجهه با عیب مبیع می‌پردازد.
2. خریدار در صورت معیوب بودن مبیع دارای اختیار است.
3. اختیار خریدار شامل دو گزینه است: پذیرش مبیع معیوب همراه با گرفتن ارش (کاهش قیمت) یا فسخ معامله.
4. حق انتخاب بین قبول مبیع معیوب یا فسخ معامله به خریدار اعطا شده‌ است.
5. ارش به معنای تعدیل قیمت مبیع به تناسب عیب موجود است.
6. ماده ۴۲۲ قانون مدنی ناظر بر شرایطی است که عیب پس از معامله نمایان شود.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• یکی از مبانی لزوم تصریح انتقال دهنده، نسبت به عیب آشکار یا نهان در مورد معامله، روایت منقول از معصوم است.

سوابق فقهی

• مقتضای اطلاق عقد، سالم بودن عین مورد معامله است.

• برخلاف نظر مشهور، به نظر برخی فقها، در صورت امکان فسخ معامله، به دلیل معیوب بودن موضوع آن، دیگر نوبت به اخذ ارش نمی‌رسد.
• برخی از فقها بر این باورند که گرفتن ارش وسیلهٔ جبران ضرر در صورت محروم ماندن از حق فسخ است.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۹۶۰ مورخه ۱۳۸۲/۲/۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، به دلالت عرف، دستکوب بودن شماره پلاک موتورسیکلت، عیب محسوب می‌گردد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۷۰۵۵ مورخه ۱۳۸۳/۹/۲۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، با توجه به اینکه مطالبه ارش، مستلزم وجود عیب در مورد معامله است؛ با اسقاط کلیه خیارات توسط خریدار، خیار عیب و تمام آثار مترتب بر آن، از جمله اخذ ارش از فروشنده منتفی می‌گردد.
• به موجب دادنامه شماره ۶۵۵ مورخه ۱۳۷۰/۱۱/۲۸ شعبه ۱۷ دیوان عالی کشور، با توجه به اینکه در ملک موضوع معامله، لانه‌های مار زیادی وجود دارد که سکونت و انتفاع از خانه را برای خریدار غیرممکن ساخته‌ است؛ و بایع نیز حین انشای بیع، تصریح به چنین عیبی ننموده‌ است؛ لذا حکم به فسخ عقد و رد ثمن به مشتری صادر می‌گردد.

• رای دادگاه درباره کلی یا معین بودن خودرو (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۶۰۰۷۶۵)
• رای دادگاه درباره نقش سند رسمی بر انتقال خودرو و نقش دادخواست بر اعلام فسخ (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۳۷۰۱۰۹۶)
• نظریه شماره ۷/۹۵/۲۰۹۱ مورخ ۱۳۹۵/۰۸/۲۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره ۲۰۹۱/۹۵/۷ مورخ ۱۳۹۵/۰۸/۲۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• رای دادگاه درباره اسقاط خیارات در خصوص عیوب مخفی مبیع (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۳۰۱۲۱۹)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۱۳۱۷ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره فروش قدرالسهم مال مشاعی به صورت مفروز
• رای دادگاه درباره اعمال خیار عیب علیرغم اقدام به تعمیر مبیع معیوب (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۳۰۰۱۳۱)
• رای دادگاه درباره اختلاف وصف مبیع با شرط قراردادی (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۴۰۱۴۹۷)

مصادیق و نمونه‌ها

• مطالبه ارش، در صورت معیوب بودن موضوع عقود صلح و اجاره، امکان‌پذیر است.

مقالات مرتبط

• تحلیل فقهی - حقوقی تأثیر سقوط و اسقاط خیار عیب بر مطالبه ارش؛ با تأکید بر رویه قضایی
• گارانتی و تضمین کیفیت کالا (مطالعه تطبیقی الگوهای موجود و راه‌حل‌های مطلوب)
• تأملی بر شرایط تجزیه پذیری قرارداد با تأکید بر مقررات بین‌المللی
• مفهوم و شرایط اعمال نظریه عمومی ارش و مقایسه آن با قاعده تقلیل ثمن با مطالعه تطبیقی
• جبران زیان مغبون از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت (تحلیل فقهی، حقوقی و اقتصادی)
• اندیشه‌های نو در «تئوری موازنه» و مقایسه آن با برخی از نظریه‌های فرانسوی
• تأثیر ابطال گواهی اختراع در قراردادهای جذب فناوری
• بررسی تطبیقی امکان محاسبه و مطالبه خسارت در کنار فسخ قرارداد در حقوق ایران و انگلیس
• مبانی اصل حسن نیّت و رفتار منصفانه در قراردادها
• مسئولیت مدنی تولید و عرضه‌کنندگان خودروی معیوب در دوره تضمین
• اسباب و آثار حقوقی انحلال قراردادهای تبلیغاتی در بستر فضای‌ مجازی
• قواعد حمایتی موجود در قانون حمایت از مصرف‌کنندگان در نگاهی تطبیقی با قانون مدنی
• مسئولیت ناشی از عیب بنا و تجهیزات در قانون پیش‌فروش ساختمان
• تفسیر قوانین مقتبس؛ کاربست‌ها و رویکردها
• سلسله مراتب و تغییر ضمانت اجراهای نقض قرارداد: تحلیل رویکرد اسناد بین‌المللی و حقوق ایران
• بررسی تطبیقی خیار تدلیس با خیار عیب و خیار تخلّف از وصف
• بررسی تطبیقی امکان تعمیم شیوه‌های خاص جبران خسارت در اسناد بین‌المللی به حقوق ایران
• تأثیر تدلیس منسوب به شخص ثالث بر وضعیت معامله در حقوق ایران و فقه امامیه
• بررسی فقهی و حقوقی اختیار صاحب خیار عیب در فسخ و مطالبۀ ارش در مذاهب اسلامی
• قلمرو اجرایی اصول حقوقی و رابطۀ آنها با منابع معتبر اسلامی و فتاوی
• بررسی انتقادی «اشتباه» در حقوق مدنی ایران، بر اساس نظریه مشترک لفظی بودن «اشتباه» بین نظام حقوقی فرانسه و فقه امامیه
• مبانی فسخ قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران