رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تاثیر گذشت زمان بر حق وکالت زوجه در طلاق

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۰۲۰۲
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۳/۳۰
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تاثیر گذشت زمان بر حق وکالت زوجه در طلاق
قاضی	مسعودکریم پور نطنزی جعفرپوربدخشان حسن عباسیان

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تاثیر گذشت زمان بر حق وکالت زوجه در طلاق: گذشت زمان موجب ساقط شدن حق ایجاد شده برای زوجه در جهت استفاده از وکالت تفویضی ناشی از تخلف زوج از شروط ضمن عقد نکاح نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ز. ب. در تاریخ ۱۳۹۲/۴/۲۹ دادخواستی با وکالت خانم الف.الف. ب. به طرفیت آقای ج. س. به خواسته طلاق تقدیم نموده که شعبه اول دادگاه عمومی مهریز تحت پرونده شماره ۹۲/۸۸۵ عهده دار رسیدگی شده است . وکیل خواهان در دادخواست تقدیمی توضیح داده که موکلش به موجب سند ازدواج شماره ... مورخ ۱۳۷۹/۱/۸ دفتر ازدواج شماره ... حوزه ثبتی نائین با صداقیه ۲۰ سکه بهار آزادی به عقد دائمی و رسمی خوانده در آمده است . حاصل این ازدواج دو فرزند دختر می باشد . خوانده سوء معاشرت دارد و بارها خواهان را مورد ضرب و جرح قرار داده است . وی دارای پرونده های متعدد ضرب و جرح در دادگاه مهریز ، سرقت در اردکان رابطه نامشروع در تفت می باشد که دادگاه می تواند سوابق را استعلام نماید . ضمن اینکه زوج معتاد به مواد مخدر هم می باشد . برای اثبات ادعا شهود داریم . با توجه به عسر و حرج زوجه و تخلف زوج از شروط ضمن عقد تقاضای صدور حکم طلاق دارد . گزارش شماره .....مورخ ۱۳۹۲/۸/۱۲ اداره بهزیستی مهریز حکایت از این دارد که زوجین با یکدیگر سازش نداشته و اصرار بر جدایی دارند و اقدامات تخصصی نتیجه بخش نبوده است . اولین جلسه رسیدگی دادگاه به تاریخ ۱۳۹۲/۹/۲۳ با حضور خوانده تشکیل می شود خواهان و وکیل وی حضور ندارند . وکیل زوجه لایحه ای ارسال نموده است . خوانده در مقام دفاع اظهار می دارد ادعای خواهان را قبول ندارم . پرونده اردکان مربوط به سال ۱۳۸۲ و پرونده تفت هم مربوط به سال ۱۳۸۴ بوده است . بعد از آن بگویند که چه موضوعی رخ داده است . راجع به اعتیاد حاضرم آزمایش بدهم . نفقه وی را پرداخت کرده ام . موضوع ضرب و جرح را قبول ندارم . اگر ایشان دلیلی دارد ارائه نماید . مشکل جای دیگری است . برنامه ای با آقای س. بوده است . زوج در لایحه تقدیمی نیز توضیح داده که در سال ۱۳۷۹ با خواهان ازدواج کرده ام و صاحب دو فرزند دختر یکی ۱۲ ساله و دیگری ۶ ساله می باشیم . چند سالی است که شخصی به نام س. ب. نقشی در زندگی اینجانب پیداکرده و در منزل اینجانب با رفت و آمد های بی جا باعث لطمه خوردن به آبرو و حیثیت اینجانب گردیده و از همسرم تقاضای جدایی از من و ازدواج با خود را نموده است . برای همسرم وکیلی به نام ر.ز.ب. مهیا کرده تا بتواند از من طلاق بگیرد و با س. ازدواج کند در حالی که وی مردی است متأهل و صاحب فرزند . همسرم نزد پلیس اطلاعات و نزد قاضی زارع اعتراف نموده است . بنده از روی عصبانیت پیام به آقای س. به شرح کثافت آشغال دست از زندگی من برداردادم که دادگاه بابت این پیام مرا به حبس تعلیقی و جریمه محکوم نمود . البته شکایتی علیه آن مرد نمودم ولی در شعبه بازپرسی مهریز قرار منع تعقیب وی صادر شد . وکیل زوجه در لایحه تقدیمی توضیح داده که زوج پرونده های متعددی تحت عناوین سرقت، در اردکان ، رابطه نامشروع در تفت ، ضرب و جرح زوجه در مهریز ، توهین در مهریز ایجاد مزاحمت تلفنی در مهریز داشته که نشان دهنده سوء معاشرت شدید و عدم صلاحیت اخلاقی زوج می باشد ضمن اینکه زوج اعتیاد مواد مخدر دارد که شهود حاضرند شهادت بدهند . . . به لحاظ عسر و حرج زوجه تقاضای صدور حکم طلاق داریم دادگاه طی شرحی سوابق مطروحه در شعبه دوم دادیاری مهریز و دادگاه عمومی مهریز و بایگانی راکد دادگستری مهریز را مطالبه می نماید . در جلسه بعدی رسیدگی دادگاه به تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۷ پرونده شماره.... واصل گردیده و خلاصه مفید آن به شرح صورتمجلس قید می گردد . به حکایت این پرونده زوجه در تاریخ ۱۳۹۰/۱۲/۶ شکایتی علیه زوج دائر بر توهین و ایراد ضرب و جرح و ازدواج مجدد تقدیم نموده و مدعی شده که در مسیر یزد توسط شوهرش مورد ضرب و شتم و فحاشی قرار گرفته و گزارش از مرجع انتظامی نیز ضمیمه شده است . زوجه به پزشکی قانونی معرفی شده و از خواهر شاکی نیز تحقیق به عمل آمده است ولی زوجه در تاریخ ۱۳۹۲/۲/۲۵ مراجعه و خواستار ترک تعقیب زوج شده است در پرونده از زوج تحقیق نشده و در نهایت بابت اتهامات مذکور قرار منع تعقیب صادر شده است . شعبه اول دادیاری دادسرای مهریز در پاسخ مورخ ۱۳۹۲/۱۲/۶ اعلام نموده که پرونده شماره ... با صدور قرار مجرمیت به دادگاه جزائی ارسال شده و هم اکنون در واحد اجرای احکام کیفری در حال رسیدگی است . دفتر بازپرسی دادسرای مهریز در پاسخ ۱۳۹۲/۱۲/۶ اعلام نموده که پرونده شماره ۸۸/۱۰۹ موضوع ضرب و جرح عمدی زوجه توسط زوج به شماره ....بایگانی شده است . مدیر دفتر اجرای احکام کیفری دادسرای عمومی تفت در پاسخ مورخ ۱۳۹۲/۱۰/۹ اعلام نموده که پرونده شماره ۷۸۰۸۷۰ موضوع اتهام زوج به داشتن رابطه نامشروع دون زنا منتهی به صدور حکم مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت یک میلیون ریال جزای نقدی شده که حکم اجرا و پرونده مختومه شده است . دادگاه طی شرحی زوج را جهت آزمایش اعتیاد به پزشکی قانونی معرفی می نماید . پاسخ مورخ ۱۳۹۲/۱۱/۵ مرجع مذکور حاکی از عدم اعتیاد زوج می باشد مدیر دفتر اجرای احکام دادسرای عمومی اردکان در پاسخ مورخ ۱۳۹۲/۱۲/۸ اعلام نموده که زوج طی دادنامه شماره ۱۶۵۳/۸۲ شعبه اول دادگاه عمومی اردکان به اتهام مشارکت در سرقت مبلغ ۲۰ میلیون تومان از طریق تحریک و ترغیب و فریب دیگر متهمین و تسهیل ارتکاب جرم به تحمل سه سال حبس تعزیری و یک ضربه شلاق و رد اموال به صورت تضامنی محکوم گردیده و این رأی طی دادنامه شماره ۲۸۱ مورخ ۱۳۸۲/۱۲/۱۶ شعبه ۱۹ دیوان عالی کشور ابرام گردیده و رأی صادره اجرا شده و محکوم علیه در تاریخ ۱۳۸۷/۵/۸ از زندان آزاد شده است . در این مرحله دادگاه مبادرت به صدور قرار ارجاع امر به داوری نموده که پس از تعیین داوران و طی تشریفات ، نظر آنها که مفادا حکایت از عدم توفیق در بر قراری صلح و سازش بین زوجین دارد ، ارائه می شود . در گزارش داور زوج قید گردیده که به نظر می رسد صلح و سازش بین طرفین امکان پذیر نمی باشد . زوجه مهریه اش را به صورت قسطی دریافت می کند ماهانه صد هزار تومان . زوج حاضر است حضانت فرزندان را بپذیرد ولی با طلاق مخالف است . پرونده استنادی شماره .... مطالبه گردیده و خلاصه آن به شرح صورتمجلس مورخ ۱۳۹۳/۵/۲۴ درج گردیده است . در این پرونده خانم م. ز.و آقای س. ب. در تاریخ ۱۳۹۱/۶/۲۶ شکایتی علیه زوجین دائر بر توهین و افترا مطرح نموده که دادسرا قرار مجرمیت در مورد زوج به اتهام توهین از طریق ارسال پیامک صادر نموده و نهایتا شعبه ۱۰۱ دادگاه جزائی مهریز زوج را به پرداخت یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم نموده و مجازات به مدت پنج سال معلق شده است . دادگاه ختم دادرسی را اعلام و با توجه به محتویات پرونده و اظهارات طرفین و احراز رابطه زوجیت و اینکه مساعی دادگاه و داوران در جهت ایجاد صلح و سازش مفید و موثر واقع نگردیده و زوجه و وکیل وی با اشاره به سوء رفتار زوج و سابق کیفری و اعتیاد وی مدعی عسر و حرج زوجه در تداوم زوجیت گردیده و نظر به اینکه هر چند زوج دارای سابقه کیفری می باشد ولی مدت زمان قابل توجهی از زمان ارتکاب جرائم وی گذشته است و نتیجه آزمایش اعتیاد وی نیز منفی بوده است و خواهان دلیل کافی بر اثبات عسر و حرج خود ارائه نکرده فلذا ادعای خواهان را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۶۳۴ مورخ ۱۳۹۳/۴/۳۱ حکم بر بی حقی زوجه صادر می نماید پس از ابلاغ این رأی به وکیل زوجه ، نامبرده مبادرت به تجدید نظر خواهی نموده و در لایحه خود توضیح می دهد که زوج پرونده های متعدد کیفری دارد . در دو نوبت اقدام به ضرب و جرح زوجه نموده است . در یک مورد به اتهام رابطه نامشروع محکوم شده است . اعتیاد بمواد مخدردارد . از بند۹ شروط ضمن عقد تخلف کرده است . زوج به همسرش خیانت نموده و ازدواج مجدد کرده است . پرونده مربوط به ضرب و جرح مربوط به دو سال قبل بوده است . شهادت شهود استماع نشده است منفی بودن اعتیاد زوج اطمینان بخش نیست . با این وضعیت عسر و حرج زوجه و تخلف زوج از شروط ضمن عقد ثابت است زوج نیز طی لایحه ای به موارد مطروحه در لایحه تجدید نظر خواه پاسخ داده است . شعبه چهارم دادگاه تجدیدنظر استان یزد به موضوع رسیدگی و تجدیدنظر خواهی وکیل زوجه نسبت به دادنامه شماره ۶۳۴ مورخ ۱۳۹۳/۴/۳۱ شعبه اول دادگاه عمومی مهریز را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۹۴۱ مورخ ۱۳۹۳/۹/۲۵ با اصلاح رأی بدوی و تبدیل حکم بر بی حقی به حکم بر بطلان دعوی رأی تجدیدنظر خواسته را تایید نموده است . این رأی در تاریخ ۱۳۹۳/۱۲/۳ به زوجه ابلاغ گردیده و نامبرده ظرف مهلت مقرر قانونی ، اعتراض و دادخواست فرجامی خود را نسبت به دادنامه اخیر تقدیم نموده که پس از ثبت و تبادل لوایح جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است . در این لایحه توضیح داده شده که زوج دارای پرونده های متعدد کیفری بوده . و معتاد بمواد مخدر نیز می باشد . زوج از بند ۹ شروط ضمن عقد تخلف نموده و این موضوع مشمول مرور زمان نمی شود . دو مورد اقدام به ضرب و جرح زوجه نموده است و ازدواج مجدد زوج بدون جلب رضایت زوجه و اخذ اجازه از دادگاه بوده است . گزارش پرونده و لایحه فرجامی هنگام شور قرائت می شود. هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای مسعود کریمپورنطنزی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجامخواهی خانم ز. ب. نسبت به دادنامه شماره ۹۴۱ مورخ ۱۳۹۳/۹/۲۵ شعبه چهارم دادگاه تجدید نظر استان یزد که در مقام اصلاح وتایید دادنامه شماره ۶۳۴/۹۳ مورخ ۱۳۹۳/۴/۳۱شعبه اول دادگاه عمومی مهریز اصدار گردیده و متضمن حکم بر بطلان دعوی زوجه فرجامخواه به خواسته طلاق است ، وارد و موجه بنظر می رسد . زیرا زوجه و وکیل وی در دادخواست تقدیمی و مراحل دادرسی و لوایح ارائه شده با اشاره به سوء رفتار زوج و ایراد ضرب و جرح زوجه در دو نوبت و اعتیاد زوج بمواد مخدر و دارا بودن سوابق کیفری متعدد و محکومیت کیفری زوج به اتهاماتی از قبیل سرقت ، رابطه نامشروع و توهین و ازدواج مجدد زوج مدعی عسر و حرج زوجه در تداوم زوجیت و تخلف زوج از شروط ضمن عقد گردیده و محکمه با توجه به محتویات پرونده و اظهارات و مدافعات طرفین و اخذ نظریه داوران و ملاحظه بعضی پرونده های استنادی با این استدلال که هر چند زوج سابقه کیفری داشته ولی مدت زمان قابل توجهی از آن گذشته و زوجه دلایل کافی برای اثبات ادعایش ارائه ننموده و پاسخ پزشکی قانونی حاکی از عدم اعتیاد است فلذا ادعای خواهان را وارد ندانسته و حکم بر بی حقی زوجه صادر نموده و دادگاه تجدیدنظر استان نیز با صدور حکم بر بطلان دعوی زوجه رأی تجدیدنظر خواسته را تایید نموده است . در حالیکه اولا: واحد مشاوره اداره بهزیستی و داور زوج امکان صلح وسازش را منتفی دانسته اند. ثانیازوجه برای اثبات ادعایش مبنی بر عسروحرج خود وتخلف زوج از شروط ضمن عقد به دو مورد ایراد ضرب و جرح از سوی زوج و محکومیت کیفری زوج به اتهام سرقت ، رابطه نامشروع ، توهین ، ایجاد مزاحمت تلفنی و ازدواج مجدد زوج اشاره نموده است . پرونده شماره ۱۰۶/۹۱ مربوط به ایراد ضرب و جرح و توهین مربوط به سال ۱۳۹۱ بوده که با اعلام رضایت زوجه مختومه شده است . پرونده دیگر ضرب و جرح زوجه به شماره ۸۸/۱۰۹ مربوط به سال ۱۳۸۸ بوده است . پرونده مربوط به رابطه نامشروع زوج به شماره ۸۷۰۱۱۹ مربوط به سال۱۳۸۷ بوده و صرفا پرونده مربوط به مشارکت زوج در سرقت مربوط به سال ۱۳۸۲ بوده که هر چند مدت زمان زیادی از آن گذشته ولی در این پرونده زوج به تحمل سه سال حبس محکوم شده و در تاریخ ۱۳۸۷/۵/۸ از زندان آزاد شده و با چنین شرایطی زوج از بند ۹ شروط ضمن عقد تخلف نموده و گذشت زمان نمی تواند موجب ساقط شدن حق ایجاد شده برای زوجه در جهت استفاده از وکالت تفویضی ناشی از تحقق شرط گردد ثالثا: زوجه یکی از دلایل عسر و حرج خود یا تخلف زوج از بند ۱۲ شروط ضمن عقد را ازدواج مجدد زوج بدون جلب رضایت زوجه و کسب اجازه از دادگاه قید نموده که در این مورد هیچگونه تحقیقی صورت نگرفته است . رابعا: زوج در مراحل دادرسی و لوایح تقدیمی مکرر به داشتن رابطه نامشروع زوجه با فردی به نام س.ب اشاره نموده و حتی شکایت کیفری علیه این دو نفر تقدیم نموده و طی دادنامه شماره ۱۶۰۱ مورخ ۱۳۹۲/۱۱/۱۹ شعبه ۱۰۱ دادگاه عمومی مهریز متهمین به تحمل ۹۹ ضربه شلاق محکوم شده اند که با چنین ذهنیت منفی زوج نسبت به زوجه اساسا امکان ادامه زندگی مشترک متصور نیست . خامسا: زوج در لایحه دفاعی خود در مرحله تجدیدنظر (برگ های ۹۳ و ۹۴ پرونده ) صراحتا برخی ادعاهای زوجه را پذیرفته است . برای نمونه اعلام کرده : ۱- در تاریخ ۱۳۸۵/۵/۱۳ از زندان آزاد گردیدم و . . . توبه کردم ۲- درگیری و ضرب و جرح اینجانب علیه زوجه به علت روابط نامشروع وی با س. ب. بوده است ۳- در خصوص اعتیادم به مصرف مواد مخدر حدود پنج سال است ترک نمودم ۴- در خصوص ازدواج مجدد علت آن بوده که همسرم در سال ۱۳۸۸ منزل مشترک را ترک نمود و تمکین عام و خاص نداشت و با اخذ حکم دادگاه مبادرت به ازدواج مجدد نمودم. بنابراین ضرورت داشت دادگاه با استفاده از اختیارات حاصله از ماده ۱۹۹ قانون آئین دادرسی مدنی نسبت به انجام تحقیقات پیرامون صحت و سقم ادعای زوجه از طریق ارجاع موضوع به واحد مددکاری اجتماعی یا هر مرجعی که مورد وثوق دادگاه باشد با مراجعه به محل سکونت زوجین از همسایگان و معتمدین محلی در خصوص وضعیت اخلاقی و رفتاری و سابقه اعتیاد زوج و اعتیاد فعلی نامبرده به مواد مخدر و همچنین شغل و حرفه مشارالیه و میزان متعارف در آمد ماهانه وی و قدرت و توان ایشان در تامین و پرداخت مخارج یومیه دو همسر و فرزندان مشترک و نیز علت اختلاف طرفین و مدت مفارقت جسمانی آنان تحقیق و چنانچه زوجه برای اثبات ادعایش گواهانی به دادگاه تعرفه نماید از شهود وی وفق مقررات استماع گواهی نموده و با عنایت به اقرار صریح زوج به ازدواج مجدد مستندات وی از قبیل جلب رضایت زوجه یا صدور حکم محکومیت زوجه به تمکین و اجازه ازدواج مجدد از دادگاه مطالبه گردد، همچنین کلیه صفحات سند ازدواج مطالبه شود تا مشخص گردد زوجین شروط ضمن عقد را قبول و امضاء نموده اند یا خیر ؟ و آنگاه بر اساس نتایج حاصله از تحقیقات و رسیدگی در موارد مرقوم و لحاظ بندهای ۲ و ۷ و ۹ و ۱۲ شروط ضمن عقد و یا احراز عسر و حرج زوجه رأی شایسته انشاء گردد بنابراین دادنامه فرجامخواسته به لحاظ نقص تحقیقات و رسیدگی مخدوش بوده و مستندا به بند ۵ ماده ۳۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی نقض می شود و رسیدگی مجدد به استناد بند الف ماده ۴۰۱ همان قانون به دادگاه محترم صادر کننده رأی منقوض ارجاع می گردد.

شعبه ۸ دیوان عالی کشور - رئیس و عضومعاون و عضومعاون

حسن عباسیان - مسعود کریم پور نطنزی - جعفر پوربدخشان