ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی

ماده 1184 اصلاحی 1/3/1379

هر گاه ولی قهری طفل، رعایت غبطه‌ی صغیر را ننماید و مرتکب اقداماتی شود که موجب ضرر مولی‌علیه گردد به تقاضای یکی از اقارب وی و یا به درخواست رئیس حوزه‌ی قضایی، پس از اثبات، دادگاه ولی مذکور را عزل و از تصرف در اموال صغیر منع و برای اداره‌ی امور مالی طفل، فرد صالحی را به عنوان قیم تعیین می‌نماید. همچنین اگر ولی قهری به واسطه‌ی کبر سن و یا بیماری و امثال آن قادر به اداره اموال مولی‌علیه نباشد و شخصی را هم برای این امر تعیین ننماید، طبق مقررات این فردی به عنوان امین به ولی قهری منضم می‌گردد.

توضیح واژگان

به محرومیت پدر و جدپدری از اعمال ولایت، حجر ولایات گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ولایت قهری، یکی از مصادیق نمایندگی های قانونی حمایتی به شمار می آید.

در دعاوی مربوط به تجاوز ولی از حدود اختیارات خود؛ اصل بر صحت اقدامات پدر یا جد پدری بوده؛ و مدعی تخلف، باید ادعای خود را، اثبات نماید؛ مگر درمورد اموری که به طور طبیعی، به مصلحت مولی علیه نبوده؛ و یا خارج از حدود اختیارات ولی است.

نمی توان فقط به بهانه اینکه دیگری، بهتر از ولی، می تواند امور مولی علیه را، اداره نماید؛ حکم به زوال ولایت پدر یا جد پدری صادرنمود.

ورود خسارت به صغیر توسط ولی، موجب ضمان است؛ مگراینکه به دلیل حسن نیت ولی قهری، بتوان با استناد به قاعده احسان، مسئولیت او را منتفی دانست.

مستندات فقهی

به دلالت آیه 152 سوره مبارکه انعام " وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ..."، وصی منصوب از سوی ولی قهری، باید رعایت مصلحت مولی علیه را بنماید.

سوابق فقهی

ولی، نمی تواند حقوق مالی مولی علیه خود را، زیر پا گذارده؛ و یا مال او را ضایع نماید.

تصرف در اموال مولی علیه، باید به مصلحت او بوده؛ و مفسده ای در میان نباشد.

رویه های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 2583/7 مورخه 8/3/1383 اداره حقوقی قوه قضاییه، تشخیص غبطه محجور در امور کیفری، و زیان هایی که بر اثر جرم، به وی وارد آمده است؛ با ولی قهری است.

به نظر کمیسیون نشست های قضایی به مناسبت نشست قضات دادگستری خمین، درصورتی که ولی، با اعتقاد به رعایت مصلحت مولی علیه، مال او را، به رهن گذاشته؛ و بر اثر تخلف غیرعمدی او، و اشتباه در رعایت غبطه مولی علیه، مرتهن، عین مرهونه را، تملک نماید؛ معامله نافذ بوده؛ و مولی علیه، نمی تواند پس از رسیدن به بلوغ، درخواست ابطال آن را بنماید.

به موجب نظریه مشورتی شماره 7450/7 مورخه 4/12/1387 اداره حقوقی قوه قضاییه، چنانچه مولی علیه، دارای مالی نباشد؛ دیگر نیازی به ضم امین به ولی قهری او یا تعیین قیم نیست.

مصادیق و نمونه ها

اگر ولی قهری اقدام به حمل کالاهای تجاری متعلق به مولی علیه خود، از طریق دریا نموده؛ و به طور اتفاقی، کشتی غرق گردد؛ نمی توان او را، به دلیل عدم رعایت غبطه محجور، ضامن دانست.