بررسی نظام حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون ها و رویه های بین المللی
بررسی نظام حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون ها و رویه های بین المللی عنوان رساله ای است که توسط مهدی کیخسروی، با راهنمایی سید یاسر ضیایی و با مشاوره مصطفی فضایلی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه قم دفاع گردید.
 | |
| عنوان | بررسی نظام حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون ها و رویه های بین المللی |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | مهدی کیخسروی |
| استاد راهنما | سید یاسر ضیایی |
| استاد مشاور | مصطفی فضایلی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۰ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
چکیده
نظام حقوقی دریای خزر از رهگذر انعقاد کنوانسیون های بین المللی مختلف به ویژه کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر موسوم به کنوانسیون آکتایو در سال ۲۰۱۸ محقق گردید. این کنوانسیون ها با تعیین حقوق و تعهدات دولت های ساحلی در زمینه های ماهیگیری، کشتیرانی، نظامی، امنیتی، مقابله با حوادث اضطراری، محیط زیست، تحقیقات علمی دریایی و غیره نقش مهمی را در حفظ صلح و امنیت بین المللی ایفا می نمایند. تامل درکنوانسیون های بین المللی مربوط به دریای خزر نشان می دهد که این کنوانسیون ها از یک سو واجد موضوعات جدیدی می باشند که مستلزم تبیین و تدقیق می باشند و از سوی دیگر در رابطه با بعضی از موضوعات تصریحات خاصی ندارند که مستلزم بررسی حقوقی می باشند. با عنایت به اینکه نوشتار حاضر می تواند مختصات کنش دولت جمهوری اسلامی ایران در منطقه دریای خزر را مشخص نماید، موضوع بررسی نظام حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون ها و رویه های بین المللی در مرکز توجه آن قرار گرفته است. مطالعه حاضر با روش توصیفی– تحلیلی درصد پاسخگویی به این سیوال است که نظام حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون ها و رویه های بین المللی چگونه است؟ نتایج این جستار نشان می دهد که نظام حقوقی دریای خزر درخصوص مسایلی نظیر احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی، استقلال و برابری حاکمیت دولت ها و... با تاثیرپذیری از کنوانسیون ها و رویه های بین المللی، مقررات مندرج در آن ها را مورد تایید قرار داده و هماهنگ با آن ها بوده است. در مقابل نظام مزبور با شناسایی اصل عدم حضور نیروهای مسلح دولت های ثالث در دریای خزر، تعریف متمایز از خط مبدا عادی و... چشم اندازی متفاوت با کنوانسیون ها و رویه های بین المللی ترسیم نموده است. همچنین در مواردی نظام حقوقی دریای خزر برخلاف کنوانسیون ها و رویه های بین المللی درخصوص مسایلی نظیر صلاحیت کیفری و مدنی در مناطق دریایی و... تصریحات مشخصی ندارد. در مورد اخیر، تسری مقررات حقوق بین الملل توسط پنج دولت ساحلی به دریای خزر بهترین راهکار جهت حل و فصل چالش های آتی است.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
۱– بیان مسیله
۲– ضرورت انجام تحقیق
۳– پیشینه پژوهش
۴– سیوال های پژوهش
۴–۱– سیوال اصلی
۴–۲–سیوال های فرعی
۵– فرضیات
۵–۱– فرضیه اصلی
۵–۲– فرضیه های فرعی
۶– جنبه جدید بودن تحقیق
۷– روش گردآوری و تجزیه تحلیل داده ها
۸– سازمان بندی پژوهش
بخش اول: کلیات
فصل اول: وضعیت طبیعی و انسانی دریای خزر
گفتار اول: وضعیت طبیعی دریای خزر
بند اول: جغرافیا
بند دوم: محیط زیست
بند سوم: زمین شناسی
گفتار دوم: وضعیت انسانی دریای خزر
بند اول: تاریخ
بند دوم: سیاست
بند سوم: اقتصاد
فصل دوم: وضعیت حقوقی دریای خزر
گفتار اول: نظام حقوقی دریای خزر
گفتار دوم: دریا بودگی دریای خزر
بند اول: دریابودگی دریای خزر و دریای بسته در حقوق دریاها
۱– تعریف حقوق دریاها
۲– کارکرد های حقوق دریاها
۳– دریاهای بسته یا نیمه بسته و حقوق دریاها
۴– دریای خزر و دریاهای بسته یا نیمه بسته
بند دوم: دریابودگی دریای خزر و کنوانسیون آکتایو
گفتار سوم: دریاچه بودگی دریای خزر
بند اول: مسایل بنیادین
۱– تعریف دریاچه ها
۲– انواع دریاچه ها
۳– روش های تقسیم دریاچه های بین المللی
۳–۱–کاندومینیوم یا حاکمیت مشترک
۳–۲–تسری مقررات حقوق دریاها
۳–۳– خطوط منصف، میانی و تالوگ ( ژرفاب)
۳–۴–هندسی و نجومی
بند دوم: تحلیل جغرافیایی و حقوقی دریاچه بودگی دریای خزر
بخش دوم: بررسی وضعیت حقوقی دریای خزر در پرتو کنوانسیون های بین المللی
فصل اول:دریای خزر درکنوانسیون های قبل از آکتایو
گفتار اول: عهدنامه مودت (۱۹۲۱)
گفتار دوم: قرارداد بازرگانی و دریانوردی (۱۹۴۰)
گفتار سوم: کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر (۲۰۰۳)
بند اول: پروتکل آمادگی، واکنش و همکاری منطقه ای در مبارزه با سوانح آلودگی نفتی (۲۰۱۱)
بند دوم: پروتکل حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی ناشی از منابع و فعالیت های مستقر درخشکی (۲۰۱۲)
بند سوم: پروتکل حفاظت از تنوع زیستی (۲۰۱۴)
بند چهارم: پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی در دریای خزر (۲۰۱۸)
گفتار چهارم: موافقتنامه همکاری در زمینه امنیت در دریای خزر (۲۰۱۰)
بند اول: پروتکل همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم در دریای خزر (۲۰۱۸)
بند دوم: پروتکل همکاری در مبارزه با جرایم سازمان یافته در دریای خزر (۲۰۱۸)
بند سوم: پروتکل همکاری و تعامل نهادهای مرزبانی (۲۰۱۸)
گفتار پنجم: موافقتنامه همکاری در زمینه پیشگیری و واکنش به شرایط اضطراری در دریای خزر (۲۰۱۴)
گفتار ششم: موافقتنامه حفاظت و بهره برداری بهینه از منابع زنده آبی دریای خزر (۲۰۱۴)
فصل دوم: دریای خزر درکنوانسیون آکتایو و کنوانسیون های بعد از آن
گفتار اول: کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر (۲۰۱۸)
بند اول: اصول
بند دوم: مناطق دریایی
۱– آب های داخلی
۱–۱–تعریف
۱–۲– ماهیت حقوقی
۱–۳– خط مبدا
۱–۳–۱– خط مبدا عادی
۱–۳–۲– خطوط مبدا مستقیم
۱–۴– صلاحیت
۲– آب های سرزمینی
۲–۱– ماهیت
۲–۲– عرض آب های سرزمینی
۲–۳– عبور بی ضرر
۲–۴– صلاحیت
۲–۴–۱–صلاحیت تقنینی
۲–۴–۲– صلاحیت قضایی
۲–۴–۳– صلاحیت اجرایی
۳– منطقه ماهیگیری
۳–۱– سیر تکامل حقوقی
۳–۲–ماهیت حقوقی
۳–۳– صلاحیت
۳–۳–۱–صلاحیت تقنینی
۳–۳–۲–صلاحیت قضایی
۳–۳–۳–صلاحیت اجرایی
۴–پهنه مشترک دریایی
۴–۱– تعریف
۴–۲– ماهیت حقوقی
۴–۳– صلاحیت
۴–۳–۱–صلاحیت تقنینی
۴–۳–۲–صلاحیت قضایی
۴–۳–۳–صلاحیت اجرایی
بند سوم: سایر موضوعات
۱– بخش
۲– محیط زیست
۳– اصلاح و تجدید نظر
گفتار دوم: موافقتنامه دولت های ساحلی دریای خزر در زمینه حمل و نقل (۲۰۱۸)
گفتار سوم: موافقتنامه همکاری اقتصادی و تجاری بین دولت های ساحلی دریای خزر (۲۰۱۸)
گفتار چهارم: موافقتنامه پیشگیری از حوادث در دریای خزر (۲۰۱۸)
بخش سوم: بررسی وضعیت حقوقی دریای خزر در پرتو رویه های بین المللی
فصل اول: رویه دولت های ساحلی دریای خزر
گفتار اول: رویه های مستقل
بند اول: ایران
۱– خطوط مبدا و تعیین بستر و زیر بستر دریای خزر
۲– نبرد در میادین نفتی
۳– حفاظت و بهره برداری از منابع آبزی
۴– انتقال سکوی نفتی ایران–البرز
بند دوم: آذربایجان
۱– مقابله با آلودگی
۲– انتقال نفت
۳– توسعه میادین و صادرات نفت و گاز
۴– خدمات گمرکی
۵– کنترل ایمنیِ سازه های مهندسی هیدرولیک
۶– ساخت و بهره برداری از وسایل ارتباطی
بند سوم: ترکمنستان
۱– ایجاد سرویس ملی توسعه قسمت ترکمنی دریای خزر
۲– تغییر نام سرویس ملی توسعه قسمت ترکمنی دریای خزر
۳– ایجاد تعامل و هماهنگی میان نهادهای دولتی
۴– ایجاد کمیسیون بین اداری در رابطه با دریای خزر
۵– استخراج نفت از میدان سردار
بند چهارم: روسیه
۱– تعیین سهمیه های مربوط به صید منابع زنده آبی
۲– روش تحویل منابع زنده آبی
۳– جزایر مصنوعی، تاسیسات و بناها
بند پنجم: قزاقستان
۱– دریانوردی و نقشه برداری از فعالیت های دریایی
۲– صدور مجوز دریانوردی برای کشتی های خارجی
۳– نظارت محیط زیستی بر تولیدات نفتی
گفتار دوم: رویه های مشترک
بند اول: اعلامیه آلماتی (۱۹۹۱)
بند دوم: اعلامیه تهران (۲۰۰۷)
بند سوم: بیانیه باکو (۲۰۱۰)
بند چهارم: اعلامیه آستاراخان (۲۰۱۴)
بند پنجم: بیانیه آکتایو (۲۰۱۸)
بند ششم: اعلامیه ترکمن باشی (۲۰۱۹)
فصل دوم: رویه سازمان ملل متحد
گفتار اول: مجمع عمومی
بند اول: تقسیم دریای خزر
بند دوم: فعالیت در میادین نفتی
بند سوم: وضعیت حقوقی دریای خزر
بند چهارم: قراردادهای مربوط به اکتشاف منابع دریای خزر
بند پنجم: خلع سلاح
بند ششم: مسایل مربوط به دریای خزر
بند هفتم: بهره برداری مشترک از دریای خزر
بند هشتم: ساخت خط لوله
بند نهم: مناقصه درخصوص بهره برداری از منابع طبیعی
گفتار دوم: شورای امنیت
بند اول: وضعیت حقوقی دریای خزر
بند دوم: مسایل مربوط به دریای خزر
بند سوم: تحدید حدود بستر دریای خزر
بخش چهارم:نظام حقوقی دریای خزر در تعامل و تقابل کنوانسیون ها و رویه های بین المللی
فصل اول: موضوعات اقتصادی
گفتار اول: دریانوردی
گفتار دوم: ماهیگیری
گفتار سوم: تعبیه لوله و کابل در زیر دریا
گفتار چهارم: هوانوردی
فصل دوم: موضوعات سیاسی– اجتماعی
گفتار اول: تحقیقات علمی دریایی
گفتار دوم: صلح و امنیت
گفتار سوم: محیط زیست
گفتار چهارم: ایمنی
نتیجه گیری
منابع
پیوست ها
کلیدواژه ها
- نظام حقوقی دریای خزر
- عهدنامه مودت
- قرارداد بازرگانی و دریانوردی
- کنوانسیون آکتایو
- رویه دولت&#۱۷۲;های ساحلی
- رویه سازمان ملل متحد