ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی
تشخیص ارزش و تأثیر گواهی با دادگاه است.
توضیح واژگان
گواهی : عبارت است از این که شخص به نفع یکی از اصحاب دعوی وبر ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری کند.463499
پیشینه
برخی از حقوقدانان در تفسیر ماده 434 ق.ا.د.م سال 1318 که تکرار مفاد این ماده می باشد اینگونه اظهارداشته اند که چنانچه از گفتار گواهان دعوای مدعی در نظر دادگاه ثابت شود دادگاه مطابق آن رای صادر می نماید.313302
نکات توضیحی وتفسیری دکترین
برخی از حقوقدانان در تفسیر ماده 434 ق.ا.د.م سال 1318 که تکرار مفاد این ماده می باشد اینگونه اظهارداشته اند که چنانچه از گفتار گواهان دعوای مدعی در نظر دادگاه ثابت شود دادگاه مطابق آن رای صادر می نماید.313302
مطابق مواد 230 و 231 قانون آیین دادرسی مدنی اظهارات گواه دارای شرایط شاهد و شهادت در حکم بینه شرعی بوده و اظهارات آن ها برای قاضی حجت است و اختیار قاضی برای اعلام بی اعتباری گواهی منحصر به مواردی است که اظهارات گواه ارزش اثباتی برای دعوا نداشته باشد. 143055
در صورتی که دادرس گواهی را بی ارزش بشمارد باید علت مخالفت و جهات قانون آن را در رای خود قید نماید.330929
از ظاهر این ماده چنین برداشت می شود که گواهی دلیل نیست ، بلکه اماره قضایی است ؛ زیرا اگر دلیل دارای شرایط قانونی باشد ، باید به آن اهمیت داد ولی ظاهرا منظور از تشخیص ارزش و تاثیر گواهی ، بررسی شرایط گواهی است.118117
سوابق و مستندات فقهی
در تفسیری منسوب به امام حسن عسگری (ع) :« اگر دو نفر نزاع شان را در مورد حقی پیش رسول خدا (ص) می آوردند ، ایشان پیوسته به مدعی می فرمود : تو بینه داری ؟ پس اگر بینه ای می آورد که او را می پسندید و می شناخت ، حکم را بر مدعی علیه جاری می کرد ولی اگر بینه نداشت ، مدعی علیه را به خدا سوگند می داد که آنچه مدعی ادعا می کند ، بر عهده او نیست و نه حتی برخی از آن و اگر مدعی شاهدانی می آورد که آنان را نه به خوبی و نه به بدی می شناخت ، به اهدان می فرمود : قبیله های شما کجاست؟آنان را بیان می کردند ؛ بازارتان کجاست؟ آنان مشخص می کردند؛ منزل تان کجاست ؟ خصوصیات آن را می گفتند . پس از آن ، افراد درگیر و شاهدان را برابرش حاضر می ساخت . سپس دستور می داد نام های مدعی و مدعی علیه و شاهدان نوشته شود و مورد شهادت را مشخص می کرد. سپس آن را به مردی از یاران خویش تحویل می داد . پس از آن مشابه همان را به مرد دیگری از یاران خویش می داد. سپس می فرمود : هرکدام از شما دونفر به گونه ای که دیگری نفهمد به سوی قبیله های آنان و بازار هایشان و جایگاهشان و محلی که زندگی می کنند برود و درباره این دو تحقیق کند، آن دو هم می رفتند و می پرسیدند پس اگر مردم خوبی می گفتند و فضیلتی ذکر می کردند آن دو نزد رسول اکرم (ص) می آمدند و اورا بدان خبر میدادند و ایشان افرادی که مدح کرده بودند را دعوت کرده و در مورد شهود از آنان تحقیق می کردند . پس از تایید شهود توسط گواهان محلی ، حضرت بر مبنای شهادت آنان حکم می دادند.697538