ماده ۱۰۷۷ قانون مدنی

در نکاح منقطع احکام راجع به وراثت زن و به مهر او همان است که در باب ارث و در فصل آتی مقرر شده است.

توضیح واژگان

ازدواج موقت، یعنی انعقاد عقد زناشویی برای مدتی معین.

شبه اجاره یعنی نکاح موقت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

جهت ارث بری زوجه از همسرش، باید شرایط زیر فراهم باشد: نکاح دائمی بین آنان، تا زمان فوت شوهر ادامه یابد؛ و زن، خالی از موانع ارث باشد.

با پذیرش شرط وراثت ضمن ازدواج موقت، غیر وارث در سهام قانونی ورثه شریک می گردد؛ که درواقع چنین شرطی، از مصادیق شرط نامشروع محسوب می شود. و از مفهوم مخالف ماده 940 این قانون برمی آید که زوجین در متعه، از هم ارث نمی برند؛ و چون مقررات ارث، امری است؛ لذا نمی توان شرط خلاف آن را پذیرفت.

برخی از حقوقدانان، شرط وراثت ضمن عقد متعه را، وصیت تلقی نموده؛ و تا اندازه سهم قانونی زوجه از ارث، نافذ می دانند.  و به عقیده برخی دیگر، نمی توان شرط توارث را، وصیت محسوب نمود؛ زیرا مفهوم و آثار حقوقی ارث و وصیت، یکسان نیست. مگراینکه بتوان ثابت نمود؛ که مقصود هریک از زوجین از پذیرش شرط توارث، انشای وصیت به نفع دیگری بوده است.

در متعه، فوت شوهر پیش از مقاربت، سبب سقوط مهریه نمی گردد.

در متعه، انقضای مدت پیش از مقاربت، موجب تنصیف مهریه نمی گردد.

سوابق فقهی

عدم ذکر مهریه در متعه، موجب بطلان عقد می گردد. و مهریه باید مالیت داشته باشد؛ اعم از اینکه عین، یا منفعت یا حق، و یا عمل باشد؛ و معلوم بودن مهریه، به هر طریقی که رفع جهالت نماید؛ شرط است. مهریه، چه کم و چه زیاد باشد؛ با توافق طرفین تعیین می گردد.

رویه های قضایی

کمیسیون نشست های قضایی ، به مناسبت نشست قضات دادگستری آذربایجان شرقی، شرط وراثت در ازدواج موقت را، به دلیل مخالفت با قواعد امری ارث، باطل می داند. حتی اگر تمکین زوجه، منوط به ارث بری او از زوج، شده باشد.

به موجب دادنامه شماره 5598 مورخه 3/3/1374 شعبه 43 دیوان عالی کشور، و نیز با استناد به دادنامه شماره 723 مورخه 6/5/1370 شعبه 33 دیوان عالی کشور، درصورت تردید در دائمی یا موقت بودن نکاح زوجین، دائمی بودن آن، قابل استنباط بوده؛ و حکم به توارث زوجین می شود؛ مگراینکه متعه، ثابت شود.

کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات دادگستری قم، در متعه، انقضای مدت پیش از مقاربت را ، موجب تنصیف مهریه دانسته است. و درصورت بذل مدت، نسبت به مدت باقیمانده، چیزی از مهر کسر نمی گردد؛ و درصورت عدم تمکین زوجه، نسبت به مدت نشوز، از مهر کم می شود.