ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی

ماده 1122 اصلاحی 14/8/1370

عیوب ذیل در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

۱- خصا؛

۲- عنن به شرط این که ولو یک بار عمل زناشویی را انجام نداده باشد؛

۳- مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه‌ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

جب یعنی مقطوع الآلت بودن

به کشیدن یا کوبیدن بیضه ها، خصاء گویند.  و به اخته بودن مرد، خصاء گویند.

مجبوب کسی است که خصیه اش کشیده شده؛ و یا مقداری از آلت او را، بریده باشند.

به عدم قدرت نشر آلت مرد، عنن گویند. و عنن یعنی ناتوانی مرد برای نزدیکی.

عنین کسی است که آلت او، برای مقاربت نشر نمی گردد.

پیشینه

پیش از اصلاح مفاد این ماده در سال 1370، خصاء، درصورتی موجب فسخ نکاح می گردید که امکان مقاربت با زوجه، وجودنداشت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عیوبی که موجبات فسخ نکاح توسط زوجه را، فراهم می نمایند؛ همگی مربوط به مسائل جنسی هستند. و عیوبی که موجبات فسخ نکاح توسط زوجه را، فراهم می نمایند؛ همگی مربوط به مسائل اختصاصی مردان هستند.

وحدت بیضه، از موجبات فسخ نکاح توسط زوجه است.

فقدان بیضه یا همان خصاء، به دلیل عدم امکان تولید اسپرم برای مرد، و درنتیجه ناباروری همیشگی او، موجبات فسخ نکاح توسط زوجه را، فراهم می نماید.

ممکن است با وحدت ملاک از خصاء، تصور شود که در همه مواردی که مرد، قدرت باروری ندارد؛ برای زوجه حق فسخ به وجود می آید؛ اما چنین دیدگاهی صحیح نبوده؛ و جهت فسخ نکاح در هر موردی، باید نص صریح وجودداشته باشد. و درصورتی که زوج با بستن لوله های تولید اسپرم، موجبات باروری را، از خود سلب می نماید؛ زوجه نمی تواند با وحدت ملاک از احکام خصاء، نکاح را فسخ کند؛ اما ممکن است با حصول شرایط لازم، بتواند با استناد به خیار تدلیس، و یا خیار تخلف از شرط بنایی، مبادرت به فسخ نکاح نماید.

خصاء موجب ناباروری مرد و عدم امکان فرزندآوری می گردد؛ به همین دلیل قانونگذار، مطلق خصاء را، اعم از امکان یا عدم امکان مقاربت با زن، موجب حق فسخ برای زن دانسته است.

درصورتیکه خصاء، متقدم بر عقد نباشد؛ موجب حق فسخ نکاح برای زن نمی گردد.

در فرض مقطوع بودن آلت تناسلی، چنانچه به اندازه حشفه یا بیشتر، باقی مانده باشد و مرد، بتواند با همسر خود، جماع نماید؛ حق فسخ نکاح توسط زوجه، منتفی است.

ابتلای زوج به امراض خطرناک جدید، نمی تواند موجبات فسخ نکاح را، برای زوجه فراهم نماید؛ و زن درصورت عسروحرج، فقط می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید.

سوابق فقهی

اگر زوجه به هنگام عقد، آگاه به خصاء مرد باشد؛ دیگر حق فسخ ندارد.

حتی در فرضی که زن، مسبب عنن زوج باشد؛ حق فسخ نکاح دارد؛ و البته در چنین فرضی، دیه کامل بر عهده زوجه، مستقر است.

عنن، از موجبات فسخ نکاح توسط زوجه است.

ابتلای زوج به برص و جذام، موجبات فسخ نکاح توسط زوجه را، فراهم می نماید.

زن درصورتی می تواند به موجب عنن، نکاح را فسخ نماید که از تاریخ مراجعه او به دادگاه جهت اعمال حق فسخ خویش، یک سال سپری شده باشد؛ و در این مدت، مرد نتواند با او مقاربت کند. مبنای تعیین مهلت مزبور، ممکن است لزوم حصول اطمینان از عنن زوج، و یا فراهم نمودن فرصتی برای مداوای وی، و یا فقط تعبد محض باشد.

مشهور فقها، معتقدند که درصورت امکان دخول توسط زوجی که مبتلا به خصاء است؛ زن حق فسخ نکاح را ندارد.

رویه های قضایی

به موجب نظریه شماره 6128/7 مورخه 13/9/1382 اداره حقوقی قوه قضاییه، زن درصورتی می تواند به موجب عنن، نکاح را فسخ نماید که از تاریخ مراجعه او به دادگاه جهت اعمال حق فسخ خویش، یک سال سپری شده باشد.

به موجب دادنامه شماره 6097 مورخه 5/7/1374 شعبه 33 دیوان عالی کشور، اینکه زن درصورتی می تواند به موجب عنن، نکاح را فسخ نماید که از تاریخ مراجعه او به دادگاه جهت اعمال حق فسخ خویش، یک سال سپری شده باشد؛ خلاف مذهب اهل سنت است.

به موجب نظریه مشورتی شماره 1011/7 مورخه 20/2/1388، پس از اصلاح مقررات ماده 1122 قانون مدنی در سال 1381، زوجه به محض اثبات عنن زوج در دادگاه، می تواند حق فسخ خویش را اعمال نماید؛ و این اقدام وی، منوط به مضی هیچ مهلتی نمی باشد.

به موجب دادنامه شماره 1905 مورخه 13/3/1371 شعبه 33 دیوان عالی کشور، در ثبوت عنن، توانایی مقاربت با زوجه شرط است نه توانایی باروری.