ارزیابی عملکرد زیست محیطی سازمان ملل متحد؛ در جستجوی الگوی حقوقی مطلوب

ارزیابی عملکرد زیست محیطی سازمان ملل متحد؛ در جستجوی الگوی حقوقی مطلوب عنوان رساله ای است که توسط وحید کوثری، با راهنمایی علی مشهدی و با مشاوره ساندرین ملژان دوبوآ و مصطفی فضایلی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه قم دفاع گردید.

عنوان	ارزیابی عملکرد زیست محیطی سازمان ملل متحد؛ در جستجوی الگوی حقوقی مطلوب
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	وحید کوثری
استاد راهنما	علی مشهدی
استاد مشاور	ساندرین ملژان دوبوآ، مصطفی فضایلی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه قم

چکیده

امروزه حقوق بین الملل محیط زیست علیرغم تلاش های به عمل آمده به ویژه از دهه ی ۷۰ میلادی به این سوی، نتوانسته است آنگونه که باید محیط زیست را از فعالیت های مخرب بشری رهایی بخشد. سازمان ملل متحد به عنوان مهمترین سازمان بین المللی، در مرکز حاکمیت بین المللی زیست محیطی قرار دارد که می تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا نماید اما ساختار زیست محیطی کنونی نظام ملل متحد و در قلب آن یونپ (UNEP)، قادر نبوده است آنگونه که باید نقش مرکزی و محوری خویش را همسو با بند (۴) ماده ی (۱) منشور مبنی بر بودنِ مرکزی برای هماهنگی [...]، به نمایش بگذارد. بدین ترتیب سوال اصلی پژوهش حاضر آن است که کاستی های زیست محیطی سازمان ملل متحد شامل چه مسایلی می شود و اصلاح مطلوب ساختار حقوقی– زیست محیطی ملل متحد با توجه به این نواقص، چگونه امکان پذیر است؟ در پاسخ، فرضیه ی اصلی با توسل به داده های کتابخانه ای و روش توصیفی–تحلیلی، ضمن رجوع به برخی نظریات فلسفی و بهره گیری از مطالعات میان رشته ای به ویژه در رشته ی مدیریت و جامعه شناسی، آن است که ساختار زیست محیطی سازمان ملل متحد، فاقد مرکزیت مقتدر و منسجم و فاقد الگوی مناسب ارتباط و هماهنگی با سایر سازمان های بین المللی زیست محیطی خارج از مجموعه ی ملل متحد است. افزون بر بعد ساختاری و سازمانی، در بعد هنجارهای بین المللی زیست محیطی نیز به منظور رفع معضل پراکندگی و کثرت معاهدات زیست محیطی که خود منبع زایش مشکلاتی چون عدم تبعیت و تفاسیر متضاد تابعان حقوق بین الملل محیط زیست است، تصویب سندی بنیادین و جامع که در بر دارنده ی اصول مهم زیست محیطی باشد، ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید؛ ضمن آنکه هنجارهای بین المللی زیست محیطی، فاقد کارآمدی لازم از حیث اقبال دولت ها نسبت به اجرای آن ها هستند که فارغ از بحث کلیِ ضمانت اجرا در حقوق بین الملل، رویکردی جامعه شناختی و طرح مبانی نظری این شاخه می تواند در ارتقای این کارآمدی موثر باشد. همچنین ایجاد مرجع قضایی حل و فصل اختلافات زیست محیطی، منوط به مطمح نظر قرار دادن برخی ملزومات، می تواند حاکمیت بین المللی زیست محیطی را از آشفتگی فعلی رهایی بخشد. مدل پیشنهادی پژوهش حاضر، تاسیس آژانس تخصصی سازمان ملل متحد برای حمایت از محیط زیست است که تنها در صورت رعایت موارد فوق و همچنین پیش بینی ارکان لازم برای آن، متناظر با کاستی های عملکرد زیست محیطی کنونی سازمان ملل متحد، می تواند الگوی حقوقی مطلوبی باشد که محیط زیست بشری در سایه ی آن محفوظ تر باشد.

ساختار و فهرست رساله

عنوان صفحه مقدمه

فصل اول: کلیات پژوهش گفتار اول: مفاهیم

گفتار دوم: جایگاه تعهدات زیست محیطی در حقوق بین الملل

گفتار سوم: تصویر کلی حاکمیت بین المللی زیست محیطی و مهمترین چالش های موجود

گفتار چهارم: ارزیابی منابع موجود حقوق بین الملل محیط زیست

جمع بندی فصل اول

فصل دوم: ارزیابی نقش سازمان ملل متحد، ارکان و موسسات تخصصی وابسته به آن در حمایت از محیط زیست گفتار اول: عملکرد ارکان اصلی سازمان ملل متحد در زمینه ی محیط زیست

گفتار دوم: برنامه ها و صندوق های زیست محیطی ملل متحد

گفتار سوم: نقش نهادهای (آژانس های) تخصصی سازمان ملل متحد در حمایت از محیط زیست

گفتار چهارم: سایر نهادها

گفتار پنجم: نهادهای مرتبط (وابسته)

گفتار ششم: برخی از مهمترین سازمان های بین المللی منطقه ای و غیردولتی

گفتار هفتم: اجرای تعهدات زیست محیطی از سوی کشورها و سازوکار بین المللی نظارت بر آن

جمع بندی فصل دوم

فصل سوم: الگوی حقوقی مطلوب؛ از تغییر در مبانی نظری تا لزوم بازنگری ساختاری و هنجاری گفتار اول: الگوی مطلوب در بعد هنجاری

گفتار دوم: الگوی مطلوب در بعد قضایی

گفتار سوم: الگوی مطلوب نهادی

جمع بندی فصل سوم

نتیجه گیری

فهرست منابع

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• محیط زیست
• ساختار زیست محیطی ملل متحد
• برنامه&#۱۷۲;ی ملل متحد برای محیط زیست (یونپ)
• عملکرد زیست محیطی سازمان&#۱۷۲;های بین&#۱۷۲;المللی
• سازمان ملل متحد برای حمایت از محیط زیست