رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعیین نحله در دعوی طلاق از ناحیه زوجه

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۷۵۰۰۴۰۵
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۱۲/۲۳
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۵ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تعیین نحله در دعوی طلاق از ناحیه زوجه
قاضی	مرتضی شریفی جعفر قدیانی سید صالح سجادی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعیین نحله در دعوی طلاق از ناحیه زوجه: زوجه در صورت عدم تعیین اجرت المثل، مستحق نحله خواهد بود حتی در صورتی که دعوی طلاق از ناحیه وی مطرح شده باشد.

رأی خلاصه جریان پرونده

حسب محتویات پرونده محاکماتی خانم م.م. در تاریخ ۱۳۹۱/۳/۳ به طرفیت آقای ن.ع. دادخواستی به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق) به علت سوءرفتار زوج (بند دوم) از شرایط ضمن العقد، ازدواج مجدد زوج (طبق بند ۱۲) و اعتیاد زوج طبق بند هفتم از شرایط ضمن العقد به دادگاه های عمومی حقوقی شهرستان ... تقدیم که به شعبه اول ارجاع گردیده، جلسه دادگاه با دعوت قبلی در تاریخ ۱۳۹۱/۴/۲۷ تشکیل شده، خواهان حاضر بوده لیکن خوانده علی رغم ابلاغ قانونی حضور نیافته، خواهان اعلام داشته خواسته به شرح دادخواست تقدیمی است؛ او (زوج) مرتب مرا کتک کاری می کند البته فقط یک بار شکایت کرده ام که رضایت دادم ولی او رفته است زن گرفته و ضمنا معتاد به تریاک هم می باشد. دادگاه حضور خوانده در جهت احراز ازدواج مجدد و اعتیاد را لازم دانسته فلذا وقت رسیدگی تجدید و طرفین احضار شده اند و به خواهان ابلاغ شده اگر شهودی دال بر ازدواج مجدد دارد به دادگاه معرفی نماید. جلسه دادگاه در تاریخ ۱۳۹۱/۶/۴ با حضور زوجین برگزار شده خواهان اظهار داشته خواسته ام به شرح دادخواست تقدیمی است، خوانده اعلام داشته من اصلا اعتیادی ندارم و ضمنا دست روی او بلند نکرده ام و سوءرفتاری نداشته ام... ولی ازدواج مجدد کرده ام- سؤال- آیا شما اجازه دادگاه در خصوص ازدواج مجدد اخذ کرده اید- جواب- خیر اجازه نگرفته ام... خواهان اظهار نموده من در خصوص مهریه ام اقدام کرده ام که در جریان است و بابت زحماتی که کشیده ام تقاضای تقسیم حقم را دارم ضمنا فرزندانم را هم درصورتی می خواهم که نفقه آن ها را بدهند... یک بچه ام ۱۹ ساله است و یک پسر ۱۵ ساله که با خود او زندگی می کند و یک پسر ۱۷ ساله هم دارم... با عنایت به اینکه جهت تعیین نفقه ایام عده و اجرت المثل ایام زندگی مشترک نیاز به اظهارنظر کارشناس بوده و همچنین در راستای اعمال ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق نیاز به اظهارنظر داوران می باشد دادگاه قرار ارجاع امر به کارشناس و همچنین قرار ارجاع به امر به داور صادر و در این راستا کارشناس برای تعیین میزان نفقه ایام عده و اجرت المثل و در مورد معرفی داور به زوجین تفهیم گردیده که ظرف ۲۰ روز داوران خود را به دادگاه معرفی نمایند. زوجه، آقای ش.ب. را و زوج، آقای ع.ش. را به عنوان داوران خود به دادگاه معرفی که داور زوجه نظر خود را چنین اعلام داشته ... علی رغم نصایح فراوان حاضر به ادامه زندگی مشترک نیستند و زوجه اظهار می دارد زوج مرا به زور از منزل بیرون کرده و با توجه به اینکه دارای دو فرزند دختر محصل می باشم خواستار تمامی حق و حقوقات خود من جمله مهریه، نفقه و حضانت و سرپرستی فرزندان مشترک هستم... داور زوج نیز در نظریه تقدیمی اشعار داشته ... از آنجا که زوجین چندی است دچار مشکلات خانوادگی شده اند اینجانب طی دو مرحله به زوج آقای ع. جهت صحبت و گفتگو مراجعه که متأسفانه نامبرده حضور نداشته... علی رغم نصایح فراوان زوجه اظهار می دارد حاضر به ادامه زندگی مشترک با زوج نمی باشد... کارشناس تعیین نفقه و اجرت المثل نیز با تقدیم نظریه کتبی خود اعلام داشته ... ۱- میزان نفقه ایام عده نامبرده ماهیانه ۲۰۰۰۰۰۰ ریال تعیین می گردد-۲- میزان اجرت المثل مشارالیها را به تفکیک سال هایی که زندگی مشترک داشته اند تعیین که مجموعا ۱۱۵۴۰۰۰۰۰ ریال گردیده دادگاه در تاریخ ۱۳۹۲/۸/۱۳ با حضور طرفین تشکیل جلسه داده خواهان اظهار داشته بنده حدود ۲۳ سال است که با خوانده زندگی می کنم تعداد چهار فرزند دارم... تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش دارم... حدود یک سال و نیم است که در منزل مادرم... زندگی می کنم... من فقط طلاق می خواهم. زوج (خوانده) اظهار داشته ایشان منزل را ترک کرده چه لزومی دارد زنی که تمکین ندارد خرج و نفقه به او داده شود... اعتیاد به تریاک دارم... برابر نامه بدون شماره و با تاریخ ۱۳۹۱/۶/۵ شبکه بهداشت و درمان شهرستان ... از آقای ن.ع. آزمایش از نظر وجود مرفین در تاریخ ۱۳۹۱/۶/۵ به عمل آمده نتیجه آن مثبت بوده است. دادگاه با اعلام ختم رسیدگی به شرح دادنامه شماره ۰۰۱۶۱-۱۳۹۳/۲/۱۵ با توجه به ارجاع موضوع به داوری و عدم توفیق داوران در اصلاح ذات البین، اقرار خوانده به اعتیاد به مواد مخدر، مثبت بودن نتیجه آزمایش به عمل آمده از خوانده از نظر اعتیاد به مواد مخدر و اقرار خوانده به ازدواج مجدد بدون رضایت خواهان و یا کسب اجازه از دادگاه تخلف از شروط ضمن العقد را محرز دانسته و حکم به الزام خوانده به حضور در یکی از دفاتر رسمی طلاق کشور و اجرای صیغه طلاق صادر و متذکر گردیده که زوجه مهریه اش را دریافت نموده، نفقه گذشته با توجه به اقرار خواهان به ترک منزل به وی تعلق نمی گیرد، جهیزیه اش را بذل نموده، اجرت المثل ایام زندگی مشترک مبلغ ۱۱۵۴۰۰۰۰۰ ریال و حق النحله مبلغ ۳۵۲۵۰۰۰۰ ریال و نفقه ایام عده پنج میلیون ریال می باشد که خوانده باید به هنگام اجرای صیغه طلاق به خواهان پرداخت نماید، دادنامه صادره به طرفین ابلاغ که آقای ن.ع. در وقت قانونی به رأی صادره اعتراض و با تقدیم دادخواست تقاضای تجدیدنظر نموده که در این مرحله پرونده به شعبه ۱۶ دادگاه تجدیدنظر استان خراسان رضوی ارجاع گردیده که شعبه مرجوع الیه مذکور پرونده را در وقت فوق العاده تحت نظر قرار داده و با اعلام ختم رسیدگی به شرح دادنامه شماره ۱۵۲۷- ۱۳۹۳/۷/۲۴ اعتراض تجدیدنظرخواه به تعیین اجرت المثل و نحله را وارد دانسته و با این استدلال که در خصوص اجرت المثل، زوجه در مقام سؤال دادگاه مبنی بر انجام تبرعی کارهای منزل صراحتا اظهار داشته من زندگی ام را دوست داشتم و مثل اکثر زنان بابت دریافت حقوق و مزد کار نمی کردم که با لحاظ تبصره ذیل ماده ۳۳۶ قانون مدنی مستحق دریافت اجرت المثل (به لحاظ انجام تبرعی) نخواهد بود- و در خصوص نحله نیز زوجه زمانی مستحق دریافت نحله خواهد بود که طلاق از طرف زوج مطرح شود لذا دادگاه با توجه به اینکه اصل دادنامه تجدیدنظرخواسته مطابق با موازین شرعی و قانونی اصدار یافته، رأی متعرض عنه را با اصلاح- اولا: حذف اجرت المثل و نحله و ثانیا: دادگاه به زوجه اختیار می دهد با انتخاب نوع طلاق با اعمال وکالت مندرج در سند نکاحیه خود را مطلقه نماید ثالثا: مدت اعتبار حکم شش ماه از تاریخ انقضای فرجام خواهی یا ابلاغ رأی فرجامی می باشد- تأیید و استوار نموده است. دادنامه صادره به طرفین ابلاغ که خانم م.م. در مهلت قانونی به رأی صادره اعتراض نموده و با تقدیم دادخواست فرجامی رسیدگی مجدد را درخواست نموده لذا در این راستا پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و پس از ثبت و جری تشریفات قانونی پرونده به این شعبه ارجاع گردیده.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجام خواهی خانم م.م. به طرفیت آقای ن.ع. نسبت به دادنامه شماره ۱۵۲۷- ۱۳۹۳/۷/۲۴ شعبه ۱۶ دادگاه تجدیدنظر استان خراسان رضوی مبنی بر اصلاح و تأیید دادنامه شماره ۰۰۱۶۱- ۱۳۹۳/۲/۵ شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ... مشعر بر صدور حکم الزام فرجام خوانده به طلاق زوجه وارد می باشد زیرا دادگاه محترم تجدیدنظر ۱- اجرت المثل ایام زندگی مشترک را از دادنامه بدوی حذف و زوجه را مستحق آن ندانسته که به نظر صحیح نمی باشد چراکه اولا- فرجام خواه در مقام پاسخ به سؤال دادگاه مبنی بر اینکه شما به قصد تبرع در منزل مشترک کار و فعالیت می کردید صراحتا اعلام داشته خیر ثانیا- از این اظهارات زوجه که من زندگی ام را دوست داشتم و مثل اکثر زنان بابت دریافت حقوق و مزد کار نمی کردم چنین استنباط می گردد که مشارالیها به شرط استمرار این زندگی قصد دریافت حقوق و مزد نداشته حال که این استمرار به لحاظ اقدامات زوج (با ازدواج مجدد و اعتیاد به مواد مخدر) به مخاطره افتاده، تبرعی دانستن کار و فعالیت زوجه در ایام زندگی مشترک موجه نبوده و با عدالت سازگار نمی باشد. ۲- دادگاه محترم با استناد به بند ب تبصره ۶ ماده واحده زوجه را زمانی مستحق نحله دانسته که درخواست طلاق از جانب زوج مطرح شده باشد و چون در مانحن فیه درخواست طلاق از جانب زوجه بوده لذا او را مستحق نحله ندانسته و این قسمت از دادنامه بدوی را نیز حذف نموده حال آنکه بند ب اشعار می دارد در غیر مورد بند ب با توجه به سنوات زندگی مشترک نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج دادگاه مبلغی را از بابت بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می نماید لذا برخلاف استنباط دادگاه، زوجه در صورت عدم تعیین اجرت المثل مستحق نحله خواهد بود علی هذا بنا به مراتب مرقوم دادنامه فرجام خواسته قابل تأیید نبوده و با استناد به مواد ۳۷۱ (بند ۲) و ۴۰۱ (بند ج) با نقض دادنامه معترض عنه رسیدگی را به شعبه هم عرض ارجاع می نماید.

رئیس و اعضای معاون شعبه ۱۵ دیوان عالی کشور

قدیانی- شریفی- سجادی