بررسی تطبیقی دفاع مشروع در حقوق بین الملل کیفری حقوق ایران و انگلستان

بررسی تطبیقی دفاع مشروع در حقوق بین الملل کیفری حقوق ایران و انگلستان عنوان پایان نامه ای است که توسط ابراهیم بکروی، با راهنمایی محمدرضا نظری نژاد کیاشی و با مشاوره مجتبی جانی پور اسکلکی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان دفاع گردید.

عنوان	بررسی تطبیقی دفاع مشروع در حقوق بین الملل کیفری حقوق ایران و انگلستان
رشته	حقوق
دانشجو	ابراهیم بکروی
استاد راهنما	محمدرضا نظری نژاد کیاشی
استاد مشاور	مجتبی جانی پور اسکلکی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه گیلان

چکیده

در حقوق جزای بین الملل، تا قبل از تدوین اساسنامه دیوان کیفری بین المللی در هیچ یک از دادگاه های کیفری بین المللی، ذکری از دفاع مشروع به عنوان اسباب اباحه این جرایم به میان نیامده بود. بررسی اساسنامه دیوان کیفری بین المللی نیز بیانگر این مسیله است که برای تهیه این متن قانونی از نظام های حقوقی مختلف از جمله دو نظام حقوقی معروف یعنی کامن لا و رومی ژرمنی استفاده شده است. به همین دلیل برای تحلیل دفاع مشروع در بند ج ماده ۱–۳۱ ، باید نظام های حقوقی کشورهایی که عضو یکی از این دو نظام حقوقی هستند را مورد مطالعه قرار دهیم. به عنوان مثال کامن لا معیار وجود حمله و تهدید را ذهنیت فرد مدافع می داند، یعنی همین که فرد در ذهن خود این تصور را داشته باشد که مورد حمله قرار گرفته و در مقابل حمله از خود دفاع کند شرایط دفاع مشروع برای او قابل تصور است. اما در نظام حقوقی رومی ژرمنی، معیار نوعی وجود حمله را معیار تحقق دفاع مشروع می دانند. در نظام های حقوقی مبتنی بر نظام رومی ژرمنی، وجود حمله واقعی را شرط توسل به دفاع مشروع می دانند، لذا شرط دیگری نیز ضروری می شود و آن فعلیت داشتن یا قریب الوقوع بودن حمله است. گاهی اوقات مدافع به اشتباه فکر می کند شرایط دفاع مشروع محقق شده است. با مطالعه نظام حقوقی انگلستان در می یابیم، صرف باور متهم به وجود حمله قریب الوقوع، درست همانند وجود چنین حمله ای می باشد یعنی باور صادقانه ( ولو غیر معقول ) متهم به ضرورت توسل به دفاع مشروع برای موجه دانستن عمل او به موجب دفاع مشروع ظاهری کافیست. اما در حقوق جزای ایران و نیز اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، با توجه به معیار عینی پذیرفته شده برای حمله و تهدید، باور صادقانه متهم، مانع مسیولیت کیفری نمی شود.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ز

چکیده انگلیسی ح

مقدمه ۱

الف– بیان مسیله: ۱

ب– سوال های اصلی ۲

ج– فرضیه ۲

و– روش پژوهش و مراحل انجام پایان نامه: ۲

فصل اول: کلیات و مفاهیم و پیشینه دفاع مشروع

۱–۱–تعریف جرم و مسیولیت کیفری ۴

۱–۱–۱–تعریف جرم ۴

۱–۱–۱–۱–عناصر تشکیل دهنده جرم ۴

۱–۱–۱–۱–۱–عنصر قانونی جرم و علل موجهه جرم ۵

۱–۱–۱–۱–۲– عنصر مادی جرم ۷

۱–۱–۱–۱–۳– عنصر روانی ۸

۱–۲– مسیولیت کیفری و عوامل رافع مسیولیت کیفری ۸

۱–۲–۱– مفهوم مسیولیت کیفری ۹

۱–۲–۲– مسیولیت کیفری در حقوق جزا ۹

۱–۲–۳–عوامل رافع مسیولیت کیفری ۱۰

۱–۲–۴– تمایز بین علل موجهه و علل رافع ۱۱

۱–۳– مفهوم و تعریف دفاع مشروع ۱۴

۱–۴– تاریخچه دفاع مشروع در نظام های حقوقی انگلستان، ایران و حقوق جزای بین الملل ۱۶

۱–۴–۱– نظام حقوقی انگلستان ۱۷

۱–۴–۱–۱– کلیات دفاع مشروع در حقوق انگلستان ۱۷

۱–۴–۱–۲– دفاع مشروع در قوانین معاصر انگلستان ۱۹

۱–۴–۲– سابقه تقنینی دفاع مشروع در حقوق ایران و تحولات آن ۲۹

۱–۴–۲–۱– قوانین قبل از انقلاب اسلامی ۲۹

۱–۴–۲–۱–۱–قانون مجازات ۱۳۰۴ ۲۹

۱–۴–۲–۱–۲–قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲ ۳۰

۱–۴–۲–۲– تحولات قانونی دفاع مشروع، بعد از انقلاب اسلامی ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱– قانون راجع به مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۶۱ و قانون تعزیرات ۱۳۶۲ ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱–۱– قانون راجع به مجازات اسلامی ۱۳۶۱ ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱–۲– قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات ) مصوب ۱۳۶۲ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲– قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲–۱– قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲–۲– قانون تعزیرات ۱۳۷۵ ۳۳

۱–۴–۲–۲–۳– قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ۳۳

۱–۴–۳– دفاع مشروع در حقوق جزای بین الملل ۳۵

۱–۴–۳–۱ دفاع مشروع تا سال ۱۹۴۵ ۳۶

۱–۴–۳–۲ دفاع مشروع از سال ۱۹۴۵ به بعد ۳۶

فصل دوم:مبانی دفاع مشروع و ارکان و شرایط این دفاع در نظام های حقوقی مختلف

۲–۱– مبانی دفاع مشروع ۴۳

۲–۱–۱–موجه بودن دفاع مشروع بر مبنای نتایج زیانبار کمتر ۴۳

۲–۱–۱–۱– تبیین تیوری نتایج زیانبار یا دفع افسد ۴۴

۲–۱–۱–۲– نقد و بررسی نظریه انتخاب زیانبار کمتر ۴۵

۲–۱–۲– قابلیت سرزنش مهاجم ۴۶

۲–۱–۳–موجه بودن دفاع به دلیل احقاق حق حاکمیت یا خودمختاری مدافع ۴۹

۲–۱–۴–موجه بودن دفاع بر مبنای حق مدافع بر نفی و دفع حمله ۵۴

۲–۲– شرایط دفاع مشروع در نظام های حقوقی مختلف ۵۷

۲–۲–۱– شرایط حمله و تهدید ۵۸

۲–۲–۱–۱– موضوع حمله ۵۸

۲–۲–۱–۲– عینیت یا ذهنیت حمله و تهدید ۶۲

۲–۲–۱–۳– فعلی یا قریب الوقوع بودن حمله ۶۴

۲–۲–۱–۴– غیر قانونی بودن حمله و تهدید ۶۷

۲–۲–۲– شرایط دفاع ۷۰

۲–۲–۲–۱– ضرورت دفاع ۷۰

۲–۲–۲–۲– عدم تحریک قبلی توسط مدافع ۷۴

۲–۲–۲–۳– تناسب دفاع با حمله ۷۷

۲–۳–دفاع مشروع ظاهری ۸۱

۲–۲–۱– ضابطه و معیار تشخیص ضرورت توسل به دفاع مشروع ۸۲

۲–۳–۱–۱– صرف صادقانه بودن باور متهم ۸۳

۲–۳–۱–۲– معقول بودن باور صادقانه متهم ۸۶

۲–۳–۲– مبنای دفاع مشروع ظاهری ۸۹

۲–۳–۲–۱– نظریه قابلیت سرزنش ۹۰

۲–۳–۲–۲– نظریه انتفاء عناصر جرم ۹۱

۲–۳–۳– بررسی دفاع مشروع ظاهری در نظام های حقوقی مختلف ۹۲

۲–۳–۳–۱– دفاع مشروع ظاهری به عنوان علل موجهه جرم ۹۲

۲–۳–۳–۲– دفاع مشروع ظاهری به عنوان علل رافع مسیولیت ۹۴

نتیجه گیری و پیشنهاد ۹۶

فهرست منابع و مآخذ ۹۸

منابع فارسی ۹۸

فهرست منابع لاتین ۹۹

با تقدیر و تشکر از

استاد راهنمای محترم آقای دکتر نظری نژاد که با راهنمایی ها و نقدهای خود بیشترین سهم را در تدوین این پایان نامه داشتند و تشکر از استاد عزیزم آقای دکتر جانی پور که با نقدهای دقیق و موشکافانه خود مرا در هر چه بهتر شدن این کار علمی یاری فرمودند

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ز

چکیده انگلیسی ح

مقدمه ۱

الف– بیان مسیله: ۱

ب– سوال های اصلی ۲

ج– فرضیه ۲

و– روش پژوهش و مراحل انجام پایان نامه: ۲

فصل اول: کلیات و مفاهیم و پیشینه دفاع مشروع

۱–۱–تعریف جرم و مسیولیت کیفری ۴

۱–۱–۱–تعریف جرم ۴

۱–۱–۱–۱–عناصر تشکیل دهنده جرم ۴

۱–۱–۱–۱–۱–عنصر قانونی جرم و علل موجهه جرم ۵

۱–۱–۱–۱–۲– عنصر مادی جرم ۷

۱–۱–۱–۱–۳– عنصر روانی ۸

۱–۲– مسیولیت کیفری و عوامل رافع مسیولیت کیفری ۸

۱–۲–۱– مفهوم مسیولیت کیفری ۹

۱–۲–۲– مسیولیت کیفری در حقوق جزا ۹

۱–۲–۳–عوامل رافع مسیولیت کیفری ۱۰

۱–۲–۴– تمایز بین علل موجهه و علل رافع ۱۱

۱–۳– مفهوم و تعریف دفاع مشروع ۱۴

۱–۴– تاریخچه دفاع مشروع در نظام های حقوقی انگلستان، ایران و حقوق جزای بین الملل ۱۶

۱–۴–۱– نظام حقوقی انگلستان ۱۷

۱–۴–۱–۱– کلیات دفاع مشروع در حقوق انگلستان ۱۷

۱–۴–۱–۲– دفاع مشروع در قوانین معاصر انگلستان ۱۹

۱–۴–۲– سابقه تقنینی دفاع مشروع در حقوق ایران و تحولات آن ۲۹

۱–۴–۲–۱– قوانین قبل از انقلاب اسلامی ۲۹

۱–۴–۲–۱–۱–قانون مجازات ۱۳۰۴ ۲۹

۱–۴–۲–۱–۲–قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲ ۳۰

۱–۴–۲–۲– تحولات قانونی دفاع مشروع، بعد از انقلاب اسلامی ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱– قانون راجع به مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۶۱ و قانون تعزیرات ۱۳۶۲ ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱–۱– قانون راجع به مجازات اسلامی ۱۳۶۱ ۳۱

۱–۴–۲–۲–۱–۲– قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات ) مصوب ۱۳۶۲ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲– قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲–۱– قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ۳۲

۱–۴–۲–۲–۲–۲– قانون تعزیرات ۱۳۷۵ ۳۳

۱–۴–۲–۲–۳– قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ۳۳

۱–۴–۳– دفاع مشروع در حقوق جزای بین الملل ۳۵

۱–۴–۳–۱ دفاع مشروع تا سال ۱۹۴۵ ۳۶

۱–۴–۳–۲ دفاع مشروع از سال ۱۹۴۵ به بعد ۳۶

فصل دوم:مبانی دفاع مشروع و ارکان و شرایط این دفاع در نظام های حقوقی مختلف

۲–۱– مبانی دفاع مشروع ۴۳

۲–۱–۱–موجه بودن دفاع مشروع بر مبنای نتایج زیانبار کمتر ۴۳

۲–۱–۱–۱– تبیین تیوری نتایج زیانبار یا دفع افسد ۴۴

۲–۱–۱–۲– نقد و بررسی نظریه انتخاب زیانبار کمتر ۴۵

۲–۱–۲– قابلیت سرزنش مهاجم ۴۶

۲–۱–۳–موجه بودن دفاع به دلیل احقاق حق حاکمیت یا خودمختاری مدافع ۴۹

۲–۱–۴–موجه بودن دفاع بر مبنای حق مدافع بر نفی و دفع حمله ۵۴

۲–۲– شرایط دفاع مشروع در نظام های حقوقی مختلف ۵۷

۲–۲–۱– شرایط حمله و تهدید ۵۸

۲–۲–۱–۱– موضوع حمله ۵۸

۲–۲–۱–۲– عینیت یا ذهنیت حمله و تهدید ۶۲

۲–۲–۱–۳– فعلی یا قریب الوقوع بودن حمله ۶۴

۲–۲–۱–۴– غیر قانونی بودن حمله و تهدید ۶۷

۲–۲–۲– شرایط دفاع ۷۰

۲–۲–۲–۱– ضرورت دفاع ۷۰

۲–۲–۲–۲– عدم تحریک قبلی توسط مدافع ۷۴

۲–۲–۲–۳– تناسب دفاع با حمله ۷۷

۲–۳–دفاع مشروع ظاهری ۸۱

۲–۲–۱– ضابطه و معیار تشخیص ضرورت توسل به دفاع مشروع ۸۲

۲–۳–۱–۱– صرف صادقانه بودن باور متهم ۸۳

۲–۳–۱–۲– معقول بودن باور صادقانه متهم ۸۶

۲–۳–۲– مبنای دفاع مشروع ظاهری ۸۹

۲–۳–۲–۱– نظریه قابلیت سرزنش ۹۰

۲–۳–۲–۲– نظریه انتفاء عناصر جرم ۹۱

۲–۳–۳– بررسی دفاع مشروع ظاهری در نظام های حقوقی مختلف ۹۲

۲–۳–۳–۱– دفاع مشروع ظاهری به عنوان علل موجهه جرم ۹۲

۲–۳–۳–۲– دفاع مشروع ظاهری به عنوان علل رافع مسیولیت ۹۴

نتیجه گیری و پیشنهاد ۹۶

فهرست منابع و مآخذ ۹۸

منابع فارسی ۹۸

فهرست منابع لاتین ۹۹

کلیدواژه ها

• دفاع مشروع
• دیوان بین المللی کیفری
• حقوق جزای بین المللی
• دفاع مشروع
• دیوان کیفری بین المللی
• خطر قریب الوقوع
• ایران
• انگلستان
• نظام حقوقی