جایگاه یقین قضایی در اثبات قتل عمد

جایگاه یقین قضایی در اثبات قتل عمد عنوان پایان نامه ای است که توسط بتول وفایی، با راهنمایی محمود روح الامینی و با مشاوره علی عارفی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان دفاع گردید.

عنوان	جایگاه یقین قضایی در اثبات قتل عمد
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	بتول وفایی
استاد راهنما	محمود روح الامینی
استاد مشاور	علی عارفی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

امروزه در مورد ادله ی اثبات دعاوی دو دیدگاه مطرح است که هر یک برای خود توجیهی دارد. نظام ادله ی قانونی و نظام ادله ی معنوی. دیدگاه اول بر این باور است که ادله ی اثبات دعوی باید به وسیله ی قانونگذار، معین شود و حتی محدوده ی اعتبار هر یک از دلایل، باید مشخص باشد و قاضی نیز ملزم است که در رسیدگی به دعاوی، از آن چارچوب عدول نکند، چه قناعت وجدان پیدا کند و چه پیدا نکند. دیدگاه دوم به قاضی اجازه می دهد با توسل به هر امری که او را به حقیقت رهبری می کند و وجدان او را قانع می سازد، رای بدهد. برای شناخت نظام حاکم بر ادله ی اثبات، در حقوق کیفری ایران بعد از انقلاب اسلامی،که متاثر از فقه امامیه است، باید به موضوع طریقیت یا موضوعیت ادله ی اثبات پرداخت. چنانچه قایل به موضوعیت باشیم، صرف ارایه ی دلیل، صرف نظر از اقناع وجدان قاضی برای اثبات دعوی کافیست به عبارت دیگر نظام ادله ی قانونی حاکم است؛ اما چنانچه عقیده بر طریقیت باشد، هیچ یک از اقرار و شهادت به تنهایی واقعیت امور را کشف نمی کند وآنگاه می توانند مبین حقیقت باشند که برای قاضی ایجاد اقناع وجدانی کنند. نظرات متفاوتی در اطراف موضوع مورد بحث، از منظر فقهی و حقوقی مطرح شده است که به نظر می رسد طریقیت ادله ی اثبات مورد پذیرش شارع مقدس اسلام بوده است. اما در بحث قصاص، قانونگذار به طور مطلق، قایل به طریقیت ادله نشده است. و این موضوع، قابل نقد است؛ چرا که هدف اصلی از دادرسی کیفری و بهره گیری از ادله، کشف واقع است و این مهم میسر نخواهد شد مگر آنکه برای ادله ی اثبات کیفری قایل به طریقیت باشیم و قاضی بتواند با توسل به هر امر مشروع و قانونی، واقع را کشف و عدالت را، که هدف نظام قضایی است اجرا نماید.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

بخش اول – یقین و ادله ی اثبات دعاوی کیفری

فصل اول – تبیین و بررسی علم و یقین ۸

مبحث اول – مفهوم شناسی یقین ۸

گفتار اول – معناشناسی یقین ۱۰

گفتار دوم – انواع یقین ۱۱

بند اول – یقین منطقی ۱۱

بند دوم – یقین روان شناختی ۱۲

گفتار سوم – کشف واقع و یقین منطقی یا فصل دعاوی و یقین روان شناختی ۱۴

مبحث دوم – مفهوم شناسی علم ۱۸

گفتار اول – معنا شناسی علم ۱۸

گفتار دوم – رابطه ی علم و یقین ۲۰

مبحث سوم – جایگاه علم قاضی ۲۲

گفتار اول – شرایط قاضی در فقه امامیه و بررسی حق الله و حق الناس ۲۳

بند اول – تعریف قاضی در لغت و اصطلاح فقها امامیه ۲۳

بند دوم – بررسی حق الله و حق الناس ۲۴

الف – تعریف لغوی و اصطلاحی حق ۲۵

ب – تعریف اصطلاحی حق الله و حق الناس ۲۵

ج – ضرورت شناخت حق الله و حق الناس ۲۷

گفتار دوم – دیدگاه فقیهان امامیه درباره ی حجیت علم قاضی ۲۸

بند اول – بررسی دیدگاه مخالفان اعتبار علم قاضی ۲۹

بند دوم – بررسی دیدگاه قایلان به تفصیل ۳۳

الف – دیدگاه طرفداران حجیت علم قاضی در حق الله ۳۳

ب – دیدگاه معتقدان به اعتبار علم قاضی در حق الناس ۳۴

بند سوم – بررسی ادله ی موافقان جواز مطلق استناد قاضی به علم خویش ۳۵

الف – استناد به آیات ۳۵

ب – وجود روایات ۳۶

ج – اجماع ۳۶

د – اولویت علم قاضی نسبت به بینه ۳۷

ه– – ملازمه ی بین عدم حجیت علم قاضی و واجب نبودن اظهار حق ۳۸

و – عدم اعتبار علم و لزوم مخالفت با حجیت ذاتی علم ۳۸

فصل دوم – نظام حاکم بر ادله ی اثبات دعاوی کیفری ۳۹

مبحث اول – نظام های رایج بر ادله ی اثبات دعاوی کیفری ۳۹

گفتار اول – نظام ادله ی قانونی ۴۰

گفتار دوم – نظام ادله ی معنوی (اقناع وجدان قاضی) ۴۱

مبحث دوم – نظام حاکم بر ادله ی اثبات دعاوی کیفری در ایران قبل از انقلاب اسلامی ۴۵

مبحث سوم – نظام حاکم بر ادله اثبات دعاوی کیفری در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی ۴۷

گفتار اول – موضوعیت ادله ی اثبات ۴۸

بند اول – موضوعیت اقرار ۴۸

بند دوم – موضوعیت شهادت ۵۰

گفتار دوم – طریقیت ادله ی اثبات ۵۱

بند اول – طریقیت اقرار ۵۱

الف – نقد و بررسی دلایل موضوعیت ۵۲

ب – دلایل روان شناختی ۵۳

۱– اقرار به خاطر رهایی ۵۳

۲– اقرار و غرور ۵۳

۳– اقرار بزهکاران عشقی ۵۴

بند دوم – طریقیت شهادت ۵۴

الف – آراء فقها ۵۵

ب – دلایل روان شناختی ۵۵

۱– صداقت و حالات هیجانی ۵۶

۲– دروغ ۵۶

۳– تجارب آزمایشگاهی ۵۷

بند سوم – رعایت اصول و قواعد حقوقی و دادرسی کیفری ۵۷

الف – حق دفاع متهم ۵۷

ب – اصل برایت و تفسیر شک به نفع متهم ۵۸

ج – نقش نظام رسیدگی در کشف جرم و دست یابی به عدالت ۵۹

جمع بندی ۶۲

بخش دوم – یقین و ادله ی اثبات قتل عمد

فصل اول – یقین و ادله ی عام اثبات قتل عمد ۶۴

مبحث اول – اقرار ۶۵

گفتار اول – مفهوم شناسی اقرار ۶۵

بند اول – تعریف لغوی اقرار ۶۶

بند دوم – تعریف اصطلاحی اقرار ۶۶

الف – تعریف اقرار در قانون ۶۶

ب – تعریف اقرار در فقه ۶۶

گفتار دوم – ادله ی اعتبار اقرار ۶۸

بند اول – دلیل نقلی ۶۸

الف – قرآن ۶۸

ب – سنت ۶۹

ج – اجماع ۶۹

بند دوم – دلیل عقلی ۷۰

گفتار سوم – شرایط مقر در قانون مجازات اسلامی ۷۱

گفتار چهارم – ارزش و اعتبار اقرار به عنوان دلیل اثباتی ۷۳

مبحث دوم – شهادت ۷۶

گفتار اول – مفهوم شناسی شهادت ۷۶

بند اول – تعریف لغوی شهادت ۷۶

بند دوم – تعریف اصطلاحی شهادت ۷۷

گفتار دوم – شرایط شاهد ۷۷

بند اول – بلوغ ۷۷

بند دوم – عقل ۷۹

بند سوم – ایمان ۸۰

بند چهارم – عدالت ۸۲

بند پنجم – طهارت مولد ۸۳

بند ششم – انتفای تهمت ۸۳

گفتار سوم – مستند شهادت ۸۴

بند اول – علم، مستند شهادت ۸۴

بند دوم – مستند علم در شهادت ۸۶

الف – معنای لغوی و عرفی شهادت ۸۶

ب – عدم ضابطه ی معین در منشا علم غیر مستند به حس ۸۶

ج – اکتفا به قدر متیقن ۸۷

د – اهمیت شهادت ۸۷

ه– – تفسیر به نفع متهم ۸۷

گفتار چهارم – عدد شهود و جنسیت در شاهد قتل ۸۸

گفتار پنجم – طریقیت یا موضوعیت بینه ۸۹

مبحث سوم – علم قاضی ۹۱

گفتار اول – علم قاضی در قانون مجازات اسلامی ۹۱

گفتار دوم – شرایط تمسک به علم ۹۲

بند اول – متعارف بودن طریق تحصیل علم ۹۲

الف – طرق شخصی علم آور ۹۲

ب – طرقی که با مداخله ی دیگری موجب علم شود ۹۳

بند دوم – ذکر مستد علم در رای ۹۳

بند سوم – یقین آور بودن قراین و امارات بین ۹۳

گفتار سوم – یقین و علم قاضی ۹۴

فصل دوم – یقین و دلیل خاص اثبات قتل عمد ۹۷

مبحث اول – کلیات ۹۸

گفتار اول – مفهوم شناسی قسامه ۹۸

بند اول – تعریف لغوی قسامه ۹۸

بند دوم – تعریف اصطلاحی قسامه ۹۸

گفتار دوم – سابقه ی قسامه ۹۹

گفتار سوم – قلمرو قسامه ۱۰۰

بند اول – در قتل و جرح ۱۰۰

بند دوم – برای مسلمان ۱۰۰

مبحث دوم – شرایط و نحوه ی اجرای قسامه ۱۰۲

گفتار اول – لوث ۱۰۲

بند اول – تعریف لوث ۱۰۲

بند دوم – موارد لوث ۱۰۳

بند سوم – شرایط تحقق لوث ۱۰۴

الف – عدم تعارض امارات ۱۰۴

ب – عدم تکاذب ورثه ۱۰۴

ج – حضور متهم در زمان ومکان قتل ۱۰۵

د – عدم تبانی ۱۰۵

گفتار دوم – اقامه ی قسامه ۱۰۶

بند اول – مطالبه ی بینه از متهم ۱۰۶

بند دوم – قسامه ی مدعی ۱۰۶

الف – تعداد قسم ۱۰۶

ب – شرایط قسم خورندگان ۱۰۷

۱– بستگان نسبی ۱۰۷

۲– مرد بودن ۱۰۸

۳– آگاهی و جزم به موضوع دعوی ۱۰۸

ج – شرایط قسم ۱۰۹

مبحث سوم – قسامه و کشف واقع ۱۱۰

جمع بندی ۱۱۵

نتیجه و پیشنهاد ۱۱۶

منابع و مآخذ ۱۲۰

کلیدواژه ها

• ادله اثبات دعوی
• بینه (حقوق)
• اقرار
• جرم عمد
• حق الناس
• حقوق الهی
• قاضی
• علم قاضی
• موضوعیت
• طریقیت
• اقناع وجدان قاضی
• شهادت(گواهی)
• قتل
• وجدان
• یقین