۳٬۴۹۵
ویرایش
←ارتباط با سایر رشته ها
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
=== حقوق شهروندی و حقوق بشر === | === حقوق شهروندی و حقوق بشر === | ||
بررسی نسبت دو مفهوم حقوق بشر و حقوق شهروندی از جمله مسائل حائز اهمیت و تعیین کننده است. برخی این دو مفهوم را به عنوان مفهومی واحد تلقی می کنند. شاید این تلقی از جهاتی هم صحت داشته باشد، زیرا این دو مفهوم، همپوشانی دارند، ولی به هر حال، دو مفهوم متفاوت یا به عبارت بهتر، دو مفهوم مجاور ولی متفاوتند | بررسی نسبت دو مفهوم حقوق بشر و حقوق شهروندی از جمله مسائل حائز اهمیت و تعیین کننده است. برخی این دو مفهوم را به عنوان مفهومی واحد تلقی می کنند. شاید این تلقی از جهاتی هم صحت داشته باشد، زیرا این دو مفهوم، همپوشانی دارند، ولی به هر حال، دو مفهوم متفاوت یا به عبارت بهتر، دو مفهوم مجاور ولی متفاوتند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=دادستان در ترازوی حقوق بشر و شهروندی|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669696|صفحه=|نام۱=محمدصالح|نام خانوادگی۱=نقره کار|چاپ=1}}</ref> | ||
حقوق بشر مجموعه حقوقی است که بر اساس نظریه حقوق طبیعی به موجب قانون طبیعی یکسان به افراد بشر داده شده و جزء ذاتی و جدایی ناپذیر موجودیت انسانی به شمار می آید و نهادهای حقوقی و قضایی (داخلی و بین المللی) می باید از آن دفاع کنند. حق ابراز عقیده، حق آزادی، امنیت، منع شکنجه، حق دادخواهی، زناشویی و تشکیل خانواده، حق مالکیت، حق مشارکت در اداره امور عمومی کشور، حق برخورداری از آموزش و پرورش از جمله حقوق انسانی محسوب می شوند. بر این مبنا حقوق بشر اخص از حقوق شهروندی است؛ به عبارت دیگر، اتباع کلیه کشورها به اعتبار انسان بودن از حقوق انسانی برخوردار هستند و علاوه بر این به لحاظ تابعیت از حقوق ویژه ای بهره‌مند می شوند که اتباع سایر کشورها حق برخورداری از این حقوق را ندارند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق شهری و شهرسازی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669700|صفحه=|نام۱=غلامرضا|نام خانوادگی۱=کامیار|چاپ=4}}</ref> | |||
حقوق بشر، به مثابه حقوق پایه و اولیه، تکلیف و تعهدی بنیادین است که مشروعیت آن به طرح و تصریح در قانون اساسی هم نیست و حتی در صورت عدم طرح آن در قانون، هر دولتی مکلف بدان هاست. اما حقوق شهروندی این گونه نیست. حقوق شهروندی تنها در رابطه حق و تکلیفی وضعی قابل تحقق است. به این معنا که هر حقی برای شهروند به موازات آن تکلیفی برای او در پی دارد. به همین نسبت، هر حقی برای دولت تکلیفی هم برای او به دنبال خواهد داشت. حقوق و تکالیف شهروندان و دولت در این چنین رابطه ای با یکدیگر پیش می رود و هیچ یک تماما حق و دیگری تماما تکلیف نیست. تنها تفاوت تعهد حقوق شهروندی دولت با تعهد دولت بر حقوق بشر برای شهروندان خود در این است که حقوق بشر بدون پیش شرط و شرط قابل تحقق است. به عبارت منطقیون، حقوق بشر «لا به شرط» بوده و لذا مطلق است؛ به این معنا که دولت از وضع تکلیفی شهروند در قبال تکلیف خود نمی کاود تا حقوق بشر او را مشروط به عمل خوب یا بد شهروند خود تامین کند، بلکه همین که انسانی در حوزه حاکمیت و قلمرو اوست، هرچند غیر شهروند هم باشد، دولت اسلامی (و هر دولتی) در حد توان مکلف به تامین حقوق بشر اوست، اما حقوق شهروندی چنین نیست. در حقوق شهروندی، این شهروند است که بسته به نوع عمل خود لیاقت برخورداری از حقوق و مزایا دارد. به عبارت دیگر، برعکس حقوق بشر، در حقوق شهروندی چنین نیست که آغازکننده دولت باشد بلکه اتفاقا آغازکننده شهروند است؛ یعنی او باید صلاحیتش را به مثابه شهروند خوب اثبات کند تا در خور حقوق شهروندی بر اساس اولویت نسبت به دیگران شود. در اینجا طبیعتا حقوق شهروندی «به شرط لا» و البته نسبی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق شهروندی و نظام قضایی|ترجمه=|جلد=|سال=1396|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6669528|صفحه=|نام۱=محمدجواد|نام خانوادگی۱=جاوید|نام۲=عصمت|نام خانوادگی۲=شاهمرادی|چاپ=1}}</ref> | |||
== حقوق شهروندی تطبیقی == | == حقوق شهروندی تطبیقی == | ||