اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی در پرتو عرف آرای قضایی و داوری

اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی در پرتو عرف آرای قضایی و داوری عنوان رساله ای است که توسط سمیه رسول پورنالکیاشری، با راهنمایی افشین جعفری و با مشاوره همایون حبیبی و عبدالکریم شاحیدر در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.

عنوان	اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی در پرتو عرف آرای قضایی و داوری
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	سمیه رسول پورنالکیاشری
استاد راهنما	افشین جعفری
استاد مشاور	همایون حبیبی، عبدالکریم شاحیدر
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	مرکز تحصیلات تکمیلی

چکیده

حقوق بین الملل دریاها در عصر حاضر با کارکردی دوگانه در روابط بین الملل از یک سو اقیانوس ها و دریاها را به مناطق صلاحیتی چندگانه تقسیم نمود واز سوی دیگر همکاری بین المللی دراین زمینه را با تدوین کنوانسیون های گوناگون تضمین نمود، در این میان اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی جهت جلوگیری از هرگونه تنازع و تهدید منطقه ای و بین المللی برای بهره مندی هرچه بهتر و بیشتر منابع و منافع آبی در سایه عرف، آرای قضایی داوری تبیین و توسعه یافت. با عنایت به سیاق حقوق بین الملل دریاها، و عدم وجود معاهده ای که تمامی دولت ها عضو آن باشند، قواعد عرفی عملی نقش مهمی در تبیین و تثبیت اصول و قواعدی همچون خط میانه، خط متساوی المسافت، اصل تناسب و روش خط عمود بر ساحل که همگی برگرفته از رویه دولت ها بوده ایفاء کرده است. دیوان بین الملل دادگستری در خلال چندین دهه فعالیت مستمر نقش بسیار حیاتی در شکل گیری قواعد حقوقی حاکم بر مناطق دریایی داشته و دارد؛ به طوری که می توان بیان داشت که بسیاری از اصول و قواعد حاکم بر فرآیند تحدید حدود مناطق دریایی که در کنوانسیون ۱۹۸۲ گنجانده شده اند قواعدی هستند که قبل از آن در رویه قضایی بین المللی شناسایی، تبیین و یا ایجاد شده است. از سوی دیگر،دیوان بین الملل دریاها نیز در قالب یک رکن قضایی– تخصصی با صدور رای در حوضه ی خلیج بنگال و تبیین مفاهیم جدیدی همچون منطقه خاکستری، نقش به سزایی در توسعه اصول و قواعد تحدید حدود دریاها داشته است. همچنین آرای داوری بین المللی و منطقه ای به عنوان یک روش قانونی غیرقضایی برای حل و فصل اختلافات در طول این مدت با تکیه بر رویه ی قضایی موجود و ایجاد رویه های نوین جایگاه ویژه ای در این زمینه داشته است. این رساله سعی دارد به عنوان یک تلاش علمی با ماهیت تحلیلی– توصیفی ضمن مطالعه ی تاریخی روند عرفی و بررسی آرای قضایی و داوری بین المللی نحوه ی پیشبرد و توسعه اصول و قواعد تحدید حدود مرزهای مناطق دریایی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.با این وجود مطالعه ی عرف عملی،آرای قضایی و داوری متعددی در این زمینه نشان می دهد که هیچ گونه تعریف اصولی و ثابت از معیارهای تحدید حدود منصفانه مرزهای مناطق دریایی تاکنون ارایه نشده است.

ساختار و فهرست رساله

فهرست تفصیلی مقدمه ............................................................................................................................................

بخش اول: اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی در آینیه عرف فصل اول: عرف شالوده حقوق دریاها ۱–۱–تاریخچه ............................................................................................................................

۲–۱–منابع حقوق بین الملل ......................................................................................................

۳–۱–تعریف و ماهیت حقوق بین الملل ....................................................................................

۴–۱–عناصر متشکله عرف بین الملل .........................................................................................

۱–۴–۱–عنصر مادی:رویه دولت ها ........................................................................................

۱–۱–۴–۱–شاخص های عنصرمادی ....................................................................................

۵–۱–عنصر ذهنی .......................................................................................................................

۶–۱–رویه دولت ها در تحدید حدود مناطق دریایی .................................................................

فصل دوم: تحدید حدود مناطق دریایی در پرتو عرف ۱–۲–مقدمه .................................................................................................................................

۲–۲–مبانی تحدید حدود مناطق دریایی .....................................................................................

۱–۲–۲–اهمیت تحدید حدود دریایی در حقوق بین الملل دریاها ...........................................

۲–۲–۲–ماهیت حقوقی تحدید حدود ..................................................................................... ۵۰ ۱–۲–۲–۲–تمایز بین تحدید حدود و تقسیم ........................................................................

۲–۲–۲–۲–تحدید حدود اعلامی و تحدید حدود سازنده ....................................................

۳–۲–تحولات حقوق دریا در گذر تاریخ .....................................................................................

۱–۳–۲–حقوق دریاها از ۱۴۹۳ تا قرن نوزدهم ........................................................................

۲–۳–۲–اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی تا قرن بیستم ............................................

۱–۲–۳–۲–خط میانه ..............................................................................................................

۲–۲–۳–۲–سیستم ترسیم خط عمود بر جهت کلی ساحل ....................................................

۳–۲–۳–۲–امتداد مرز زمینی ...................................................................................................

۴–۲–۳–۲–خط القعر ............................................................................................................

۵–۲–۳–۲–سیستم منطقه مشترک .........................................................................................

۳–۳–۲–تدوین اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی قبل از جنگ جهانی دوم .................

۱–۳–۳–۲–تحدید حدود دریای سرزمینی کشورهای ساحلی مجاور .........................................

۲–۳–۳–۲–تحدید حدود دریای سرزمینی کشورهای ساحلی مقابل ............................................۷۷ ۴–۳–۲–ادعای گسترش صلاحیت دولت های ساحلی پس از جنگ جهانی دوم .........................

۵–۳–۲–تدوین اصول و قواعد تحدید حدود در عصر سازمان ملل متحد ....................................

۱–۵–۳–۲–اصول و قواعد تحدید حدود بین ۱۹۵۸–۱۹۸۲ .......................................................

۱–۵–۳–۲–کنوانسیون های ژنو ۱۹۵۸ ........................................................................................

۲–۵–۳–۲–اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی ۱۹۸۲ ....................................................

۱–۲–۵–۳–۲–دریای سرزمینی و منطقه نظارت ........................................................................

۲–۲–۵–۳–۲–منطقه فلات قاره ................................................................................................

۱–۲–۲–۵–۳–۲–تحول مفهوم فلات قاره از ۱۹۵۸ تا ۱۹۸۲ ...............................................

۳–۲–۵–۳–۲–منطقه انحصاری اقتصادی .................................................................................

نتیجه گیری ..................................................................................................................................

بخش دوم: رویه قضایی و داوری بین المللی در تحدید حدود مناطق دریایی مقدمه ...........................................................................................................................................

فصل اول: رویه قضایی بین المللی در شناسایی اصول و قواعد تحدید حدود مناطق دریایی ۱–۱–تاریخچه .............................................................................................................................

۲–۱–اختلافات بین المللی ..........................................................................................................

۳–۱–حل و فصل اختلافات بین المللی ......................................................................................

۴–۱–شیوه حل و فصل اختلافات مربوط به حقوق دریاها .........................................................

۱–۴–۱–روش اختیاری حل و فصل اختلافات در کنوانسیون ۱۹۸۲ ......................................

۲–۴–۱–روش اجباری حل و فصل اختلافات در کنوانسیون ۱۹۸۲ .......................................

۱–۲–۴–۱–دیوان بین الملل دادگستری .................................................................................

۲–۲–۴–۱–دیوان بین الملل حقوق دریاها ............................................................................

۳–۲–۴–۱–داوری .................................................................................................................

۴–۲–۴–۱–دیوان داوری خاص ............................................................................................

فصل دوم: حل و فصل قضایی اختلافات مربوط به حقوق دریاها مقدمه ...........................................................................................................................................

۱–۲–رویه دیوان بین الملل دادگستری در تحدید حدود مناطق دریایی .....................................

۱–۱–۲–قضیه ماهیگیری(انگلستان/ نروژ) ...............................................................................

۲–۱–۲–قضیه فلات قاره دریای شمال ....................................................................................

۳–۱–۲–قضیه صلاحیت ماهیگیری(بریتانیا/ ایسلند) ................................................................

۴–۱–۲–قضیه صلاحیت ماهیگیری(آلمان/ ایسلند) ..................................................................

۵–۱–۲–قضیه فلات قاره(تونس/ لیبی) ....................................................................................

۶–۱–۲–تحدید حدود مرز دریایی در خلیج ماین(آمریکا/ کانادا) ............................................

۷–۱–۲–قضیه فلات قاره(لیبی/ مالت) .....................................................................................

۸–۱–۲–قضیه مربوط به اختلافات مرز زمینی،جزیره ای ودریایی(السالوادور/ هندوراس) .......

۹–۱–۲–قضیه تحدید حدود دریایی در منطقه گرینلند و جان ماین(دانمارک/نروژ) ................

۱۰–۱–۲–قضیه تحدید حدود دریایی و مسایل سرزمینی(قطر/بحرین) ....................................

۱۱–۱–۲–قضیه راجع به مرز خشکی ومسایل دریایی(کامرون/ نیجریه) ..................................

۱۲–۱–۲–قضیه اختلافات سرزمینی و مرزهای دریایی(نیکاراگویه/ هندوراس) .......................

۱۳–۱–۲–تحدید حدود مناطق دریایی در دریای سیاه(رومانی/ اوکراین) ................................

۱۴–۱–۲–تحدید حدود مناطق دریایی در دریای کاراییب(نیکاراگویه/ کلمبیا) ........................

۱۵–۱–۲–تحدید حدود در اقیانوس آرام جنوبی(پرو/ شیلی) ..................................................

۲–۲–دیوان بین الملل دادگستری و توسعه حقوق دریاها ...........................................................

۳–۲–رویه دیوان بین الملل حقوق دریاها ...................................................................................

۱–۳–۲–تحدید حدود مرزهای مناطق دریایی در خلیج بنگال(بنگلادش/میانمار) ....................

۲–۳–۲–تحدید حدود مرزهای دریایی در اقیانوس اطلس(غنا/ ساحل عاج) ...........................

۴–۲–دیوان بین الملل دریاها و توسعه حقوق دریاها ..................................................................

فصل سوم: حل و فصل غیر حقوقی اختلافات ارضی ۱–۳–کلیات..................................................................................................................................

۲–۳–داوری در حقوق بین الملل ................................................................................................

۱–۲–۳–قضیه گریسبادارنا(نروژ/ سوید) ......................................................................................۲۳۸ ۲–۲–۳–تحدید حدود فلات قاره(انگلستان / فرانسه) ................................................................

۳–۲–۳–تحدید حدود مرزهای دریایی(گینه/ گینه بیسایو) .........................................................

۴–۲–۳–تحدید حدود مناطق دریایی در منطقه سنت پیر– میکلون(فرانسه/ کانادا) .....................

۵–۲–۳–تحدید حدود مرزهای دریایی(اریتره/ یمن) ..................................................................

۶–۲–۳–تحدید حدود مناطق دریایی(باربادوس/ ترینیداد و توباگو) ...........................................

۷–۲–۳–تحدید حدود مرزهای دریایی(گویان/ سورینام) ...........................................................

۸–۲–۳–تحدید حدود مناطق دریایی در خلیج بنگال(بنگلادش/ هند) .........................................

۹–۲–۳–تحدید حدود مناطق دریایی در دریای چین جنوبی(فلیپین/ چین) .................................

نتیجه گیری ..................................................................................................................................

پیوست۱: تصاویر .........................................................................................................................

پیوست۲: نقشه ها ........................................................................................................................

فهرست منابع ...............................................................................................................................

کلیدواژه ها

• تحدید حدود
• حقوق بین الملل عرفی
• خط میانه
• داوری
• دیوان بین الملل دادگستری
• دیوان بین الملل حقوق دریاها