انصاف در آراء دیوان بین المللی دادگستری

انصاف در آراء دیوان بین المللی دادگستری عنوان پایان نامه ای است که توسط محمدتقی باقری، با راهنمایی محمدرضا مجتهدی و با مشاوره حسن خسروی در سال ۱۳۸۹ و در مقطع کارشناسی ارشد مرکز پیام نور تهران دفاع گردید.

عنوان	انصاف در آراء دیوان بین المللی دادگستری
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	محمدتقی باقری
استاد راهنما	محمدرضا مجتهدی
استاد مشاور	حسن خسروی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۹
دانشگاه	مرکز پیام نور تهران

چکیده

تمام نظامهای حقوقی دنیا جهت حل وفصل اختلافات حقوقی نیازبه ابزارهایی بنام قواعد حقوقی دارند،وقتی دعوی واختلافی مطرح می گردد این ابزارها به کمک مراجع حل اختلاف آمده و آنها را در مسیر حل وفصل اختلاف یاری می نمایند. این قواعد حقوقی باید بتواند در حل و فصل اختلافات زمینه بروز و ظهور عدالت رافراهم آورند. اما عدالتی که از بکار گیری این قواعد ممکن است حاصل آید عدالت حقوقی است ، حال آن که عدالتی که باید مد نظر تمام نظا مهای حقوقی باشد عدالت حقیقی است ، که از آن به عنوان روح حقوق یاد می شود . واقعیت این است که قواعد حقوقی، کلی وعام ، وگاه مجمل وناقص هستند و نمی توانند عدالت کامل را برقرار سازند. برای این که بتوان به این مهم دست یافت باید به دنبال ابزاری بود تا بتوان قواعد حقوقی را تکمیل یا تعدیل نمود و از آن طریق عدالت حقوقی را اصلاح و به عدالت حقیقی رهنمون ساخت. ابزاری که می تواند دراین راستا به مدد نظامه––––ای حقوقی بیاید ((انصاف)) است . دیوان بین المللی دادگستری نیز به عنوان رکن قضایی سازمان ملل متحد ازاین امر مستثنی نبوده و اشاره به انصاف در اساسنامه دیوان ، همین طور اشاره دیوان به انصاف در برخی از آراء و نظریات خود نشان از این امر دارد که ، قصد براجرای عدالتی است که مبتنی برانصاف است و حاکی از اهتمام این مرجع بین المللی در برقراری عدالت است. اما باید توجه نمود که دیوان دراین مسیر بدون یاری گرفتن از مفهوم انصاف نخواهد توانست به هدف نهایی خود نایل آید. چرا که ازیک طرف اختلافات بین المللی روز به روز پیچیده تر شده و از تنوع خاص خود برخوردارگردیده است که اعمال مقررات موضوعه موجود برای حل دعاوی مطروحه بعضا" عادلانه تشخیص داده نمی شود، ازطرف دیگر، پیشرفتهای سریع علمی و تکنولوژی و به تبع آن حدوث وقایعی که درپرتو این پیشرفتها بروز می نماید، انعطاف بیشتری از حقوق بین الملل را انتظار دارد تا بتواند خودرا با این پیشرفتها همراه وهماهنگ نماید ، که این مهم در سایه کاربرد انصاف ممکن خواهد شد . دراین نوشتار قصدبراین است که درمرحله نخست ضمن کنکاش وبررسی منابع حقوق ، بویژه حقوق بین الملل ،به جایگاه انصاف درمیان این منابع پرداخته و آشنایی اولیه با این مفهوم ایجاد گردد. سپس با بررسی نقش آن در حل وفصل اختلافات بین المللی به همراه کندو کاو در میان آراء و نظریاتی که دیوان در آنها به صورت مستقیم یا ضمنی به این مفهوم اشاره کرده ، به این مسیله پرداخت که دیوان بین المللی دادگستری در راستای رسالت خطیرخود در برقراری عدالت به عنوان پیش زمینه ی صلح و امنیت بین المللی وهمچنین توسعه حقوق بین الملل وتضمین وتوسعه حقوق بشر ، از این مفهوم استفاده به عمل آورده است . ودر کل اینگونه می توان بیان نمود که قصد براین است که مفهوم انصاف در حل وفصل اختلافات بین المللی، از دیدگاه آراء ونظریات دیوان بین المللی دادگستری مورد بررسی قرار گیرد و به این نتیجه رسیده شود که دیوان بین المللی دادگستری می تواند با بها دادن به انصاف در حل اختلافات بین المللی ، عدالت را در حقوق بین الملل امروزی نهادینه نماید. چرا که مشترکاتی در میان مخالفان و موافقان کاربرد انصاف می توان یافت که با تقویت این اشتراکات و بالنده نمودن آنها و کاستن از تمایزات می توان زمینه کاربرد و حضور و نفوذ موثر این مفهوم را در صدورآرای دیوان بیش از پیش مهیا نمودو موجبات اقبال بیشتر تابعان حقوق بین الملل را درمراجعه به دیوان جهت حل اختلافات و دعاوی احتمالی را فرهم آورد و به این وسیله به رسالت اصلی دیوان در توسعه حقوق بین الملل وتضمین وتوسعه حقوق بشر و همین طورحفظ نظم وامنیت بین المللی ، عینیت بخشید.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

الف– طرح موضوع ۱

ب– فرضیه ها ۳

پ– سوالات تحقیق ۳

ت– اهداف تحقیق ۴

ث – ضرورت تحقیق ۴

ح– روش تحقیق ۵

خ – سابقه تحقیق ۵

ج– سازماندهی تحقیق ۶

فصل اول : منابع حقوق و جایگاه انصاف

گفتار اول : منابع حقوق ۹

الف– منابع رسمی ۹

۱– قانون ۹

۲– عرف ۱۰

۳– رویه قضایی ۱۰

۴– عقاید علمای حقوق ۱۱

ب– سایرمنابع ۱۱

۱– اعمال حقوقی ۱۲

۲– انصاف ۱۲

۳–۱– تعریف انصاف ۱۳

۳–۲– معنای لغوی انصاف ۱۴

۳–۳ مفهوم انصاف ۱۵

گفتار دوم :منابع بین الملل ۲۰

الف– منابع رسمی (اصلی) ۲۱

۱– معاهدات ۲۱

۲– عرف بین المللی ۲۲

۳– اصول کلی حقوقی ۲۴

ب – منابع فرعی و تکمیلی ۲۵

۱ – تصمیمات قضایی دیوان بین المللی (رویه قضایی) ۲۵

۲– دکترین ۲۷

۳– اصل انصاف

۳–۱– تاریخچه انصاف ۳۰

بند اول : انصاف در حقوق رم ۳۲

بند دوم : انصاف در حقوق انگلستان ۳۳

بند سوم :انصاف در حقوق اسلام ۳۶

۳–۲ – رابطه انصاف با عدالت ۳۸

بند اول: مفهوم عدالت ۳۸

بند دوم: رابطه دو مفهوم ۴۲

گفتار سوم :بازشناسی جایگاه انصاف در حقوق بین الملل ۴۵

الف – نقش انصاف در حل وفصل اختلافات حقوقی ۴۵

۱– عقاید موجود در کارکرد انصاف ۴۷

۲– نقد عقاید بیان شده ۴۸

ب– برداشتها ۵۰

۱– انصاف به عنوان اصل کلی ۵۱

۲– انصاف به عنوان قاعده ۵۶

فصل دوم : نقش انصاف درحل وفصل اختلافات بین المللی

گفتار اول : کارکرد انصاف در حقوق بین الملل موضوعه ۶۲

الف – تعدیل آثار ۶۳

۱– تعدیل با انعطاف پذیر ساختن قواعد ۶۴

۲– تعدیل با تفسیر قواعد ۶۵

۳– ملاحظه اوضاع و احوال در فرآیند تعدیل نتیجه ۶۶

ب– تکمیل مقررات ۶۸

۱– وجود خلا در قوانین ۶۸

۲– رفع خلا حقوق بین الملل با اصول، یا نتایج منصفانه

گفتار دوم : انصاف ورای حقوق بین الملل موضوعه ۷۳

الف – مفهوم اصل صلاح وصوابدید درمعاهدات حل اختلافات بین المللی ۷۴

ب– رابطه اصل صلاح وصوابدید با حقوق وانصاف ۷۶

گفتار سوم : تحلیل وارزیابی آراء دیوان در ارتباط با انصاف ۸۰

الف – توسعه حقوق بین الملل وتضمین حقوق بشر ۸۰

۱– تضمین وتوسعه حقوق بشر ۸۱

۱–۱– قضیه جبران خسارت وارده ۸۴

۱–۲– قضیه هایادلاتوره ۸۵

۱–۳– قضیه بارسلونا تراکشن ۸۷

۲– توسعه حقوق بین الملل ۸۹

۲–۱– انصاف ورابطه آن با توسعه حقوق بین الملل ۹۱

۲–۲– قضیه فلات قاره دریای شمال ۹۲

۲–۳– قضیه ماهیگیری ۹۴

ب– تامین صلح و امنیت جهانی ۹۶

۱– صلاحیت دیوان در حفظ صلح از طریق حل وفصل اختلافات بین المللی

۲– قضیه حمایت شغلی از کارکنان سازمان ملل متحد ۹۸

۳– قضیه فلات قاره دریای شمال ۹۹

۴– قضیه مربوط به اختلافات مرزی ۱۰۰

نتیجه ۱۰۳

منابع وماخذ ۱۰۶

الف– منابع فارسی

ب– منابع انگلیسی

Abstract

کلیدواژه ها

• انصاف
• عدل
• حقوق بین المللی
• نظام حقوقی
• قضاوت
• دیوان بین المللی دادگستری
• آرای حقوقی
• انصاف