ماده ۵۵۸ قانون مدنی

اگر شرط شود که مضارب، ضامن سرمایه خواهد بود یا خسارات حاصله از تجارت، متوجه مالک نخواهد شد عقد باطل است مگر این که به‌طور لزوم شرط شده باشد که مضارب از مال خود به مقدار خسارت یا تلف، مجاناً به مالک تملیک کند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری دکترین

دلیل تصویب این ماده، این است که مضارب، نماینده مالک سرمایه محسوب گردیده؛ و به نیابت از او به تجارت می‌پردازد؛ و طبیعی است که آثار اعمالی که درنتیجه این نیابت انجام می‌دهد؛ معطوف به اصیل خواهد بود نه خود او. اگر در جریان عملیات عامل، زیان‌هایی به صاحب سرمایه وارد گردد؛ دراینصورت خسارات مزبور، در مرحله اول، باید از سود حاصل از مضاربه، و در مرحله دوم از اصل سرمایه، و در مرحله سوم، از محل اموال مالک تأمین گردد. و شرط خلاف، باعث می‌گردد که ضررهای مزبور، در اموال عامل ظهور یابد؛ که این امر، با مفهوم نیابت و مقتضای مضاربه، در تعارض است. مگراینکه طرفین توافق نمایند که زیان‌های مزبور، از محل حصه عامل جبران شود. که درواقع چنین شرطی، تعارضی با منافاتی نمایندگی نداشته؛ و التزامی جداگانه به‌شمار می‌آید. که در قسمت اخیر این ماده، مورد تأیید قرار گرفته‌است. به علاوه با استناد به عرف و امکان تبدیل تعهد، چنین شرطی قابل پذیرش است.

در قراردادهای مضاربه بانکی، می‌توان به‌طور لزوم شرط نمود که درصورت ورود زیان به سرمایه، مضارب، از مال خود به مقدار خسارت یا تلف، مجاناً به مالک تملیک کند. مجهول بودن شرط مزبور، نمی‌تواند موجب بی‌اعتباری آن گردد.

شرط ضمان مضارب، نسبت به تلف سرمایه صحیح است.

علت وضع قسمت اخیر این ماده، گشودن راه چاره ای است که توسط صدر ماده، بسته شده‌است. و به نظر می‌رسد مبنای آن، احتیاج مالکان مال المضاربه به تضمین بیشتر، جهت به جریان انداختن آن است. وگرنه تفاوت بین دو بخش ماده، تنها واجد جنبه نظری است.

مبنای قسمت اخیر این ماده، عموم لزوم وفای به عهد است.

سوابق فقهی

شرط ضمان مضارب نسبت به سرمایه، با امانی بودن ید وی تعارض داشته؛ و باطل و مبطل قرارداد است.

انتقادات

عبارت (مگراینکه به‌طور معلوم …) مندر ج در این ماده، نوعی حیله است که در منابع فقهی نیز، فاقد سابقه بوده؛ و بهتر بود این قسمت از ماده، حذف می‌گردد.