رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره حقوق راننده مقصر در بیمه شخص ثالث و بیمه سرنشین

شماره دادنامه	۹۵۰۹۹۷۰۹۰۸۳۰۰۱۱۴
تاریخ دادنامه	۱۳۹۵/۰۳/۲۳
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	انتقالی
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	حقوق راننده مقصر در بیمه شخص ثالث و بیمه سرنشین
قاضی	یعقوب انصاری ذکراللهاحمدی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره حقوق راننده مقصر در بیمه شخص ثالث و بیمه سرنشین: راننده مقصر در وقوع حادثه، شخص ثالث محسوب نمی شود و دیه وی بر اساس بیمه شخص ثالث، قابل مطالبه نیست؛ اما این شخص از طرفی "سرنشین" محسوب می شود و در صورتی که بیمه خودرو، بیمه سرنشین را نیز شامل شود خسارت متعلق به سرنشین از بیمه گر قابل مطالبه می باشد.

رأی خلاصه جریان پرونده

بر اساس گزارش ریاست محترم دادگستری استان فارس و قضات محترم حوزه معاونت قضایی قوه قضائیه (کمیسیون شماره هشتم) و محتویات پرونده محاکماتی وراث مرحوم غ. ن. بنامهای ب.الف. ن. و ک. س. و م. ت. و ی. و پ. ن. (ردیف های ۴ و ۵ با ولایت قهری ب.الف. ن. ) دادخواستی به طرفیت شرکت بیمه ملت به خواسته مطالبه یک فقره دیه کامل مبلغ چهارصد و پنجاه میلیون ریال تقدیم دادگاه شهرستان لامرد نموده ند و در شرح دادخواست توضیح داده اند که مرحوم غ. ن. در تاریخ ۸۹/۰۶/۰۱ در یک دستگاه اتومبیل سواری به علت برخورد با پل و آتش سوزی فوت نموده و شرکت بیمه از پرداخت دیه او خودداری می نماید صدور حکم مورد استدعاء است دادگاه بدوا به موجب دادنامه ۹۰۰۳۷۹ - ۹۰/۰۲/۲۴ حکم به اعسار خواهان ها از پرداخت هزینه دادرسی صادر نموده و پس از رسیدگی به موجب دادنامه ۱۱۴۸ - ۹۰/۸/۱۴ با وارد دانستن دعوی خواهان شرکت بیمه ملت را به پرداخت یک فقره دیه کامل مرد مسلمان در حق اولیاء دم مرحوم غ. ن. صادر نموده است و رأی را غیابی توصیف نموده که در تاریخ ۹۰/۰۹/۲۸ به خوانده ابلاغ گردیده و شرکت بیمه در تاریخ ۹۰/۱۱/۱۶ پس از سپری شدن فرجه واخواهی و تجدیدنظرخواهی اقدام به تقدیم دادخواست اعاده دادرسی نسبت به دادنامه ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ می نماید که دادگاه پس از رسیدگی به موجب دادنامه ۶۳ - ۹۱/۰۱/۲۱ قرار رد اعاده دادرسی را صادر می نماید که با اعتراض وکیل شرکت بیمه ملت (محکوم علیه) پرونده به شعبه دوازدهم دادگاه تجدیدنظر استان فارس ارجاع که به موجب دادنامه ۸۰۱ - ۹۱/۰۸/۲۲ قرار رد اعاده دادرسی عینا تأیید می گردد. متعاقب تأیید دادنامه وکیل محکوم علیه (شرکت بیمه ملت) طی لایحه ای مدعی خلاف شرع بودن آراء فوق الذکر می گردد که رئیس کل دادگستری استان طی شرحی دادنامه شماره ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی لامرد را خلاف بین شرع تشخیص و با ارسال پرونده به معاونت قوه قضائیه تقاضای اعمال ماده ۱۸ اصلاحی را می نماید که با ارجاع پرونده به کمیسیون شماره هشتم (گروه مشاوران قضایی) و تهیه گزارش اجمالی از ناحیه این گروه چنین اظهارنظر کرده اند: دادخواهی شرکت بیمه ملت با توجه به اعلام اشتباه ریاست محترم دادگستری استان فارس نسبت به دادنامه ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی لامرد وارد و موجه می باشد زیرا تبصره ۶ ماده ۱ قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب ۸۷/۰۴/۱۶ مقرر می دارد منظور از شخص ثالث هر شخصی است که به سبب حوادث وسایل نقلیه دچار زیان های بدنی و یا مالی شود به استثناء راننده مسبب حادثه و در مانحن فیه مرحوم غ. ن. در مورخ ۸۹/۰۵/۳۱ در محور لامرد به اشکنان راننده سواری زانتیا به شماره ... بوده که به علت واژگونی اتومبیل فوت نموده است و حسب نظریه افسر کاردان فنی و همچنین نظریه هیأت کارشناسی (صفحه ۷۱ - ۷۲) علت اصلی تصادف بی احتیاطی از سوی راننده سواری زانتیا به علت عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه ناشی از عدم تطبیق سرعت با وضعیت محل تشخیص داده شده است بنابراین با توجه به صراحت تبصره ۶ ماده ۱ قانون مارالذکر راننده مقصر حادثه شخص ثالث محسوب نمی گردد تا بیمه گر (شرکت بیمه ملت) مکلف به پرداخت دیه کامل وی از باب شخص ثالث باشد. لیکن از آنجایی که حسب گواهی صادره از سوی شرکت بیمه مضبوط در صفحه دوم پرونده خودرو حادثه دیده علاوه بر بیمه شخص ثالث بیمه سرنشین نیز بوده و در مانحن فیه راننده مقصر (مورث خواهان ها) سرنشین محسوب می گردد و نه شخص ثالث و اینکه بیمه سرنشین و دیه خسارت متعلق به سرنشین کمتر از دیه شخص ثالث می باشد و از طرفی بیمه گر شرکت بیمه ملت نیز صرفا تا میزان تعهدات خود مکلف به پرداخت دیه یا خسارت می باشد لذا دادنامه موصوف که حکم بر محکومیت شرکت بیمه به پرداخت دیه کامل مازاد بر آنچه که در تعهد وی بوده صادر گردیده که واجد ایراد و اشتباه بین است که پیشنهاد تجویز اعاده دادرسی نسبت به دادنامه ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی لامرد نموده که پس از موافقت ریاست محترم قوه قضائیه با تجویز اعاده دادرسی پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه (۲۳) ارجاع گردیده است. این شعبه در تاریخ ۹۴/۱۲/۰۳ پرونده کلاسه امر را تحت نظر قرار داده با توجه به محتویات پرونده محاکماتی و اوراق مربوط به پرونده نظارتی ارسالی از ناحیه معاونت قضائی قوه قضائیه و لحاظ اینکه خودرو حادثه دیده در مانحن فیه علاوه بر بیمه شخص ثالث بیمه سرنشین نیز بوده و راننده هر چند شخص ثالث نیست لیکن سرنشین محسوب می گردد و در دادخواست اولیه مشخص نیست مطالبه دیه تحت عنوان بیمه شخص ثالث است یا بیمه سرنشین لذا اخذ توضیح از طرفین به ویژه خواهان های اولیه در این خصوص که مؤثر در تصمیم است ضرورت دارد مقرر گردید که دفتر با تعیین وقت مناسب طرفین را جهت اخذ توضیح دعوت به عمل آورد. لذا طرفین برای وقت مقرر ۹۵/۰۲/۱۳ دعوت گردیده و در تاریخ فوق آقای ع. گ.ک. وکیل شرکت بیمه ملت حاضر شده و طرف های دیگر پرونده حاضر نشده وکیل شرکت بیمه ملت (دادخواه فعلی) ابتداء شفاها توضیحاتی داده و در رابطه با چگونگی و صدور آراء علیه شرکت اظهار داشته که دفاعیات بشرح لایحه ای است که تقدیم می نمایم سپس نظریه قضات محترم معاونت قضایی قوه قضائیه توسط عضو ممیز قرائت گردید وکیل شرکت اظهار داشت اجمالا این نظریه به نفع شرکت بیمه می باشد راننده در مانحن فیه هر چند شخص ثالث است لیکن سرنشین محسوب می گردد بیمه نامه ای که مستند دعوی خواهان ها می باشد دارای تعهد دیه فوت شخص ثالث به میزان ده میلیون در صورت فوت وی می باشد به عبارت دیگر بیمه شخص ثالث شامل راننده نیست که مورث وی بتواند دیه شخص ثالث را مطالبه نماید اما بیمه سرنشین که ده میلیون می باشد با توجه به اینکه دو فقره دیه شخص ثالث هر یک به مبلغ ۴۵ میلیون تومان در حق مورثین مرحوم ر. ر. و ع. ش. از طرف شرکت بیمه ملت پرداخت شده و طبق قانون بیمه شخص ثالث یک درصد از خسارات پرداختی از طرف شرکت بیمه گر به زیان دیدگان قابل استرداد از راننده مقصر حادثه می باشد و با عنایت به حادثه ساز علت تصادف، جمعا نهصد هزار تومان از مبلغ ده میلیون تومان تهاتر و باقی مانده مبلغ نه میلیون و یکصد هزار تومان طبق تعهدات بر عهده شرکت موکل است که نظریه کمیته پرداخت خسارت پیوست لایحه تقدیمی تسلیم می نمایم. در تاریخ ۹۵/۰۲/۱۴ یک روز بعد از وقت مقرر احد از طرف های پرونده بنام خانم م. ت. در شعبه حاضر شده و اظهار داشته علت اینکه دیروز در وقت مقرر حاضر نشدم در تاریخ ۹۵/۰۲/۱۲ حرکت کردیم متأسفانه در وسط راه مریض شدم و نسخه دکتر هم دارم و لذا امروز رسیدم در خصوص اینکه مطالبه دیه تحت عنوان شخص ثالث است یا بیمه سرنشین توسط عضو ممیز قرائت شد که خانم یاد شده اظهار داشت وکیل ما در جریان است من اطلاع از موضوع ندارم تقاضا دارم مهلتی بدهید که وکیل ما لایحه بنویسد و یا با مورث وی مطالب را طی لایحه ای ارائه دهیم تقاضا داریم تصویر نظریه قضات محترم معاونت قضایی قوه قضائیه به ما تحویل گردد تا از ایرادات آنها نسبت به دادنامه صادره اطلاع حاصل کنیم و حداکثر تا یکماه دیگر لایحه تقدیم کنیم سپس تصمیم مقتضی را اتخاذ فرمائید ضمنا دو سه نفر دیگر از وراث به لحاظ کسالت و کهولت سن نتوانستند بیایند که احیانا لایحه هم به امضاء ایشان خواهد رسید که با توجه به اظهارات خانم م. ت. احد از اصحاب دعوی مبنی بر تقاضای استمهال جهت تقدیم لایحه و لحاظ عدم حضور تعداد از طرفین دعوی مقرر گردید که مجددا پرونده در نوبت قرار گیرد و پس از حضور و ارائه لایحه فورا به نظر برسد که ظاهرا تا این تاریخ (۹۵/۰۳/۲۲) نه اصحاب دعوی حاضر شده اند و نه لایحه ای تقدیم داشته اند که این شعبه تصمیم مقتضی را به شرح آتی خواهد گرفت.هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای احمدی مستشار شعبه و دقت در اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی میدهد :

رأی شعبه دیوان عالی کشور

ایراد رئیس کل محترم دادگستری استان فارس و قضات محترم حوزه معاونت قضائی قوه قضائیه در ارتباط با دادنامه شماره ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی شهرستان لامرد که فوقا اشاره شده است وارد می باشد چه آن که حسب محتویات پرونده و تحقیقات انجام شده مطالبه یک فقره دیه کامل مرحوم غ. ن. توسط وراث وی (خواهانهای اولیه) از شرکت بیمه ملت تحت عنوان بیمه شخص ثالث بوده که طبق تبصره ۶ ماده یک قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در قبال شخص ثالث، راننده مقصر در وقوع حادثه جزء شخص ثالث محسوب نمی شود و مقصر بودن راننده خودرو یعنی مورث خواهان ها در وقوع حادثه با توجه به مدارک ارائه شده محرز است و خواهان ها هم منکر آن نمی باشند علیهذا مخدوش بودن دادنامه معترض عنه مبنی بر محکومیت شرکت بیمه به پرداخت دیه کامل بلاتردید می باشد و با عنایت به نظریه ریاست محترم قوه قضائیه در تجویز اعاده دادرسی و مستندا به ماده ۴۷۷ قانون آئین دادرسی کیفری مصوب سال ۱۳۹۲ دادنامه موصوف به شماره ۱۱۴۸ - ۹۰/۰۸/۱۴ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی شهرستان لامرد نقض و به جهات اشعاری حکم به بی حقی خواهانها در این رابطه و با کیفیت مطروحه صادر می گردد و متذکر می شود حسب مدارک موجود و گواهی صادره از سوی شرکت بیمه چون خودروی حادثه دیده علاوه بر بیمه شخص ثالث بیمه سرنشین نیز می باشد و راننده در مانحن فیه سرنشین محسوب می گردد خواهانها می توانند خسارت متعلق به سرنشین را که کمتر از دیه شخص ثالث است از بیمه گر (شرکت بیمه خوانده) مطالبه نمایند./ب

شعبه بیست وسوم دیوان عالی کشوریعقوب انصاری (رئیس) ذکرالله احمدی (مستشار)