رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره ادعای عسر و حرج در وضعیت نشوز

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۷۶۰۰۲۹۳
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۷/۲۹
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۶ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	ادعای عسر و حرج در وضعیت نشوز
قاضی	دیوسالار سعیدعالم عبدالعلی ناصح عباسعلی علیزاده

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره ادعای عسر و حرج در وضعیت نشوز: در صورتی که زوجه مدتها در حال نشوز و عدم تمکین بوده و بر همین مبنا دادگاه به زوج اجازه ازدواج مجدد داده باشد، ادعای زوجه مبنی بر عسر و حرج به لحاظ عدم پرداخت نفقه مسموع نیست. البته این امر مانع از آن نیست که در صورتی که وی آمادگی تمکین را داشته باشد با تقدیم دادخواست، الزام زوج را به تهیه مسکن مناسب و پرداخت نفقه بخواهد.

رأی خلاصه جریان پرونده

آقای ب. ا. به وکالت از خانم م. ش. س. به طرفیت آقای م. ش. دادخواستی به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق به استناد ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و بند ۲ از شروط مندرج در سند نکاحیه و ضمن عقد در محاکم حقوقی ب. مطرح نموده که پرونده به شعبه اول حقوقی در تاریخ ۱۳۹۳/۷/۱۶ ارجاع شده است مندرجات سند نکاحیه زوجین حاکی است عقد زوجیت در تاریخ دهم اردیبهشت هشتاد و هشت منعقد گردیده است و زوجین شروط مندرج در سند نکاحیه را امضاء کرده اند در متن دادخواست وکیل خواهان گفته است زوجین به لحاظ مشکلات خانوادگی چند سالی است جدا از هم زندگی می کنند خوانده و خواهان دعاوی متعددی علیه هم مطرح نموده اند از جمله تمکین، مهریه، جهیزیه، ازدواج مجدد که بینشان رسیدگی گردیده است خوانده با اجازه دادگاه همسر دوم اختیار نموده است حسب اظهارنامه پیوست موکل آمادگی خود را به تمکین از همسرش اعلام نموده است و خوانده نیز در شورای س. حاضر شده و در حضور اعضا آمادگی خود را به ادامه زندگی با موکل اعلام نموده است اما قبلا با پیاده کردن همسر خود از خودروی شخصی از ورود ایشان به منزل مشترک امتناع نموده که مراتب توسط اعضاء شورای حل اختلاف صورت جلسه شده است با عنایت به مراتب رفتار خوانده از مصادیق بند ۲ شروط ضمن عقد مندرج در قسمت ب سند نکاحیه بوده و عسروحرج زوجه حسب ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی حادث گردیده است صدور حکم به شرح ستون خواسته در دادخواست مورد استدعاست دادگاه وقت جهت رسیدگی تعیین نموده است در جلسه مورخ ۱۳۹۳/۹/۹ وکیل خواهان و خانم ن. خ. به وکالت از خوانده حضور داشته اند وکیل خوانده به شرح دادخواست تقدیمی گفته است خواسته به شرح دادخواست می باشد وکیل خوانده گفته است همانگونه که خواهان در متن دادخواست قید نمودند ایشان با ترک زندگی مشترک به دفعات مکرر و ناسازگاری با زوج موکل را ناچار به تقدیم دادخواست تمکین نمودند که علیرغم آن بازم مراجعه ننمودند لذا موکل به دلیل عسر و حرج اقدام به اخذ اجازه ازدواج مجدد نمود و همسر اختیار کرد ضمن اینکه خواهان جهیزیه خود را مسترد و مهریه خود را نیز مطالبه و در حال دریافت می باشد از طریق شورای حل اختلاف س. به زوج اعلام نمودند که خواهان بازگشت به زندگی مشترک می باشد و زوج نیز ضمن حضور در شورای حل اختلاف و فراهم نمودن شرایط تمکین و تهیه خانه در ف. برای زوجه به همراه ایشان به سمت منزل مشترک حرکت کردند که در بین راه ایشان اعلام نمودند که من ف. زندگی نمی کنم و خودم را از ماشین بیرون می اندازم موکل ناچار شد اتومبیل را در بین راه نگهداشته و به منظور جلوگیری از ایراد صدمه بدنی به وی اجازه دادند تا زوجه پیاده شود که هر دو مجددا به شورای حل اختلاف س. بازگشته در آنجا درگیری لفظی فی مابین طرفین صورت گرفت که صورت جلسه آن ضمیمه دادخواست خواهان می باشد لذا مشخص می گردد که زوجه این اقدام را صرفا جهت احراز عسروحرج و طرح دادخواست طلاق انجام دادند ضمن اینکه موکل هیچگونه فحاشی و توهین نسبت به زوجه ننمودند و صورت جلسه نیز دلالت بر عسروحرج زوجه ندارد ضمنا در جلسه ای که در شورای حل اختلاف ب. به امر ایجاد صلح تشکیل گردید زوجه صراحتا اعلام نمودند که حاضر به زندگی با زوج نمی باشند لذا به لحاظ عدم ارائه دلیل بر عسروحرج خواسته ایشان محکوم به رد می باشد وکیل خواهان گفته است حسب صورت جلسه شورای حل اختلاف س. خوانده دعوی تمایل به بازگشت موکل به زندگی مشترک نداشته است و با توجه به اینکه همسر دوم اختیار کرده است اعلام آمادگی ظاهری وی صرفا به منظور استفاده از حق طلاق به عنوان حربه ای جهت انصراف موکل از دریافت حقوق قانونی خود می باشد لذا تقاضای تحقیق از اعضای شورای حل اختلاف س. به عنوان گواه دارم خواسته موکل مستند به بند سوءرفتار و سوءمعاشرت زوج و عسر و حرج وی با توجه به بند ۲ شروط ضمن العقد می باشد. وکیل زوج مجددا آمادگی موکلش را جهت اجازه منزلی اعلام نموده است دادگاه قرار ارجاع امر به داوری صادر نموده است داور زوجه و داور زوج معرفی شده اند در اوراق ۳۲ و ۳۳ پرونده دو فقره دادنامه ۱۴۶۲/۸۹ و ۱۰۹۵/۹۰ صادره از شعبه دوم دادگاه حقوقی ب. که حکم بر الزام زوجه به تمکین از زوج در تاریخ ۱۳۸۹/۱۲/۱۵ و اجازه ازدواج مجدد به زوج به لحاظ عدم تمکین توسط دادگاه و نیز تصویر دادنامه ۶۹۵/۹۰ صادره از آن دادگاه در رابطه با دعوی مطالبه نفقه از سوی زوج که به لحاظ عدم تمکین مستحق نفقه نبوده است در برگ ۳۴ پرونده پیوست است با استناد به این سه فقره دادنامه وکیل زوج درخواست رد دعوی خواهان را نموده است داور زوجه نیز معرفی شده است نظریه داور زوج در برگ ۴۳ پرونده اعلام شده دادگاه با اعلام ختم دادرسی به شرح دادنامه ۱۲۴۴/۹۳ مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۲۸ با این استدلال دادگاه با التفات به جمیع اوراق پرونده اولا اظهارنظر اعضای شورای حل اختلاف در صورت جلسه مورخ ۱۳۹۳/۷/۲ همانگونه که در ذیل آن آمده حاکی است (با این اوضاع به نظر می رسد که آقای م. ش. حاضر به تمکین همسرش از او نیست) یک استنباط و اظهارنظر قضائی و خارج از صلاحیت ایشان است ثانیا با فرض پذیرش چنین اظهارنظر وقوع چنین اتفاقی برای یک مرتبه است سوءرفتار و سوءمعاشرتی که موجب تحقق شرط ضمن عقد را فراهم آورد تلقی نمی شود لذا دادگاه مستندا به ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی حکم به بطلان دعوی خواهان صادر و اعلام می دارد رأی خود را بر مردود بودن دعوی زوجه و عدم اثبات آن اعلام کرده است پس از این رأی وکیل زوجه تجدیدنظرخواهی نموده است که مفاد لایحه تجدیدنظرخواهی تکرار مطالبی است که در مرحله بدوی در جهت دفاع از حقوق مقرره موکلش در دعوی مطرح نموده که مورد توجه دادگاه بدوی با وصف دلایل استنادی زوج و وکیلش قرار گرفته است و عدم تمکین موکلش را ناشی از عدم تماس خود زوج به تمکین آنگونه که مورد برداشت اعضاء شورای حل اختلاف بوده دانسته لذا درخواست نقض رأی و تحقیق بیشتر را نموده است پس از تبادل لوایح و ارسال شعبه به محاکم تجدیدنظر استان چهارمحال وبختیاری شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان چهارمحال وبختیاری در وقت فوق العاده با بررسی اوراق پرونده و ختم رسیدگی به این شرح انشاء رأی نموده است ۱- رأی معترض عنه موافق با موازین قانونی و مندرجات پرونده اصدار یافته است ۲- اعتراض مؤثری از ناحیه تجدیدنظرخواه که موجب تخدیش رأی بدوی شود به عمل نیامده است مستندا به ماده ۳۵۸ قانون آئین دادرسی مدنی با رد اعتراض تجدیدنظرخواه رأی بدوی را عینا تأیید نموده است اکنون از این رأی خانم م. ش. فرجام خواهی نموده است که سابقه ابلاغ رأی فرجام خواسته به وی در پرونده مشهود نیست مع الوصف با توجه به اینکه تاریخ صدور رأی و فرجام خواهی با فاصله زیادی نبوده است و احتمال عدم وصول دادنامه ابلاغ شده به وی که بعد از صدور رأی حداکثر ظرف یک هفته صورت گرفته باشد می تواند داخل در فرجه باشد ضمن گزارش پرونده هنگام شور لایحه وی نیز قرائت می گردد. هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای عبدالعلی ناصح عضو ممیز و اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای محمد دیوسالار دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر تایید در خصوص دادنامه شماره ۲۲۲/۹۴ فرجام خواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

نظر به اینکه مجموع اوراق و محتویات پرونده و مستندات زوجه دلالت بر احراز استحقاق او بر طلاق به لحاظ عسر و حرج و یا تحقق شرط ضمن العقد و تخلف زوج از بند ۲ مندرج در عقدنامه که به عنوان شروط ضمن عقد مورد تأیید و امضاء زوجین قرار گرفته، نمی نماید زوجه مدتها در حال نشوز و عدم تمکین از زوج بوده است که بر همین مبنا زوج از دادگاه اجازه ازدواج مجدد گرفته است بنابراین ادعای عسر و حرج او به لحاظ عدم پرداخت نفقه مسموع نبوده و سوءرفتار زوج نیز در حدود بند ۲ موارد ۱۲ گانه مندرج در سند نکاحیه به اثبات نرسیده است مع الوصف با توجه به اینکه زوجه در گذشته به کیفیتی با رفتار خودش خود را در بلاتکلیفی از نظر ادامه زندگی مشترک قرار داده است در صورتی که آمادگی تمکین از زوج داشته باشد می تواند با تقدیم دادخواست الزام او را به تهیه مسکن مناسب و پرداخت نفقه بخواهد بدیهی است در صورت صدور حکم در هر حال تکلیف امکان زوجیت یا استحقاق زوجه بر طلاق در مقام اجرای حکم صادره روشن خواهد بود در وضعیت موجود که زوجه خود در بلاتکلیفی خویش مقصر به نظر می رسد به رأی فرجام خواسته خدشه ای که مغایرت آن با موازین قانونی و شرعی محرز گردد وارد نیست و مستندا به ماده ۳۷۰ قانون آئین دادرسی مدنی با رد فرجام خواهی خانم م. ش. رأی فرجام خواسته تأیید و ابرام می گردد .

رئیس و مستشار و عضو معاون شعبه ۱۶ دیوان عالی کشور

عبدالعلی ناصح - عباسعلی علیزاده - سعیدعالم