ماده ۳۰۸ قانون مجازات اسلامی
اگر پس از تحقیق و بررسی به وسیله مقام قضایی، در بالغ یا عاقل بودن مرتکب، هنگام ارتکاب جنایت، تردید وجود داشته باشد و ولی دم یا مجنی علیه ادعاء کند که جنایت عمدی در حال بلوغ وی یا افاقه او از جنون سابقش انجام گرفته است لکن مرتکب خلاف آن را ادعاء کند، ولی دم یا مجنی علیه باید برای ادعاء خود بینه اقامه کند. در صورت عدم اقامه بینه، قصاص منتفی است. اگر حالت سابق بر زمان جنایت، افاقه مرتکب بوده است، مرتکب باید جنون خود در حال ارتکاب جرم را اثبات کند تا قصاص ساقط شود؛ در غیر این صورت با سوگند ولی دم یا مجنی علیه یا ولی او قصاص ثابت می شود.
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در خصوص تعیین بلوغ و عقل مرتکب در حین ارتکاب جرم، باید آن را به دادگاه سپرد.اما اگر تحقیقات دادگاه در این خصوص تردیدات موجود را مترفع نکند و میان مرتکب و ولی دم یا مجنی علیه در این مورد اختلاف حاص شود، ولی دم یا مجنی علیه باید بر بلوغ و عقل مرتکب در حین ارتکاب جرم دلیل اقامه کنند. چرا که اصل استصحاب عدم در این جا جاری است. 4014580 در واقع در فرض احراز جنون متهم قبل از جرم، باید آن را برای زمان پس از جرم نیز استصحاب کرد. 3350784
بعلاوه اینکه باید یادآور شد در امور کیفری، سوگند را نمیتوان جزء ادله اثبات دعوا دانست. لذا در این مورد اثبات وقوع جرم با سوگند ولی دم امری خلاف قاعده است. 3985232 بطور کل می توان حالات مورد بحث در این ماده را به دو قسمت تقسیم کرد. در حالت نخست پس از تحقیق و بررسی در وضعیت جنون مرتکب پیش از جنایت دچار تردید میشویم. در این جا باید ادعای ولی دم یا مجنی علیه بر عدم جنون مرتکب پیش از ارتکاب جرم ثابت شود و در غیر این صورت قصاص منتفی است. در حالت دوم اما عدم جنون مرتکب پیش از جنایت محرز است. در اینجا باید خود مرتکب جنون خویش را در حین ارتکاب جرم ثابت نماید. در غیر این صورت با سوگند مجنی علیه یا ولی دم، قصاص برای مرتکب ثابت خواهد شد. 4484748
مستندات فقهی
در این خصوص نظر فقهی امام خمینی (ره) بر این است که در فرض اختلاف میان مرتکب و ولی دم یا مجنی علیه در در خصوص بلوغ و علی جانی و اعتقاد جانی به عدم بلوغ خویش و یا جنون سابق خویش و اعتقاد ولی مقتول به خلاف این امر، قول جالی را باید مسموع دانست و سوگند او کافی است . در فرض اختلاف در جنون باید میان زمانی که تاریخ وقوع جنایت معلوم و تاریخ وقوع جنون مشکوک است، با سایر حالات قائل به تمایز شد. 4151604
ایرادات
عده ای معتقدند بیان مقررات شکلی نظیر مسائل مربوط به ادله اثبات دعوا در قانون مجازات اسلامی، میتواند به عنوان یک ایراد مهم مورد بررسی قرار بگیرد. 3985164