رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اعتراض به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی در مرحله اعتراض شخص ثالث

شماره دادنامه	۹۲۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۰۰۱۸
تاریخ دادنامه	۱۳۹۲/۰۱/۱۸
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	اعتراض به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی در مرحله اعتراض شخص ثالث
قاضی	حسن عباسیان عبدالعلی ناصح اللهیاری

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اعتراض به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی در مرحله اعتراض شخص ثالث: ورود دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض شخص ثالث، اعم از بدوی یا تجدیدنظر، به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی مورد اعتراض شخص ثالث به لحاظ مختومه بودن موضوع موقعیت قانونی ندارد و موردی برای اظهارنظر و تصمیم در مورد صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی مورد اعتراض ثالث در دادگاه بدوی یا تجدیدنظر رسیدگی کننده به اعتراض ثالث وجود ندارد.

رأی خلاصه جریان پرونده

بدوا در تاریخ ۱۴/۹/۸۹ خانم ن.س. مقیم سمنان دادخواستی به طرفیت خانم ر.پ. مقیم تهران به عنوان وراث شهید خ.ک. به خواسته صدور حکم بر اثبات زوجیت فی مابین خواهان و شهید خ.ک. به شعبه ۲ دادگاه حقوقی سمنان تقدیم نموده که دادگاه به موجب رأی شماره ۱۲۹۰۸۹ مورخ ۲۷/۹/۸۹ به اعتبار محل اقامت خوانده در حوزه قضائی تهران، قرار عدم صلاحیت خود را به شایستگی محاکم عمومی تهران صادر نموده و پس از وصول پرونده به دادگستری تهران و ثبت آن در شعبه ۲۸۶ دادگاه عمومی خانواده، با تعیین وقت از طرفین دعوت به رسیدگی، به عمل آمد. در جلسه دادرسی مورخ ۱۳/۴/۹۰ که با حضور طرفین دعوی تشکیل گردیده، دادگاه اظهارات و مدافعات طرفین را استماع و در صورت مجلس منعکس و پس از استماع گواهی گواهان خواهان، سرانجام به موجب دادنامه شماره ۶۹۵۹۱ مورخ ۱۳/۴/۹۱ حکم بر اثبات زوجیت دائم خواهان با شهید خ.ک. از تاریخ ۹/۷/۶۰ لغایت ۱/۱/۶۱ صادر نموده است. رأی صادره به طرفین ابلاغ شد. اعتراضی نسبت به آن در پرونده مشهود نیست و حسب گواهی پیوست پرونده، به لحاظ عدم اعتراض نسبت به آن قطعیت رسیده است. سپس درتاریخ ۱۶/۹/۹۰، بنیاد شهید دادخواستی به عنوان اعتراض شخص ثالث به طرفیت طرفین دادنامه مذکور تقدیم و تقاضای ابطال دادنامه فوق الذکر را نموده است. دادخواست مطروحه در شعبه ۲۸۶ دادگاه عمومی خانواده تهران ثبت و با تعیین وقت از طرفین دعوت به رسیدگی، به عمل آمد. در جلسه دادرسی مورخ ۲۹/۱۱/۹۰ که با حضور نماینده قضایی خواهان و نیز خواندگان تشکیل گردیده، دادگاه اظهارات و مدافعات طرفین را استماع و در صورت مجلس منعکس و سرانجام به موجب دادنامه شماره ۱۸۸۶ مورخ ۲/۱۲/۹۰ حکم بر بطلان دعوی خواهان صادر نموده است که پس از ابلاغ رأی صادره، بنیاد شهید نسبت به آن تجدیدنظرخواهی نموده که پس از انجام تشریفات قانونی، شعبه ۲ دادگاه تجدیدنظر استان تهران وارد رسیدگی شده و پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات نماینده حقوقی تجدیدنظرخواه و احد از تجدیدنظرخواندگان، به نام خانم ن.س.، سرانجام به موجب دادنامه شماره ۱۳۵۵۹۱ مورخ ۲۳/۷/۹۱، با استدلال اینکه طرح دعاوی به طرفین خواندگان باید وفق مقررات قانونی مربوط به موضوع خواسته باشد، ملاحظه می شود که طرح دعوی مربوط به اثبات زوجیت مطابق مقررات قانونی نبوده، زیرا خانم ر.پ. ساکن آزاد شهر گلستان و اقامتگاه وی نیز در همان شهرستان است. لذا حضور نامبرده در تهران (در منزل دخترش) صلاحیت این دادگاه را بر رسیدگی به دعوی مربوطه به اثبات زوجیت فراهم نمی نماید؛ چه اینکه در حال حاضر نیز در استان اصفهان است. لذا با توجه به اهمیت موضوع دعوی مطروحه مربوط به اثبات زوجیت و دعوی اعتراض ثالث، دادگاه با رعایت ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی و با استناد ماده ۳۵۲ قانون یادشده، اقدام به نقض دادنامه های شماره ۹۰۰۶۹۵ و ۹۰۰۱۸۸۶ و با لحاظ اعتبار صلاحیت محاکم آزادشهر استان گلستان به عنوان مرجع صالح، پرونده امر در اجرای مواد دادرسی یادشده جهت رسیدگی ارسال می گردد. پس از وصول پرونده به دادگستری شهرستان آزادشهر و ثبت آن در شعبه اول دادگاه عمومی خانواده، دادگاه به موجب رأی شماره ۱۱۰۷۹۱ مورخ ۱۱/۱۰/۹۱ با اعلام اینکه در تمام مراحل رسیدگی آدرس خواندگان در دادخواست منعکس و تهران اعلام شده است و حسب ماده ۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی، مناط صلاحیت تاریخ تقدیم دادخواست و در پرونده حاضر، اصحاب دعوی در طی جلسات متعدد رسیدگی و به ویژه در جلسه اول دادرسی که زمان رسیدگی به ایرادات و از جمله ایراد صلاحیت است، خواندگان هیچ اعتراضی به صلاحیت دادگاه مطرح نکرده اند و صرف اینکه در مقام تجدیدنظرخواهی خانم ر.پ. آدرس خود را شهرستان آزادشهر اعلام نماید، آن هم در مرحله تجدیدنظر، به نظر این دادگاه صلاحیت برای دادگاه آزادشهر ایجاد نمی کند. ضمن اینکه با مراجعه به محتویات پرونده و اظهارات مشارالیها چنین اظهاراتی از وی در هیچ جای پرونده درج نشده است و وی تنها محل عقد خود را آزادشهر ذکر کرده است و در مورد دعوی اثبات زوجیت، مبرهن است که محل وقوع عقد تعیین کننده صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده نمی باشد و موضوع دعوی خواهان و اعتراض ثالث منصرف از ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. لذا دادگاه با نفی صلاحیت خود، مستندا به ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم صلاحیت خویش را به صلاحیت محاکم عمومی خانواده تهران صادر و سپس به لحاظ حدوث اختلاف در صلاحیت، پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال و پس از وصول جهت حل اختلاف به این شعبه ارجاع گردیده است.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

محتویات پرونده حاکیست که بدوا خانم ن.س. به طرفیت خانم ر.پ.، مقیم تهران به عنوان وراث شهید خ.ک. دادخواستی به خواسته اثبات زوجیت فی مابین خواهان و شهید مذکور تقدیم نموده که شعبه ۲۸۶ دادگاه عمومی خانواده تهران، به دعوی مطروحه ماهیتا رسیدگی و سرانجام به موجب دادنامه شماره ۶۹۵/۹۱ مورخ ۱۳/۴/۹۱ حکم بر اثبات زوجیت دائم بین خواهان با شهید یادشده صادر نموده و رأی صادره هم به لحاظ عدم اعتراض قطعیت یافته است و سپس بنیاد شهید به طرفیت طرفین دعوی فوق الاشعار، دادخواستی به عنوان اعتراض شخص ثالث تقدیم و ابطال دادنامه قطعیت یافته مرقوم در فوق را خواستار شده است. دادخواست اخیر در شعبه ۲۸۶ دادگاه عمومی خانواده تهران به عنوان دادگاه صادرکننده رأی قطعی ثبت و دادگاه پس از رسیدگی ماهوی به اعتراض ثالث مطروحه، سرانجام به موجب دادنامه شماره ۱۸۸۶ مورخ ۲/۱۲/۹۰ حکم بر بطلان دعوی معترض ثالث صادر نموده است. رأی صادره مورد تجدیدنظرخواهی معترض ثالث قرارگرفته و شعبه ۲ دادگاه تجدید نظر استان تهران در مقام رسیدگی به تجدیدنظرخواهی مطروحه، به موجب دادنامه شماره ۱۳۵۵۹۱ مورخ ۲۳/۷/۹۱ و با استدلال منعکس در آن و به لحاظ اینکه در دعوی اثبات زوجیت، خوانده دعوی مقیم شهرستان آزادشهر در استان گلستان بوده و رسیدگی به این دعوی در صلاحیت دادگاه عمومی آزادشهر بوده است، ضمن نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته و دادنامه مورد اعتراض شخص ثالث به شماره های فوق الذکر، پرونده را جهت اقدام قانونی به محاکم عمومی شهرستان آزادشهر ارسال نموده؛ و متعاقبا شعبه اول دادگاه عمومی خانواده آزادشهر هم به موجب دادنامه شماره ۱۱۰۷۹۱ مورخ ۱۱/۱۰/۹۱ با استدلال منعکس در آن و به جهت اینکه محل اقامت خوانده در دادخواست تقدیمی درحوزه قضایی تهران اعلام شده و ایرادی هم به صلاحیت دادگاه به عمل نیامده و خوانده در هیچ یک از جلسات دادرسی، محل اقامت خود را آزادشهر اعلام ننموده است و محل وقوع عقد نکاح هم موجد صلاحیت دادگاه نمی باشد، لذا خود را صالح به رسیدگی ندانسته و با استناد ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم صلاحیت خود را به شایستگی محاکم عمومی خانواده تهران صادر نموده است. دعوی اصلی اثبات زوجیت، قبلا مورد رسیدگی ماهیتی و صدور حکم قرار گرفته و رأی صادره هم به قطعیت رسیده و امری مختومه محسوب می گردد و اساسا هم این دعوی با توجه اقامتگاه خوانده که در دادخواست تقدیمی در حوزه قضائی تهران اعلام شده و خوانده دعوی با وجود حضور در جلسه دادرسی و دفاع در قبال دعوی مطروحه، اعتراضی نسبت به اقامتگاه معینه خود در دادخواست تقدیمی و نیز ایرادی به صلاحیت دادگاه ننموده و رسیدگی به این دعوی هم با توجه به عنوان خواسته آن طبق قاعده عمومی مقرر در صدر ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی در صلاحیت دادگاه عمومی خانواده تهران بوده است. موضوع پرونده حاضر اعتراض شخص ثالث نسبت به رأی قطعی صادره در دعوی اصلی بوده و رسیدگی به این اعتراض هم طبق ماده ۴۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی، در صلاحیت همان دادگاه صادرکننده رأی قطعی می باشد و دادگاه مکلف است که به اعتراض شخص ثالث مطروحه، ماهیتا رسیدگی و نفیا و یا اثباتا انشاء رأی نماید و ورود دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض شخص ثالث اعم از بدوی یا تجدیدنظر به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رأی، مورد اعتراض شخص ثالث به لحاظ مختومه بودن امر، موقعیت قانونی ندارد. از این رو اقدام شعبه ۲ محترم دادگاه تجدیدنظر استان تهران که درمقام تجدیدنظرخواهی نسبت به رأی صادره در خصوص اعتراض شخص ثالث مطروحه، وارد رسیدگی شده به نقض رأی تجدیدنظرخواسته و همچنین نقض رأی مورد اعتراض شخص ثالث، به جهت اینکه رسیدگی به دعوی اصلی در صلاحیت محلی دادگاه عمومی تهران نبوده، خلاف موازین و مقررات قانون آیین دادرسی مدنی بوده و مخدوش می باشد؛ و به هر تقدیر چون در موقعیت فعلی که اعتراض شخص ثالث نسبت به رأی قطعی صادره مطرح رسیدگی بوده ورود به صلاحیت دادگاه صادرکننده رأی قطعی مورد اعتراض شخص ثالث، موقعیت قانونی نداشته و موضوع مفروغ عنه می باشد و رسیدگی به اعتراض ثالث مطروحه هم قانونا درصلاحیت همان دادگاه صادرکننده رأی قطعی بوده که چون دادگاه صادرکننده رأی قطعی مورد اعتراض شخص ثالث شعبه ۲۸۶ دادگاه خانواده تهران می باشد؛ لذا رسیدگی به اعتراض شخص ثالث مطروحه در صلاحیت دادگاه مزبور خواهد بود. فلذا دراجرای تبصره ماده ۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی، ضمن تأیید نتیجه رأی شماره ۱۱۰۷۱۱/۱۰/۹۱ شعبه اول دادگاه عمومی خانواده آزادشهر و نقض رأی شماره ۱۳۵۵۲۳/۷/۹۱ شعبه ۲ دادگاه تجدیدنظر استان تهران و تأیید صلاحیت دادگاه عمومی خانواده تهران در رسیدگی به اعتراض شخص ثالث مطروحه فی مابین محاکم مرقوم، حل اختلاف می گردد و مقرر می دارد پرونده از موجودی کسر و به مرجع ذی ربط اعاده گردد.

رئیس شعبه ۸ دیوان عالی کشور مستشاران

عباسیان ناصح اللهیاری