۲۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== تعریف == | |||
پلیس ویژه ای که برای خدمت در دستگاه قضایی و برای انجام وظایف ضابطین دادگستری موضوع قانون آیین دادرسی کیفری و مامورین اجرا و ابلاغ به موجب لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی 1359.04.05 تشکیل گردید و تا زمان تصویب قانون نیروی انتظامی در تیر 1369 وجود داشت و به موجب تبصره یک ماده یک این قانون منحل شد و وظایف آن به نیروی انتظامی سپرده شد. | |||
در ماده 211 قانون برنامه پنج توسعه، قوه قضاییه مکلف به تهیه لوایح قضایی برای "ایجاد پلیس قضایی" گردید ولیکن تا کنون "لایحه سازمان پلیس قضایی کشور " به تصویب نرسیده است. | |||
== سابقه تاریخی == | |||
پلیس قضایی یک تشکیلات بی سابقه و جدید بود که بعد از انقلاب تشکیل شد " و مبتکر آن مرحوم دکتر بهشتی بود ."[1] . لایحه مربوط به تشکیل پلیس قضایی نخست در شورای انقلاب و سپس در تیر ماه 1359 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.[2] | |||
== فلسفه و ضرورت == | |||
"مسلما احیای مجدد پلیس قضایی ناشی از احساس نیاز در کشور است. تردیدی نداریم که انجام تحقیقات کیفری و نیز ابلاغ اوراق یا اجرای احکام موضوعی نیست که بتوان آنها را به دست افراد وظیفه و یا حتی افراد آموزش ندیده سپرد. به ویژه اینکه در انجام تحقیقات کیفری این موضوع که فرد مامور آموزش دیده باشد و بداند که در انجام تحقیق چه باید انجام دهد، بسیار اهمیت دارد. مسلما مقام قضایی (بازپرس، دادیار و دادستان) نمی تواند در هر موردی شخصا و مباشرتا به تحقیق بپردازند. ارجاع امور قضایی به ماموران انتظامی و ضابطین دادگستری بدون اینکه این ضابطین و ماموران تعلیمات خاصی برای انجام این وظایف دیده باشند از یک سو در بهترین حالت کار بیهوده ای است و از دیگر سو در بدترین حالت می تواند باعث از بین رفتن حق مردم اعم از شاکی یا مشتکی‌عنه شود."[3] | |||
== '''پلیس قضایی (1359-1369)''' == | |||
=== '''تشکیلات''' === | |||
پلیس قضایی از افسران و افراد انتظامی و کارگزاران قضایی (مأمورین ابلاغ و اجرای احکام کیفری و مدنی) به منظور انجام وظایف مندرج‌در لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی تشکیل می‌شد .[4] | |||
پلیس قضایی از بین افسران و افراد پلیس و ژاندارمری و سایر ضابطین یا کارکنان دادگستری یا افراد دیگری که صلاحیت لازم را داشتند، انتخاب یا استخدام می شدند. ترتیب انتخاب و استخدام و میزان حقوق و ترفیعات ایشان نیز به موجب آیین‌نامه‌ای بود که وزارت دادگستری مکلف به تهیه آن شده و قرار بود که به تصویب هیأت دولت یا شورای انقلاب برسد.[5] که این آیین نامه در سال 1365 به تصویب رسید. | |||
اعتبار لازم برای استخدام افراد جدید در پلیس قضایی و هزینه‌های دیگر باید به وسیله سازمان برنامه و بودجه تأمین می شد.[6] | |||
=== '''وظایف پلیس قضایی''' === | |||
وظایف افسران و پلیس قضایی به شرح مقرر در فصل اول و دوم از باب اول قانون آیین دادرسی کیفری و قوانین خاص مرتبط با مأمورین‌شهربانی و ژاندارمری یا ضابطین بود. | |||
مقرر شده بود که در هر نقطه که پلیس قضایی تشکیل شود شورای عالی قضایی مراتب را به دادسرای محل اعلام می‌کند و وظایف مربوط به ضابطین‌دادگستری و مأموران ابلاغ و اجراء بر عهده پلیس قضایی است.[7] پلیس قضایی هر شهرستان وابسته به شهربانی محل بوده و مکلف بودند که دستورات مقامات قضایی را اجرا کنند.[8] و مادام که به وظایف ضابطین دادگستری و مأمورین ابلاغ و اجراء نیاز بود، افراد مذکور کماکان وظایف خود را به نحوی که در قوانین‌مقرر شده بود انجام دهند.[9] | |||
افسران و افراد پلیس قضایی باید در قرارگاه‌ها یا کلانتری‌ها و یا مراکز دادسرا مستقر شده، به محض اطلاع از وقوع جرم طبق مقررات مندرج‌در فصل دوم از باب اول قانون آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین اقدام و گزارش را به دادسرای محل تسلیم می نمودند.[10] همچنین پلیس قضایی می‌توانست برای انجام وظایف خود از قوای انتظامی استمداد کند و قوای انتظامی مکلف بودند تقاضای آنان را فوراً به موقع اجرا‌گذارند.[11] و در صورت عدم حضور افسران یا افراد پلیس قضایی در محل وقوع بزه وظائف آنان را مأمورین انتظامی حاضر در محل به ترتیبی که برای‌ضابطین دادگستری مقرر است انجام خواهند داد.[12] | |||
=== '''تخلفات و جرائم''' === | |||
به کلیه جرائم مأمورین مذکور در این قانون طبق قواعد کلی در دادگاه‌های دادگستری رسیدگی می شد.[13] و به تخلفات اداری افسران و افراد پلیس قضایی به موجب آیین‌نامه‌ای که از طرف وزارت دادگستری تهیه خواهد شد رسیدگی می‌شود.[14] | |||
=== کارنامه === | |||
در خصوص پلیس قضایی، ابراهیم حمیدی، رئیس دادگستری سیستان و بلوچستان چنین اظهار نموده است: | |||
از آنجا که این پلیس نیرویی تخصصی بود و آموزش‌های لازم را می‌دید با انجام کار تخصصی و همکاری با قضات و مجموعه قوه قضاییه کارها بسیار سریعتر و بهتر انجام می‌شد؛ از جمله اجرای احکام و ابلاغ اوراق قضایی چرا که هم تحصیلات این افراد با بحث قضا مرتبط بود و هم آموزش‌های لازم و مرتبط را می‌دیدند.[15] | |||
همچنین، بهمن کشاورز در این خصوص اظهار کرده است : "در آن زمان پلیس قضایی از کسانی تشکیل شده بود که آموزش‌های خاصی را می دیدند و آغاز کار آنها بسیار مطلوب و نتیجه بخش بود که تا مدتی این وضعیت ادامه داشت و احساس تعهد آنها تا حدی بود که مایل بودند وظیفه خود را به هر قیمتی انجام دهند."[16] | |||
== قوانین مرتبط: == | |||
لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
=== منابع: === | |||
----[1] <nowiki>https://bahmankeshavarz.com/2021/07/04/%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/</nowiki> | |||
[2] زرنگ، محمد، تحول نظام قضایی ایران، ج 2، چ2، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381، ص 286. | |||
[3] <nowiki>https://bahmankeshavarz.com/2021/07/04/%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/</nowiki> | |||
[4] ماده ۱ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[5] تبصره ۱ ماده ۱ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[6] ماده ۹ - لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[7] تبصره ۱ ماده ۳ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[8] ماده ۲ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[9] تبصره ۲ ماده ۳ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[10] ماده ۴ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[11] ماده ۵ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[12] ماده ۶ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[13] ماده ۷ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[14] ماده ۸ لایحه قانونی تشکیل پلیس قضایی مصوب ۵۹.۴.۵ | |||
[15] <nowiki>https://www.vekalatonline.ir/articles/27092/پلیس-قضایی-چیست؟/</nowiki> | |||
[16] <nowiki>https://bahmankeshavarz.com/2021/07/04/%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/</nowiki> | |||
مصاحبه با عصر ایران-دیماه یکهزار و سیصد و نود و سه | |||