ماده ۹۲۳ قانون مدنی

هر گاه ورثه، اجداد یا جدات باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:

اگر جد یا جده تنها باشد اعم از ابی یا امی تمام ترکه به او تعلق می‌گیرد.

اگر اجداد و جدات متعدد باشند در صورتی که ابی باشند ذکور دو برابر اناث می‌برد و اگر همه امی باشند بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌گردد.

اگر جد یا جده ابی و جد یا جده امی با هم باشند ثلث ترکه به جد یا جده امی می‌رسد و در صورت تعدد اجداد امی آن ثلث بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌شود و دو ثلث دیگر به جد یا جده ابی می‌رسد و در صورت تعدد، حصهٔ ذکور از آن دو ثلث دو برابر حصهٔ اناث خواهد بود.

توضیح واژگان

وارث در لغت یعنی باقی(۲۰۲۲۱) و در اصطلاح حقوقی، به کسی که درصورت برخورداری از شرایط ارث، و مبری بودن از موانع ارث بری، ترکه میت به او انتقال می‌یابد. (۱۰۶۳۱۴۶)

پیشینه

در دوران خلیفه اول و دوم، باتوجه به اینکه پیامبر، در زمان حیات خویش، تکلیف میراث جد را روشن نموده بود؛ اما در صدور احکام مرتبط، به سلیقه شخصی عمل می‌نمودند. (۱۲۶۷۸۳۸)

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اگر ورثه میت، منحصر به جد و جده امی باشند؛ ثلث ترکه را به فرض برده؛ و بقیه را به رد، تملک می‌نمایند. (۳۸۹۱۷) اما برای اجتماع اجداد و جدات با یکدیگر، صور زیر، قابل تصور است: اجتماع جد پدری با جد مادری، اجتماع جده پدری با جده مادری، اجتماع جد پدری با جده مادری، اجتماع جده پدری با جد مادری، که در تمام صور یادشده؛ سهم جد و جده مادری، ثلث ترکه بوده؛ که درصورت تعدد، به نحو مساوی، بین آنان تقسیم می‌گردد. و آنچه باقی می‌ماند؛ متعلق به جد و جده پدری می‌باشد؛ که به نسبت ذکور دو برابر اناث، بین آنان تقسیم می‌گردد. (۴۹۶۷۵)

درصورت عدم حیات جد و جده پدری، به هنگام فوت مورث، اجداد و جدات پدر و مادر متوفی، به شرط حیات، ارث خواهند برد. (۸۹۳۷۱۷) و درصورتیکه اجداد پدر و مادر متوفی، با هم جمع گردند؛ مجموع آنها، هشت نفر خواهدشد؛ دراینصورت ثلث ترکه؛ که به اجداد مادر تعلق پیدا می‌کند، باید بین چهار نفر به‌طور مساوی تقسیم گردد. مابقی ترکه نیز، بین اجداد پدر، به اینگونه تقسیم می‌گردد: اجداد پدری پدر، دوثلث ترکه را به ارث برده؛ که به نسبت ذکور دو برابر اناث، بین آنان تقسیم می‌گردد؛ و ثلث دیگر نیز، به اجداد مادری پدر، خواهد رسید؛ که به‌طور مساوی، تملک می‌نمایند. (۸۹۳۷۱۸)