ماده ۵۱۱ قانون مدنی
حیوانی که مورد اجاره است باید برای همان مقصودی استعمال شود که قصد طرفین بوده است بنابراین حیوانی را که برای سواری اجاره داده شده است نمی‌توان برای بارکشی استعمال نمود.
توضیح واژگان
عین شخصی: به مال موجود در عالم خارج که مشخص باشد؛ عین شخصی گویند.(84346)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در اجاره حیوان نیز، مانند اجاره اشیاء، مستأجر باید مورد معامله را، در مسیری استعمال نماید که یا منظور طرفین بوده؛ و یا اینکه در قرارداد مورد تصریح قرار گرفته باشد. علاوه براین، مستأجر نسبت به حیوان، حکم امین را داشته؛ و تعهد او از نوع تعهد به وسیله است. لذا اگر شخصی شتری را، برای سفر خود اجاره نموده باشد؛ و بدون تعدی و تفریط وی، در طول مسیر حیوان تلف گردد؛ دراینصورت مستأجر ضامن نیست. اما اگر همان شخص، به جای اینکه با شتر مسافرت نماید؛ آن را جهت حمل بار سنگین و نامتعارف، مورد استعمال قرار دهد؛ و درنتیجه این اقدام او حیوان تلف گردد؛ در چنین فرضی غاصب بوده؛ و از زمان تعدی و تفریط، مسئول جبران خسارت مالک شتر است. حتی اگر حیوان، بر اثر عاملی دیگر، که مستند به عمل مستأجر نباشد؛ بمیرد.(267407)
اگر حیوانی برای مدتی معین، به طور مطلق، و برای استیفای هرگونه منفعتی، که از نظر عرف بدون اشکال باشد؛ اجاره داده شود؛ دراینصورت مستأجر می تواند از تمام منافع ممکن آن استفاده نماید؛ اعم از حمل انسان و بار و ... . ولی اگر آن حیوان، در جهت خاصی مثلاٌ برای حمل بار، موضوع عقد اجاره قرار گیرد؛ دیگر مستأجر نمی تواند آن را، در جهت دیگری، مانند حمل مسافر استعمال نماید. (59814)
اگر مستأجر، مورد اجاره را، در جهتی استعمال نماید که مقصود طرفین نبوده است؛ دراینصورت مالک می تواند با استناد به خیار تخلف از شرط، عقد را فسخ نماید.(623555) و ضمانت اجرای تخلف از این ماده، تبدیل ید امانی مستأجر به ید ضمانی است. و نیز باید اجرت المثل انتفاع خارج از حدود عرفی، و یا مخالف با مقصود تصریح شده در قرارداد را تأدیه نماید. همچنین مؤجر، درصورت عدم امکان منع مستأجر از تخلفات خویش، می تواند عقد را فسخ نماید.(90527) (24078) و اگر شخصی اسب خود را، برای سواری اجاره داده؛ و سپس مستأجر از آن حیوان، برای حمل بار استفاده نماید؛ در چنین فرضی، مالک هم مستحق اجرت المثل است؛ و هم اجرت المسمی. استحقاق اجرت المثل، به دلیل این است که انتفاع از مال، در جهتی غیر از آنچه که مورد توافق طرفین، قرار گرفته؛ و به لحاظ اینکه مستأجر، از مورد اجاره، در راستای تحقق مقصود موردنظر طرفین، یعنی سواری، انتفاع نبرده است؛ درواقع به زیان خویش اقدام نموده؛ و باید اجرت المسمی را نیز تأدیه نماید.(59814)
مصادیق و نمونه ها
- اگر مالک، حیوان را برای استفاده در تحقیقات علمی، اجاره داده باشد و مستأجر، نمی تواند آن را، برای سواری مورد استعمال قرار دهد. و چنانچه شخصی گاوی را، برای تلقیح مصنوعی اجاره نماید؛ نمی تواند از آن، برای حمل بار استفاده کند.(948259)