ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)
ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او می‌گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد براساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم می‌شود.
مواد مرتبط
نکات تفسیری دکترین ماده 501 قانون مجازات اسلامی (1392)
استناد به این ماده، نیازمند ارتکاب یک فعل، نظیر کشیدن سلاح یا منفجر کردن بمب و … از سوی مرتکب است،[۱] منتها در پاره ای از موارد افعال مرتکبان ممکن است مادی یا غیر مادی باشند، تفاوت میان افعال مادی با غیر مادی آن است که در افعال غیر مادی یا غیر اصابتی، هیچ آسیب یا صدمه فیزیکی به مرتکب وارد نمی‌شود.[۲] اگرچه برخی از حقوقدانان و جرم شناسان معتقدند که جراحات و جنایات باید فقط ناشی از ارتکاب اعمال مادی باشند،[۳] اما گروهی دیگر معتقدند منتسب نمودن نتایج مجرمانه به اعمال مادی صرف، امری بلاوجه است.[۴] شرط لازم برای این که رفتاری مشمول این ماده قرار بگیرد، غیر اصابتی بودن آن و عدم حدوث مرگ در نتیجه اعمالی نظیر اصابت گلوله یا تهاجم سگ و … است.[۵] حال اگر کسی با قصد قتل و با علم به شخصیت حساس و آسیب‌پذیر مجنی علیه، خبری هیجان انگیز به او بدهد، گروهی معتقدند در این حالت نیز باید مرگ فرد را مشمول این ماده دانست، [۶] بنابراین به نظر می‌رسد اعمال مذکور در این ماده جنبه تمثیلی داشته باشند.[۷] البته عده ای معتقدند برای تحقق جرم موضوع این ماده، حضور فیزیکی شخص ترساننده در محل لازم است.[۸]
از نظر عنصر مادی، عمل ترساننده ممکن است مصداق رفتار عمدی یا شبه عمدی باشد،[۹] لذا عده ای معتقدند امکان تحقق جرایم موضوع این ماده به صورت خطای محض وجود ندارد.[۱۰] رفتارهایی نظیر سحر و جادو را که از نمونه‌های افعال غیر اصابتی محسوب می‌شود، چون موجب هراس یا ترس نمی‌شود، معمولاً از شمول این ماده خارج می‌دانند.[۱۱]
در خصوص محکومیت مرتکب این جرم لازم به تأکید است که ترسو بودن، صغر سن، بیماری یا ناآگاهی قربانی، شرط محکومیت مرتکب نمی‌باشد.[۱۲]
سوابق و مستندات فقهی
سوابق و مستندات فقهی
عده ای مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) می‌دانند.[۱۳]
نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 501 قانون مجازات اسلامی (1392)
 | محتوای مندرج در این قسمت توسط هوش مصنوعی تولید شده است. |
- کشیدن سلاح به روی شخص یا برانگیختن حیوانی به سمت او می‌تواند موجب ارعاب شود.
- انجام کارهایی مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی که هراس ایجاد کند، در زمره اعمال ارعاب‌آور قرار می‌گیرد.
- اگر ارعاب موجب مرگ یا مصدومیت شخص شود، مرتکب به قصاص یا پرداخت دیه محکوم می‌شود.
- حکم و مجازات بر اساس تعاریف قانونی انواع جنایات تعیین می‌گردد.
- این ماده به حفاظت از امنیت روانی و جسمانی افراد در برابر تهدیدات ارعاب‌آور تاکید دارد.
رویه های قضایی
به موجب نظر کمیسیون در نشست قضایی دادگستری تنکابن در اردیبهشت ۱۳۸۵، در فرض اثبات رابطه علیت میان عمل تهدید کننده و تشنج در اثر شنیدن حرف تهدید آمیز، پرداخت ارش در رابطه با تشنج وارد است.[۱۴]
انتقادات
ایرادی که بر این ماده وارد است این است که قانونگذار در این ماده، تنها به رعب و هراس اشاره دارد و تکلیف سایر حالات روحی مانند هیجان، اضطراب و شادی زائد الوصف را روشن ننموده‌است، از آن جایی که دلیلی بر منحصر کردن عمل ارتکابی بر رعب و هراس وجود ندارد، اصلاح این ماده ضروری به نظر می‌رسد.[۱۵]
مقالات مرتبط
- تعارض میان جاسوسی و آزادی اطلاعات از منظر حقوق بین‌الملل بشر
- حمایت از اسرار تجاری در برابر افشای غیرمجاز
منابع
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 348700
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 348696
- ↑ حسین میرمحمدصادقی. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص). چاپ 7. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 352948
- ↑ محمدهادی صادقی. حقوق جزای اختصاصی (جلد اول) (جرایم علیه اشخاص- صدمات جسمانی). چاپ 18. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4762880
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4765708
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 348712
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4765684
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 711580
- ↑ حسین میرمحمدصادقی. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص). چاپ 7. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 352964
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 711572
- ↑ حسین آقایی نیا. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص- جنایات). چاپ 5. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 348720
- ↑ حسین میرمحمدصادقی. حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص). چاپ 7. میزان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 352972
- ↑ عباس زراعت. قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی (همراه با فهرست تفصیلی عناوین مجرمانه). چاپ 4. ققنوس، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 711036
- ↑ محمدحسین کارخیران. کاملترین مجموعه محشای قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 (جلد سوم) (تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق. چاپ 1. راه نوین، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6280396
- ↑ حسین میرمحمدصادقی. حقوق جزای عمومی (جلد اول). چاپ 1. دادگستر، 1399. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6231128