ماده ۳۰۸ قانون مدنی
غصب، استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان. اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است.
توضیح واژگان
به هر عمل قابل سرزنش، عدوان گویند.(709093)
ید در لغت، یعنی نعمت، قوت، قدرت، ملک و سلطان.(385358)
به نحو عدوان، یعنی اینکه متصرف، آگاه باشد به اینکه مال تحت ید او، متعلق به دیگری بوده؛ و وی اذن در تصرف ندارد.(950498)
پیشینه
به موجب قانون آیین دادرسی مدنی سابق، دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، غیرمالی بودند.(717981)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
اگر شخصی، مالی را غصب نموده؛ و مال مزبور، بر اثر حادثه ای تلف گردد؛ ضمان قهری غاصب، مانع از برائت وی در برابر مالک آن می گردد.(684199)
آن قبیل از الزامات خارج از قرارداد، که درنتیجه شبه جرم به وجود می آیند؛ عبارتند از:
- غصب
- اتلاف
- تسبیب(157602)
صرف نظر از مغرور بودن یا نبودن شخصی که مال را، به دست آورده؛ تصرف در مالی که مقبوض به عقد باطل باشد؛ در حکم غصب است. و نسبت به چنین عقدی، احکام ضمان ید جاری می گردد؛ خواه موضوع معامله، مستحقٌ للغیر باشد یا نه.(85702)
استیلا بر حق غیر، ناظر به حقوق اختصاصی نظیر حق تحجیر بوده؛ و در رابطه با مشترکات عمومی، موجب ضمان نمی گردد. زیرا در اینگونه اموال، هرچند غاصب، حقی را از متصرف پیشین غصب نموده؛ اما چون خود نیز مانند او، حق استیفا از مشترکات عمومی را دارد؛ پس عمل وی موجب ضمان نمی گردد.(131725)
ید، به ید امانی و ضمانی قابل تقسیم است.(424110)
ید ضمانی، به ید عدوانی و غیرعدوانی تقسیم می گردد.(424110)
سوابق فقهی
تصرف بدون تراضی با شخصی که نسبت به ملک خود، دارای رابطه مالکیت مشروع است، غصب و حرام بوده؛ و از موجبات ضمان می باشد.(10981)
رویه های قضایی
به موجب دادنامه شماره 419/23 مورخه مورخه 17/7/1369 شعبه 23 دیوان عالی کشور، درصورت احراز مالکیت خواهان ها، تصرفات خوانده در بخش از ملک خواهان ها، که بدون اذن و رضایت آنان بوده؛ در حکم غصب محسوب گردیده؛ متضمن خلع ید از ملک مزبور است.(41646)