بررسی تکالیف دولت در قبال حقوق کودکان بدسرپرست؛ با تاکید بر اسناد داخلی و بین المللی

بررسی تکالیف دولت در قبال حقوق کودکان بدسرپرست؛ با تاکید بر اسناد داخلی و بین المللی عنوان پایان نامه ای است که توسط سهیلا نصیروند شاکر، با راهنمایی ناصرعلی منصوریان در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

عنوان	بررسی تکالیف دولت در قبال حقوق کودکان بدسرپرست؛ با تاکید بر اسناد داخلی و بین المللی
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	سهیلا نصیروند شاکر
استاد راهنما	ناصرعلی منصوریان
استاد مشاور	[[]]
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

با توجه به این که خانواده اولین مامن و جایگاه رشد فرزندان تلقی می شود،اما بررسی های گوناگون حاکی از تعاملات منفی و رابطه منفی والد– کودک در برخی خانواده هاست که منجر به بد سرپرستی در محیط این نوع خانواده می شود.منظور از کودکان بدسرپرست آنهایی هستند که دارای سرپرست و یا کسی که از آنها نگهداری کرده و حضانت آنها را بعهده بگیرد، می باشند، ولی از جهات مختلف دارای صلاحیت این سرپرستی نبوده و به شکلهای گوناگون برای کودکان مشکل ساز بوده و منجر به بدرفتاری ها و خشنونت علیه کودکان خواهد شد. شاید از نظر اجتماعی بتوان این گروه از کودکان را یتیم اجتماعی دانست. امروزه در سطح جهان معضل خشونت های جسمی، روانی و جنسی علیه کودکان یکی از چالش برانگیزترین و دشوارترین مسایل اجتماعی است.این تحقیق با هدف بررسی تکالیف دولت در قبال حقوق کودکان بد سرپرست (با تاکید بر اسناد بین المللی و داخلی) صورت گرفته است که جامعه آماری آن متشکل از کودکان بدسرپرست منطقه۱۱تهران است که با رعایت متغیرهای سن،وضعیت اقتصادی،اجتماعی و سطح تحصیلات ۴۰ نمونه بصورت تصادفی ساده انتخاب شدند و برای جمع آوری داده ها از توصیف نظری و تحلیل آماری از طریق ابزار پرسشنامه استفاده گردید و برای بررسی پیش فرض ها،از تجزیه و تحلیل آمار توصیفی جهت تبیین تکالیف دولت و نهاد های مرتبط با حقوق کودکان بد سرپرست و همچنین ویژگی های این کودکان استفاده شد.نتیجه ی یافته های تحقیق نشان می دهد که عواملی چون بیکاری سرپرست خانواده و فقر اقتصادی خانواده ها، خشونت خانوادگی و فقدان الگوهای تربیتی سالم در رفتار والدین با یکدیگر و کودک و اعتیاد والدین در بروز پدیده ی کودکان بدسرپرست نقش داشته اند،لذا در این پژوهش با جمعیتی مواجه هستیم که از پناهگاه و محیط امن خانوادگی برخوردار نیستند.با توجه به عوامل پرخطری که زندگی این کودکان را تهدید می کند،تاسیس و حمایت از سازمان های نیمه دولتی و خصوصی که آنها را در چتر حمایتی خود قرار دهد،بسیار اهمیت دارد.این سازمان ها بار ارایه فعالیت های آموزشی و حمایت ازاین کودکان و خانواده ها،آنان را از سقوط حتمی و قربانی شدن زودرس نجات می دهد.

ساختار و فهرست پایان نامه

فصل اول: کلیات تحقیق ۱

۱–۱–مقدمه ۲

۱–۲–بیان مساله تحقیق و طرح موضوع: ۶

۱–۳–اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن ۷

۱–۴–هدفهای تحقیق ۸

۱–۵–سوالات یا فرضیه های تحقیق ( بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه ) ۹

۱–۶–پیش فرض ‏های تحقیق: ۱۰

۱–۷– مدل تحقیق : ۱۰

۱–۸– متغیرها و واژه های کلیدی : ۱۲

فصل دوم: ادبیات تحقیق ۱۳

بخش اول– مفاهیم ۱۴

۲–۱–۱– رشد ۱۴

۲–۱–۲– حجْر ۱۴

۲–۱–۳– مبنای حجر ۱۶

۲–۱–۴– حدود حجر سفیه: ۱۷

۲–۱–۵– صغیر ۱۸

۲–۱–۵–۱– صغیر غیرممیز: ۱۸

۲–۱–۵–۲– صغیر ممیز: ۱۹

۲–۱–۶– آسیب پذیری ۲۰

۲–۱–۷– تعریف و مفهوم کودک ۲۱

۲–۱–۸– منافع کودک ۲۲

۲–۱–۹– کار خطرناک ۲۲

۲–۱–۱۰– سن کودکی ۲۳

۲–۱–۱۱– سن مسیولیت کیفری ۲۵

۲–۱–۱۲– تعریف طفل بزهکار : ۲۹

۲–۱–۱۳–خشونت علیه کودک ۲۹

۲–۱–۱۴– بدرفتاری با کودکان و کودک آزاری ۲۹

۲–۱–۱۴–۱– کودک آزاری جسمی: ۳۰

۲–۱–۱۴–۲– کودک آزاری عاطفی: ۳۰

۲–۱–۱۴–۳– کودک آزاری جنسی: ۳۰

۲–۱–۱۵– رفتار نابهنجار ۳۱

۲–۱–۱۶– تعریف بزهکار : ۳۱

۲–۱–۱۷–تعریف کج رفتاری ۳۳

۲–۱–۱۸– ملاک هنجارهای اجتماعی ۳۴

۲–۱–۱۹– ملاک آسیب شناختی ۳۴

۲–۱–۲۰– بی هنجاری و فروپاشی بی هنجاری ۳۵

۲–۱–۲۱– تعریف قیمومت ۳۶

۲–۱–۲۲– ولی ۳۶

تعریف قیمومت ۳۷

۲–۱–۲۲– ولی ۳۸

۲–۱–۲۲–۱– ولی قهری ۳۹

۲–۱–۲۲–۲– ولایت قهری پدر و جد پدر در قانون ۳۹

۲–۱–۲۲–۳–مولی علیه ۴۰

۲–۱–۲۳–مفهوم ومصادیق سرپرست ۴۰

الف) سرپرست قانونی : ۴۱

۱–اشخاص حقیقی ۴۱

–پدرومادر ۴۱

–جد پدری ۴۴

–وصی ۴۶

– قیم ۴۶

۲ – اشخاص حقوقی ۴۷

ب)سرپرست قراردادی ۴۸

۲–۱–۲۴–کودکان طلاق ۴۹

بخش دوم: مبانی نظری کج رفتاری وآسیب زایی نسبت به هنجارها ۵۰

مبحث اول: رویکرد تلفیقی در تعریف کج رفتاری ۵۰

گفتار اول: کج رفتاری اجتماعی وآسیب زایی آن ۵۲

الف)کج رفتاری اجتماعی ۵۲

ب)آسیب زایی کج رفتاری نسبت به هنجارها ۵۲

ج)اثبات گرایی و کج رفتاری ۵۲

د)برساخت گرایی و کج رفتاری ۵۵

ه–)کج رفتاری و جرم ۵۷

گفتار دوم: فقر اقتصادی وکج رفتاری اجتماعی ۵۹

الف) طبقه اقتصادی – اجتماعی ۶۲

ب)فقر فرهنگی بزهکاری ۶۵

بخش سوم– مبانی نظری جامعه شناسی خانواده ۶۵

مبحث اول:نظریه های جامعه شناسی در حوزه خانواده ۶۶

مبحث دوم:خانواده سالم و شاخص های موثر بر سلامت خانواده ۸۰

گفتار اول: سالم بودن و عملکرد آن ۸۲

الف)سالم بودن به معنای فقدان علایم ۸۲

ب) سالم بودن به معنای داشتن عملکرد متوسط ۸۲

ج) سالم بودن به عنوان عملکرد بهینه( مطلوب) ۸۲

د)عملکرد خانواده سالم چونان یک پدیده تعاملی رشد یابنده ۸۳

گفتار دوم: جایگاه خانواده در اسلام ۸۳

گفتارسوم: خانواده و انواع خانواده آسیب دیده و نقش آن در بزهکاری کودکان ۸۵

۱–خانواده بی کفایت: ۸۷

۲–خانواده ضد اجتماعی: ۸۷

گفتارچهارم :کارکرد خانواده ۸۸

۱–نقش خانواده ی آسیب زا در پیدایش بزه‏کاری ۸۹

الف:اختلاف پدر و مادر ۹۰

ب: تبعیض میان فرزندان ۹۰

ج:کمبود محبت ۹۱

د: عدم حضور پدر در خانه ۹۲

ه– :بزه‏کاری یکی از اعضای خانواده ۹۲

و:نداشتن الگوی رفتاری مناسب ۹۳

ز:عدم درک فرزندان ۹۳

۲– قاچاق مواد مخدر و اعتیاد خانواده ۹۳

۳–زندانی بودن والدین ۹۴

۴–مشکلات اقتصادی ( فقر )خانواده ۹۶

بخش چهارم:کجرویهای اجتماعی و پدیده کودکان بدسرپرست ۹۸

مبحث اول:کودک آزاری در خانواده ۹۸

گفتار اول: کارکرد خانواده درآزار کودک ۱۰۰

۱–خانواده وکودکان بد سرپرست ۱۰۰

۲–بد سرپرست ها، محروم از خانواده ۱۰۱

۳–آثار بدسرپرستی کودکان ۱۰۲

گفتار دوم:خانه گریزی یا فرار کودکان و نوجوانان از خانواده ۱۰۶

۱–پدیده خانه گریزی و چشم انداز جهانی آن ۱۰۶

۲–خانه گریزی و چشم انداز داخلی آن ۱۰۸

۳–عوامل موثر در فرار و خانه گریزی کودکان بخصوص دختران ۱۱۱

الف)کجرویهای اجتماعی ۱۱۱

ب)عوامل اقتصادی فرار از خانه ۱۱۲

بخش پنجم:تحلیل و تطبیق کنوانسیون حقوق کودک با قوانین و وضعیت موجود کودکان در ایران ۱۱۵

مبحث اول:مستندات حقوق کودک در ایران ۱۱۵

۱–اشکال سرپرستی و شرایط آن ۱۱۵

۲–قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست ۱۱۷

گفتار دوم:حقوق کودکان از اندیشه تا تحقق در مستندات بین الملل ۱۲۱

۱–تاریخچه حقوق کودک قبل از "کنوانسیون حقوق کودکان" ۱۲۲

۲–موضوع اصلی کنوانسیون حقوق کودکان ۱۲۷

۳–سابقه تاریخی کنوانسیون حقوق کودک ۱۲۸

۴– نگاهی به کنوانسیون ۱۹۸۹ حقوق کودک ۱۲۸

۵–پذیرش کنوانسیون حقوق کودک از سوی ایران ۱۳۰

گفتاردوم :تحلیل و تطبیق مفاد کنوانسیون بین المللی حقوق کودک با قوانین حمایتی در ایران ۱۳۳

بخش ششم:تحلیل کارکرد نهاد داخلی و بین المللی درساماندهی و نهاد های مسیول در قبال کودکان بد سرپرس ۱۶۲

مبحث اول:وضعیت کودکان کاروخیابانی در ایران وجهان: ۱۶۲

گفتار اول: رشد آمار بدسرپرست ها، ساماندهی و حمایت از آنان ۱۶۳

۱– رشد آمار بدسرپرست ها ۱۶۳

۲–ساماندهی و نهاد های مسیول در قبال کودکان بی سرپرست و بد سرپرست ۱۶۵

۳–حمایت از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست ۱۶۷

گفتاردوم:انواع اقدامات پیشگیری پایهاز فرار و بی خانمانی ۱۶۸

الف)مداخلات مبتنی بر خانواده ۱۶۸

ب)مداخلات مبتنی برمدرسه ۱۷۰

ج)بر قراری ارتباط با جامعه ۱۷۲

د)آموزش عمومی والدین ۱۷۲

مبحث دوم:مسیولیت جامعه در قبال کودکان و بالعکس ۱۷۵

گفتار اول:آشنایی با وظایف دفترشبه خانواده همه چیز برای نزدیکی بیشتر به خانواده ۱۷۹

۱–روند حمایت از کودکان بدسرپرست ۱۷۹

۲–پذیرش کودکان بی سرپرست و فاقد سرپرست موثر و باصلاحیت ۱۸۱

۳–ارایه خدمات تخصصی و تربیتی به کودکان دارای مشکلات عاطفی، رفتاری (خانه های تربیتی) ۱۸۲

الف)دفتر شبه خانواده ۱۸۲

ب)خدمات دفتر شبه خانواده ۱۸۴

گفتاردوم:مراقبت و پرورش فرزندان در خانه کودکان و نوجوانان (۶ الی

سال) ۱۸۵

۱–انجام امور مربوط به فرزندخواندگی ۱۸۶

۲–مراقبت و پرورش فرزندان در خانه های مستقل ۱۸۶

۳–اجرای طرح بیمه آتیه فرزندان ۱۸۶

گفتار سوم:حمایت های مادی و رفاهی به فرزندان تحت پوشش سازمان بهزیستی (کمک های غیر مستمر) ۱۸۷

۱–پرداخت هزینه های دانشجویی به فرزندان دانشجوی تحت پوشش ۱۸۷

۳–کمک به ایجاد اشتغال پایدار برای فرزندان ترخیص شده و یا در شرف ترخیص ۱۸۸

۴–طرح ساماندهی و حمایت از فرزندان زندانیان ۱۸۹

۵–سرپرست داوطلب ۱۸۹

۶–کمک به ایجاد توسعه مراکز غیر دولتی و هییت امنایی ۱۸۹

۷–همه چیز برای نزدیکی بیشتر به خانواده ۱۹۰

۸–فرآیند قانونی انتقال کودکان به شبه خانواده: ۱۹۱

مبحث سوم :نقش گم شده دولت در فقر و تنگدستی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست ۱۹۳

گفتاراول:اقدامات دولت در حوزه ارتقاء و حمایت از کودکان ۱۹۴

۱–فرهنگ سازی و بکارگیری امکانات قانونی و اجرایی در رعایت حقوق زنان و کودکان ۱۹۶

۲–نهاد های متولی ساماندهی ۱۹۹

۴–وظایف سازمانها و نهادهای همکار در سازماندهی کودکان بدسرپست ۲۰۱

۱– نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ۲۰۱

۲– وزارت دادگستری ۲۰۱

۳– شهرداری ۲۰۱

۴– وزارت کار و امور اجتماعی ۲۰۱

۱– وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: ۲۰۲

۲– سازمان بیمه و خدمات درمانی ۲۰۲

۳– سازمان تامین اجتماعی ۲۰۲

۴– سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ۲۰۲

۵– جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ۲۰۲

۶– وزارت آموزش و پرورش ۲۰۲

۷– کمیته امداد امام (ره) ۲۰۳

۵–مراکز بهزیستی و کودکان بد سرپرست ۲۰۳

۶–مددرسانی در بهزیستی : ۲۰۴

فصل سوم:روش شناسی تحقیق ۲۰۷

الف– تکنیک تحقیق ۲۰۸

ب– ابزار– جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه ۲۰۸

کاربرد پرسشنامه ۲۰۹

ج) مقیاس‏بندی و اندازه گیری: ۲۱۱

د– روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها : ۲۱۵

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق ۲۱۷

الف)تحلیل نظری تحلیل تکالیف دولت در قبال حقوق کودکان بد سرپرست ۲۱۸

ب)تحلیل آماری یافته های پژوهش ۲۲۷

ج ) یافته های پژوهش به صورت نمودار ۲۳۵

فصل پنج:نتیجه گیری و پیشنهادات ۲۴۷

فهرست منابع ۲۶۲

کلیدواژه ها

• دولت
• خانواده
• اسناد بین المللی
• حقوق کودکان
• حمایت کودکان
• سرپرست خانواده
• کودکان کار
• کودکان خیابانی
• نقش دولت