رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تشریفات الزامی استماع شهادت شهود در دادگاه

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۸۵۰۰۱۲۵
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۵/۰۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۵ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تشریفات الزامی استماع شهادت شهود در دادگاه
قاضی	رحمت الله سعیدی حسن نقیب الحسینی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تشریفات الزامی استماع شهادت شهود در دادگاه: دادگاه باید تصمیم خود نسبت به استماع بیانات شهود یکی از طرفین را به نحو مقتضی و با قید در احضاریه به اطلاع طرف مقابل برساند و فرصتی برای دفاع و پاسخگویی در برابر آن به وی اعطا کند. در غیراینصورت دادنامه به علت نقض اصول دادرسی مخدوش تلقی می شود.

رأی خلاصه جریان پرونده

آقای م. ن.د. دادخواستی به طرفیت آقای الف. ص. بخواسته مطالبه وجه بمبلغ ۲۳۸/۲۰۰/۰۰۰ ریال بانضمام کلیه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه تا یوم الاداء را تقدیم و اضافه نموده که بنده دارای حجره در میدان تره بار ... میباشم خوانده نیز یکی از مشتریان بنده بودند که از ابتدای سال ۱۳۹۰تا اواسط سال ۱۳۹۱اقدام به تحویل میوه به نامبرده که در آن زمان دارای مغازه میوه فروشی بود نمودم و نامبرده به طور مکرر پرداخت ثمن اجناس خریداری شده را موکول به دفعات بعد مینمودند و اعلام میکردند با فروش زمین خود اقدام به تسویه حساب به بنده مینمایند که متأسفانه تا کنون از پرداخت و تسویه حساب خودداری نمودند لذا با توجه به اینکه شهود حا ضر بادای شهادت میباشند تقاضای رسیدگی و صدور حکم مقتضی را استدعا دارم دادگاه طرفین را جهت رسیدگی دعوت نموده خواهان حاضر گردیده خوانده حاضر نشده خواهان اظهار داشته خواسته بشرح دادخواست تقدیمی است تقاضای صدور حکم شایسته را دارم ضمنا شهود حاضرند درخواست استماع شهادت آنها را دارم دادگاه از شهود تحقیق بعمل آورده و با اعلام ختم رسیدگی به شرح دادنامه غیابی شماره ۰۰۷۹۰ – ۱۳۹۲/۱۰/۳ انشاء رأی بدین شرح نموده: در خصوص دعوی آقای م. ن.د. به طرفیت آقای الف. ص. به خواسته مطالبه وجه بمبلغ ۲۳۸/۰۰۰/۰۰۰ ریال و خسارت دادرسی و تأخیر تأدیه دادگاه با توجه به تعرفه شهود از ناحیه خواهان که بر صحت ادعای وی دلالت دارد و اینکه شهود خواهان مصون از ایراد جرح باقی مانده اند و اینکه خوانده در دادگاه حضور نیافته و در قبال دعوی مطروحه دفاعی معمول ندانسته و دلیلی دال بر پرداخت وجه و برائت ذمه خویش به دادگاه ارائه نداده است و با توجه به اصل استصحاب اشتغال ذمه وی احراز میگردد لذا دادگاه مستندا به مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ و ۵۲۲ قانون آئین داردسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ۲۳۸/۰۰۰/۰۰ ریال بابت اصل خواسته و پرداخت مبلغ ۴/۷۶۹/۰۰۰ ریال بابت خسارت دادرسی در حق خواهان صادر مینماید. اجرای احکام مکلف است خسارت تأخیر تأدیه را از زمان سر رسید تا زمان پرداخت بر اساس شاخص اعلامی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه و از خوانده وصول و به خواهان ایصال نماید رأی صادره غیابی و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در این دادگاه می باشد آقای الف. ص. با وکالت آقای ع. ش. از رأی صادره درخواست رسیدگی واخواهی و اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نموده و توضیح داده موکل هیچگونه بدهی به واخوانده ندارد ادعای ایشان واهی است مستند دعوی وی شهادت شهود می باشد و در این راستا سه نفر را بعنوان شاهد معرفی کرده که اولا شهادت آنان منطبق بر ادعای واخوانده نیست و بنحو کلی میباشد ثانیا یکی از شهود از میزان طلب اظهار بی اطلاعی کرده دیگری شهادت با قرار نموده است ثالثا سئوالاتی از شهود ایشان مطرح است در جهت کشف حقیقت و روشن شدن واقع امر و همچنین از شخص واخوانده زیرا موکل بشدت منکر هر گونه بدهی به مشارالیه میباشد و اظهارات شهود را تکذیب مینماید. علیهذا با عنایت به مراتب فوق استدعای رسیدگی باعتراض واخواهی را دارد ضمنا موکل تمکن مالی جهت پرداخت هزینه دادرسی مرحله واخواهی را که قریب مبلغ ۷۲۰۰/۰۰۰ ریال می باشد ندارد استشهادیه پیوست موید این ادعاست لذا تقاضای صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را دارد دادگاه با تعیین وقت رسیدگی طرفین را جهت رسیدگی و استماع شهود واخواه دعوت نموده خواهان (ظاهرا واخواه صحیح است) حضور دارد و اظهار میدارد خواسته بشرح دادخواست تقدیمی است تقاضای صدور حکم شایسته را از دادگاه دارم شهود حضور دارند تقاضای استماع شهادت ایشان را دارم خوانده (ظاهرا واخوانده صحیح است) اظهار داشته من خبری از حساب بانکی وی ندارم و خبری از اوضاع و احوال مالی وی ندارم و در خصوص جرح نمیدانم چیست ... دادگاه بشرح اوراق جداگانه از شهود تحقیق بعمل آورده و با اعلام ختم رسیدگی طبق دادنامه ۰۰۱۱۰ – ۱۳۹۳/۲/۷ چنین انشاء رأی نموده: در خصوص دعوی آقای ع. ش. به وکالت از آقای الف. ص. بطرفیت آقای م. ن. بخواسته اعسار از پرداخت هزینه دادرسی. دادگاه با توجه به اینکه خواهان ادعای خود را مستند به شهادت شهود نموده است لیکن شهود تعرفه شده ادای شهادت بصورت کلی داده اند که حاکی از عدم اطلاع دقیق شهود از وضعیت مالی خواهان است و با توجه به اینکه ارزیابی گواهی گواه برعهده دادگاه است شهادت مذکور موجب یقین نمی گردد فلذا حکم بر بطلان دعوی صادر میگردد رأی صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان می باشد سپس دفتر دادگاه در مورد هزینه دادرسی بمبلغ ۹۵۲۸۰۰۰ ریال اقدام به رفع نقص نموده و چون هزینه دادرسی پرداخت نشده آقای مدیر دفتر شعبه دوم دادگاه عمومی چ. طبق دادنامه شماره ۰۰۶۸۲ – ۱۳۹۳/۶/۱۳ چنین رأی داده در خصوص واخواهی آقای الف. ص. با وکالت آقای ع. ش. به طرفیت م. ن. نسبت به دادنامه غیابی شماره ۰۰۷۹۰ – ۱۳۹۲/۱۰/۳ نظر باینکه اخطار رفع نقص از حیث ابطال تمبر دادرسی مرحله واخواهی در مورخه ۱۳۹۳/۵/۵ به واخواه ابلاغ و ایشان در موعد مقرر نسبت به رفع نقص اعلامی اقدام ننموده اند لذا با وحدت ملاک ماده ۵۴ آئین دادرسی مدنی قرار رد دادخواست واخواهی واخواه صادر و اعلام میگردد این قرار ظرف ده روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه است آقای ع. ش. وکیل آقای الف. ص. به قرار رد دفتر بشماره ... اعتراض نموده شعبه دوم دادگاه عمومی چ. طبق رأی شماره ۰۰۸۲۳ – ۱۳۹۳/۷/۱۷ با استدلال به اینکه وکیل خواهان بیان داشته از ابلاغ رأی بدین علت که به برادرش ابلاغ شده بی اطلاع مانده صحیح نیست زیرا دادنامه مربوطه بدفتر وکالت وی ابلاغ شده است و شغل وی وکالت است بدانگونه که تمامی موارد ابلاغ بدفتر وکیل ابلاغ میگردد وی بایستی نظم جاری در دفتر کار خویش را بدانگونه ای تنظیم نماید که تمامی ابلاغ هابه ملاحظه و نظر وی برسد فلذا رأی به تائید قرار رد دفتر صدرالذکر صادر و اعلام میگردد این رأی قطعی است سپس آقای الف. ص. با وکالت آقای ع. ش. از دادنامه غیابی شماره ۰۰۷۹۰ – ۱۳۹۲/۱۰/۳ در تاریخ ۱۳۹۳/۹/۶ درخواست رسیدگی فرجامی را نموده که پس از تبادل لوایح پرونده به دیوانعالی کشور ارسال و در دستور کار این شعبه قرار گرفته و این شعبه حسب تصمیم شماره ۰۰۴۸۲ – ۱۳۹۳/۱۲/۹ پرونده را جهت اتخاذ تصمیم در مورد مدت فرجامخواهی اعاده نموده که شعبه دوم دادگاه عمومی چهاردانگه طی مرقومه مورخ ۱۳۹۴/۳/۱۸ پرونده را جهت ارشاد و راهنمائی به دیوانعالی کشور ارسال داشته که پس از وصول در دستور کار این شعبه قرار گرفته است که بدوا در مورد سؤال دادگاه مرقوم و درخواست ارشاد و راهنمائی اعلام می دارد با صدور قرار رد دادخواست فرجامی آقای الف. ص. نسبت به دادنامه شماره ۰۰۷۹۰ – ۱۳۹۲/۱۰/۳ شعبه دوم دادگاه عمومی چ. از ناحیه دفتر دادگاه بلحاظ عدم پرداخت هزینه دادرسی و تأیید قرار مذکور از سوی دادگاه به موجب دادنامه شماره ۰۰۸۲۳ – ۱۳۹۳/۷/۱۷ لاجرم تاریخ ابلاغ دادنامه اخیر ( ۱۳۹۳/۸/۷ ) ابتدای مهلت فرجام خواهی خواهد بود که چون دادخواست فرجامی در تاریخ ۱۳۹۳/۹/۶ با انقضاء مهلت تجدیدنظر تسلیم شده با این ترتیب تصمیم شماره ۰۰۴۸۲ – ۱۳۹۳/۱۲/۹ این شعبه از حیث تاریخ ابلاغ دادنامه فرجامخواسته اصلاح می شود و نظر به اینکه از دادنامه غیابی که واخواهی آن مردود اعلام شده تجدیدنظرخواهی بعمل نیامده به همین جهت قطعیت یافته فرجامخواهی از دادنامه مرقوم با قسمت اول ماده ۳۶۷ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی منطبق و قابلیت سیر در مرحله فرجامی را دارد می باشد.هئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش عضوممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با ملاحظه دادنامه فرجامخواسته و مبانی صدور آن و محتویات پرونده اعتراضات فرجامخواه نسبت به دادنامه شماره ۰۰۷۹۰ – ۱۳۹۲/۱۰/۳ شعبه دوم دادگاه عمومی چ. وارد و دادنامه معترض عنه دارای اشکال است زیرا دادگاه حسب تصمیم مورخ ۱۳۹۲/۸/۶ مقرر داشته طرفین جهت رسیدگی دعوت شوند و در جلسه مورخ ۱۳۹۲/۱۰/۳ که با حضور خواهان و در غیاب خوانده تشکیل شده علاوه بر استماع اظهارات و توضیحات خواهان از شهود وی نیز تحقیق و براساس اظهارات شهود مبادرت به صدور حکم نموده است این درحالیست که اولا از خواهان و شهود او درخصوص نحوه ارسال میوه جهت خوانده و نوع و میزان و دفعات ارسال و وسیله حمل و بهای میوه های ارسالی به تفکیک توضیحات کافی که موضوع را روشن نماید اخذ نگردیده ثانیا تحقیق از شهود و تصمیم دادگاه در این مورد به اطلاع خوانده نرسیده و مشارالیه از تصمیم دادگاه در استماع شهادت شهود بی خبر مانده و در نهایت حق دفاع و پاسخگوئی از او سلب گردیده در صورتیکه ضرورت داشت دادگاه تصمیم خود در استماع بیانات شهود خواهان را به نحو مقتضی و با قید در احظاریه به اطلاع او می رسانید که چون به این تکلیف عمل نشده و در این راستا اصول و قواعد دادرسی مراعات نگردیده دادنامه فرجامخواسته مخدوش تشخیص و مستندا به بند ۳ ماده ۳۷۱ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی نقض می شود و رسیدگی به استناد بند ج ماده ۴۰۱ قانون موصوف به شعبه دیگر دادگاه عمومی چهاردانگه ارجاع می گردد.

شعبه ۲۵ دیوان عالی کشور - رئیس و مستشار

رحمت الله سعیدی - حسن نقیب الحسینی