تحلیل فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت در آیین دادرسی کیفری ایران
تحلیل فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت در آیین دادرسی کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط نیما امینیان، با راهنمایی محمدحسن حسنی و با مشاوره محمود مجیدی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.
 | |
| عنوان | تحلیل فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت در آیین دادرسی کیفری ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | نیما امینیان |
| استاد راهنما | محمدحسن حسنی |
| استاد مشاور | محمود مجیدی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۳ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود |
چکیده
قرار بازداشت موقت یا توقیف احتیاطی یکی از مهم ترین تامین های جزایی است که قانونگذار طبق ضوابط و شرایطی اعمال آن را در اختیار قضات دادگاه های کیفری قرارد داده است. سلب آزادی متهم و زندان انداختن وی در مدت زمان تحقیقات مقدماتی به وسیله مقام قضایی از سویی خلاف اصل برایت می باشد و همچنین مغایر با اصل آزادی متهم است از طرفی ضرورت تحقیق و جلوگیری از پایمال شدن حقوق بزه دیدگان اعمال کردن این قرار را توجیه می نماید. از آنجا که در کشور ما برای تصویب هر قانون اعم از شکلی و ماهوی باید شورا نگهبان به لحاظ تطبیق باموازین اسلام و قواعد فقهی آن قانون را مورد بررسی قرار دهد و در صورت انطباق آنرا به تصویب و جهت اجرا ابلاغ نماید بنابراین می توان گفت که قرار بازداشت موقت در آیین دادرسی کیفری مخالفتی با موازین فقهی ندارد همین گونه که در قانون آیین دادرسی کیفری نیز قابل مشاهده است؛ گاهی اوقات قانونگذار ما در تطبیق موارد فقهی دچار اشتباهاتی شده و نهایتا در تدوین قوانین با قواعد و مقررات جهانی به مشکل خورده و دچار چالش گردیده است . از آنجا که بر هر فقیه و اسلام شناس مسلم است قواعد اسلام هیچگاه در صدد نقض قواعد عقلی بر نیامده بلکه شارع خود از عقلاست و از همه عقول آگاه تر است. به همین دلیل عدم تدوین صحیح یا بررسی دقیق موارد فقهی را نباید به اسلام نسبت داده بلکه سعی در تدوین قوانین مستحکم با معیار عدالت محوری کرد. به هر حال موارد بازداشت موقت در اسلام در فقه پراکنده است و بیشتر فقها بر آن فتوا داده اند و مورد قبولشان نیز قرار گرفته است . اگر چه بازداشت و حبس برای مجازات در اسلام از سوی برخی از علما مورد تردید قرار گرفته است . ولی صدور قرار بازداشت موقت به عنوان یک قرار تامین مسلم و قطعی است و فقیهان زیادی بر جواز آن فتوا داده اند.در جمع آوری موارد بازداشت موقت در اسلام ، با اصطلاح آیین دادرسی به بیان مطلب پرداخته ایم وهرجا احتمال بود حبس کردن به عنوان بازداشت تامینی اتخاذ گردد ، و هدف از آن مجازات نبوده و موقتی هم باشد را بیان نموده ام چون که بازداشت در اسلام در موارد متفاوتی بکار رفته است گاه به عنوان مجازات از آن اسم میان آمده که این نوع از بازداشت مورد بحث و اختلاف در میان فقها به کار رفته، گاهی به عنوان یک قرار تامین و گاهی هم برای امنیت جان متهم که البته اسم این نوع حبس را نمی توان بازداشت گذاشت بلکه می توان گفت نوعی حکم حکومتی است که برای متهم پس از اجرا مجازات اجرا می شده که در این تحقیق موارد مختلفی از این گونه را مورد بررسی قرار داده ام . علی ایحال می توان گفت که قرار بازداشت موقت در قوانین اسلامی ما از پشتوانه فقهی بر خوردار است و فقهای زیادی به این مهم فتوا داده اند علاوه بر این در نظام جمهوری اسلامی ایران قوانین که صریحا با شرع مخالفت داشته باشد مورد تصویب قرار نمی گیرد.
ساختار و فهرست پایان نامه
عنوان صفحه
چکیده فارسی ۱
علایم اختصاری ۲
مقدمه ۳
الف) بیان مسیله ۳
ب ) سوالات تحقیق ۴
ج ) فرضیه های تحقیق ۴
د ) سابقه تحقیق ۵
ه– ) روش تحقیق ۵
و ) معرفی پلان تحقیق ۶
بخش نخست : ماهیت ، پیشینه و مبانی فقهی– حقوقی قرار بازداشت موقت
فصل اول : ماهیت و پیشینه قرار بازداشت موقت ۷
مبحث اول: ماهیت قرار بازداشت موقت ۷
گفتار اول :مفهوم شناسی و طبقه بندی قرار بازداشت موقت ۸
الف ) تعریف قرار بازداشت موقت ۸
۱) تعریف قرارو تفاوت آن با حکم ۸
۲) تعریف بازداشت موقت ۱۰
ب) طبقه بندی قرار بازداشت موقت ۱۱
۱) بازداشت موقت اداری،حقوقی و کیفری ۱۱
۲) بازداشت موقت اجباری و اختیاری ۱۳
۳) بازداشت موقت قانونی و غیر قانونی ۱۵
گفتار دوم : مقایسه بازداشت موقت با مفاهیم مشابه ۱۷
الف) قرار ممنوعیت خروج از کشور ۱۷
ب ) تحت نظر فرار دادن متهم ۱۸
ج ) جلب متهم ۱۸
د ) حبس متهم ۱۹
عنوان صفحه
مبحث دوم ) پیشینه قرار بازداشت موقت ۲۰
گفتار اول ) سابقه قرار بازداشت موقت در شریعت اسلام ۲۰
الف ) در جرایم حق الهی ۲۲
ب ) در جرایم حق الناسی ۲۳
گفتار دوم : سابقه بازداشت موقت در حقوق ایران ۲۳
الف ) قبل از سال ۱۲۹۰ ۲۴
ب ) از سال ۱۲۹۰ تا ۱۳۷۸ ۲۴
ج ) بعد از سال ۱۳۷۸ ۲۸
فصل دوم : مبانی فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت ۳۰
مبحث اول : مبانی فقهی قرار بازداشت موقت ۳۰
گفتار اول : ادله جواز بازداشت موقت ۳۱
الف ) قران ۳۱
ب ) سنت ۳۴
۱) بازداشت متهم به قتل ۳۴
۲ ) بازداشت متهم به ارتداد ۳۵
۳ ) بازداشت متهم به سرقت ۳۷
۴ ) بازداشت مست ۴۲
۵ ) بازداشت کفیل ۴۴
۶ ) بازداشت حین سکوت نزد حاکم ۴۶
۷ ) بازداشت شهود ۴۸
ج ) اجماع ۴۸
د ) عقل ۴۹
گفتار دوم ) ادله عدم جواز بازداشت متهم ۵۰
الف ) اصل برایت ۵۰
ب ) اصل حریت ۵۱
ج ) قاعده درا ۵۳
مبحث دوم : مبانی حقوقی قرار بازداشت موقت ۵۶
گفتار اول : ادله جواز قرار بازداشت موقت ۵۷
الف ) حمایت اجتماعی و فردی ۵۸
عنوان صفحه
۱) حمایت از جامعه ۵۸
۲) حمایت از متهم ۶۰
۳) حمایت از بزه دیده ۶۱
ب ) پیشگیری از ایجاد ممانعت در اجرای عدالت ۶۲
۱) جلوگیری از فرار یا پنهان شدن متهم ۶۲
۲) جلوگیری از امحای آثار جرم ۶۳
۳ ) جلوگیری از تبانی متهم با سایر اشخاص ۶۴
۴ ) جلوگیری از اعمال فشار بر شهود و مطلعین و سایر اشخاص ۶۶
۵) حفظ دلایل و امارات ۶۷
گفتار دوم : ادله عدم جواز بازداشت موقت ۶۸
الف ) مغایرت با اصل برایت ۶۸
ب ) تعارض با اسناد و تعهدات بین المللی ۷۰
ج ) تاثیر در سرنوشت پرونده ۷۱
د) حرفه ایی کردن بازداشت شدگان ۷۲
ه– ) جبران ناپذیر بودن بازداشت با صدور حکم برایت متهم ۷۲
بخش دوم : ضوابط ، جهات و تشریفات فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت
فصل اول : ضوابط و جهات قرار بازداشت موقت ۷۵
مبحث اول : ضوابط کلی صدور قرار بازداشت موقت ۷۵
گفتار اول : استثنایی و انحصاری بودن ۷۵
گفتار دوم : متناسب بودن ۷۶
گفتار سوم : مسبوق به تفهیم اتهام بودن به متهم ۷۸
گفتار چهارم : متجاوز نبودن مدت بازداشت از حداقل مجازات قانونی اتهام انتسابی ۷۹
مبحث دوم : جهات صدور قرار بازداشت موقت ۸۰
گفتار اول : جهات اجباری صدور قرار بازداشت موقت ۸۰
الف ) در شریعت اسلام ۸۲
ب ) در حقوق ایران ۸۳
۱) در قانون آیین دادرسی کیفری مادر ۸۴
عنوان صفحه
۲ ) در قوانین دادرسی کیفری متفرقه ۸۵
گفتار دوم : جهات اختیاری صدور قرار بازداشت موقت ۸۶
الف ) در شریعت اسلام ۸۷
ب ) در حقوق ایران ۸۸
۱) در قانون آیین دادرسی کیفری مادر ۸۹
۲ ) در قوانین دادرسی کیفری متفرقه ۹۲
فصل دوم : تشریفات صدور و اعتراض و الغاء قرار بازداشت موقت ۹۳
مبحث اول : تشریفات صدور قرار بازداشت موقت ۹۴
گفتار اول : تشریفات ناظر به صلاحیت صدور قرار بازداشت موقت ۹۵
الف ) مرجع صلاحیتدار ۹۵
۱) دادسرا ۹۵
۱–۱ ) دادسرای عمومی و انقلاب ۹۷
۲–۱ ) دادسراههای اختصاصی ( نظامی و ویژه روحانیت ) ۹۸
۲ ) دادگاه ۱۰۱
۱–۲ ) دادگاه عمومی ۱۰۱
۲–۲ ) دادگاههای اختصاصی ( انقلاب،نظامی و ویژه روحانیت) ۱۰۳
ب ) مقامات صلاحیتدار ۱۰۹
۱) مقامات صالح طبق قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب ۱۰۹
۲) مقامات صالح طبق قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب ۱۱۱
پ ) تایید قرار بازداشت موقت در موارد الزامی ۱۱۳
۱) مقامات صالحه در تایید قرار بازداشت موقت ۱۱۴
۲) مقررات ناظر به اختلاف بین مقام صدور و تایید قرار بازداشت موقت ۱۱۴
۳) سرنوشت متهم در فاصله بین صدور و تایید قرار بازداشت موقت ۱۱۷
۴) موارد صدور قرار بازداشت موقت بی نیازاز تایید مقام قضایی دیگر ۱۱۹
ج) تفهیم و ابلاغ قرار تامین به متهم ۱۱۹
د ) دسترات قضایی بعد از صدور قرار بازداشت موقت ۱۲۰
مبحث دوم : تشریفات ناظر به اعتراض و ضمانت اجرای بازداشت غیز قانونی و موارد الغاء قرار بازداشت موقت ۱۲۱
گفتار اول : تشریفات ناظر به اعتراض و تجدید نظر خواهی از قرار بازداشت موقت ۱۲۱
عنوان صفحه
الف ) اشخاص و مراجع صلاحیتدار ۱۲۲
۱) مراجع دارای صلاحیت رسیدگی به اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۳
۲) اشخاص دارای صلاحیت اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۴
ب ) مهلت اعتراض و تجدید نظر خواهی و رسیدگی به آن ۱۲۵
۱) مهلت رسیدگی به اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۵
۲) مهلت اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۶
ج) دفعات اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۶
۱) در حرایم در صلاحیت دادگاه کیفری استان ۱۲۷
۲) در سایر جرایم ۱۲۷
ح) هزینه دادرسی اعتراض و تجدید نظر خواهی ۱۲۷
گفتار دوم : ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی و موارد الغاء قرار بازداشت موقت ۱۲۸
الف ) ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی ۱۲۹
۱) ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی در حقوق اسلام و ایران ۱۲۹
۲) ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی در اسناد بین المللی ۱۳۴
ب ) موارد الغاء قرار بازداشت موقت ۱۳۶
نتیجه گیری ۱۳۸
پیشنهادات ۱۴۱
منابع و ماخذ ۱۴۲
چکیده انگلیسی ۱۴۶
کلیدواژه ها
- آیین دادرسی کیفری
- قرار بازداشت موقت
- جلب (بازداشت)
- حقوق متهم
- حقوق جزای اسلامی
- بازداشت موقت
- توقیف احتیاطی
- سلب آزادی.فقه.
- بازداشت
- زندانی کردن
- حقوق اسلامی