مسئولیت مبتنی بر فعالیت مجرمانۀ مشترک در حقوق بین‌الملل کیفری
مسئولیت مبتنی بر فعالیت مجرمانۀ مشترک در حقوق بین‌الملل کیفری نام مقاله ای از عارف رشنودی و محمدعلی اردبیلی که در شماره شانزده (پاییز 1397) نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.
چکیده
فعالیت مجرمانۀ مشترک در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین اشکال مسئولیت کیفری در حقوق بین‌الملل کیفری محسوب می‌گردد. یکی از دلایل مهم این امر، متناسب بودن این شکل از مسئولیت با شیوۀ ارتکاب جنایات بین‌المللی است؛ زیرا جنایات مذکور اغلب به صورت گروهی و بر اساس طرح و برنامۀ مشترک و در قلمرو گسترده و با حضور مقامات مافوق به عنوان رهبر و هدایتگر ارتکاب می‌یابند. با عنایت به استفادۀ گستردۀ این شیوه از مسئولیت کیفری توسط مقامات تعقیب برای توجه مسئولیت نسبت به متهمان جنایات گروهی و از طرفی نیز وجود چالش‌های عدیده در مبانی قانونی این شکل از مسئولیت و تفسیر موسع آن توسط مقامات تعقیب در دادگاه‌های اختصاصی (یوگسلاوی و رواندا) و متعاقب آن دادگاه‌های ترکیبی (دادگاه سیرالئون، کامبوج و...) سبب شده که در سطح وسیع این شکل از مسئولیت مورد انتقاد قرارگیرد. عمدۀ این انتقادات پیرامون این امر است که در زمانی که دادگاه یوگسلاوی سابق این شیوه از مسئولیت را در خصوص پروندۀ تادیج پذیرفت، در آن زمان این شکل از مسئولیت در حقوق بین‌الملل عرفی پذیرفته نشده بود و بسیاری از منتقدان، این شیوه از مسئولیت را حاصل حقوق بین‌الملل عرفی ندانسته و بلکه آن را به عنوان یک شیوۀ خلاقیت قضایی، خارج از دامنه و قلمرو اساسنامۀ دادگاه یوگسلاوی و حقوق بین‌الملل عرفی می‌دانند .
کلید واژه ها
- شیوه‌های مسئولیت کیفری
- فعالیت مجرمانۀ مشترک
- جنایات بین‌المللی
- انتقاد علمی و قضایی
- حقوق بین‌الملل کیفری