حقوق و تکالیف دولت نسبت به اموال بیگانگان در حقوق ایران و فقه امامیه

حقوق و تکالیف دولت نسبت به اموال بیگانگان در حقوق ایران و فقه امامیه عنوان رساله ای است که توسط داود صادقیان، با راهنمایی علی محمد مکرمی و با مشاوره نادر مردانی و احمد اسدیان در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

عنوان	حقوق و تکالیف دولت نسبت به اموال بیگانگان در حقوق ایران و فقه امامیه
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	داود صادقیان
استاد راهنما	علی محمد مکرمی
استاد مشاور	نادر مردانی، احمد اسدیان
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه عدالت

چکیده

رساله حاضر با هدف بررسی رویکرد نظام حقوقی ایران در قبال بیگانگان و نحوه اعمال مالکیت آن ها و برخورد دولت ایران نسبت به اموال بیگانگان، بررسی قوانین موجود در خصوص احوال شخصیه بیگانگان و همچنین رویکرد فقه امامیه نسبت به این افراد، بررسی مسیولیت دولت نسبت به اتباع بیگانه، مفهوم تبعه بیگانه و امور حقوقی آنها، حقوق مالی تبعه بیگانه طبق قانون ایران و رویکرد رویه قضایی تدوین شده است. روش شناسی پژوهش: رساله حاضر با روش توصیفی–تحلیلی به دنبال پاسخگویی به این پرسش ها است که تبعه بیگانه کیست و از چه حقوقی برخوردار است؟ حقوق مالی تبعه بیگانه طبق قانون ایران چیست؟در خصوص اموال بیگانگان در قلمرو حاکمیت دولت ایران، دولت چه اقتدار و حاکمیتی نسبت به اموال بیگانگان دارد؟ دولت ایران با توجه به قوانین داخلی و بین المللی و همچنین تحت تاثیر رویه قضایی محاکم دادگستری، چه مسیولیتی در قبال اموال بیگانگان دارد؟ یافته ها: حق استملاک از مهم ترین مصادیق حقوق خصوصی است. از جمله مباحث مهم حقوق اموال و مالکیت در هر کشور، حدود امکان تملک اراضی و املاک توسط اتباع خارجی است. در حقوق ایران از ابتدای قانون گذاری، تملک اراضی و املاک توسط خارجیان به مثابه یک حق مدنی مسلم تلقی نشده است؛ زیرا پذیرش حق تملک زمین توسط اتباع خارجی مبتنی بر حقوق و آزادی های اساسی نیست و نمی توان آن را جزء حقوق ذاتی بشر قلمداد کرد، بلکه حاکمیت هر دولتی اقتضا دارد که بر اساس شرایط و اوضاع و احوال خاص خود در این خصوص تصمیم گیری نماید. نتیجه گیری: مفهوم بیگانه از منظر حقوق و فقه امامیه با یکدیگر متفاوت است. در اندیشه سیاسی اسلام، اعتقادات دینی نقش مهمی در تابعیت دارد. تابعیت به معنای عرفی به مرزهای اعتباری میان کشورها اختصاص دارد و اعتقادات دینی در آن بی تاثیر یا کم تاثیر است. تابعیت بر اساس خاک در فقه اسلامی جایگاهی ندارد و توجه به خصایص فکری و عقیدتی به عنوان مهم ترین عنصر تشکیل یک ملت است. با توجه به اندیشه سیاسی اسلام، مسلمانان هرجای جهان که باشند جزء اتباع حکومت اسلامی هستند و باید از آثار حقوقی آن برخوردار باشند. علی رغم آنکه اتباع بیگانه در ایران معمولا بدون قید و شرط از حقوق مدنی بهره مند می گردند اما دولت در برخورد با ایشان از اختیارات گسترده ای برخوردار است و می تواند محدودیت هایی در حق تمتع بیگانگان ایجاد نماید که یکی از این موارد، حق تملک اموال منقول و غیرمنقول می باشد. دولت می تواند حق مالکیت یا به ارث بردن املاک را از اتباع بیگانه سلب نموده یا محدودیت هایی در این خصوص بر آنها تحمیل نماید؛ نمونه ای از این محدودیت ها در فرض مهاجرت تبعه بیگانه است که در این حالت قانونگذار او را مکلف کرده است تا دارایی های غیرمنقول خود را به اتباع داخلی واگذار نماید. یکی از علل محدودیت در خصوص تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع بیگانه، جلوگیری از سلطه بیگانگان بر کشور است که قاعده نفی سبیل یکی از مبانی این محدودیت ها است.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: مفاهیم و مبانی نظری تحقیق

مقدمه

۱–۱ تبیین موضوع

۱–۲ اهمیت و ضرورت تحقیق

۱–۳ اهداف تحقیق

۱–۳–۱ اهداف کلی

۱–۳–۲ هدف جزیی

۱–۴ سوال های تحقیق

۱–۴–۱ سوال های اصلی

۱–۴–۲ سوال های فرعی

۱–۵ فرضیه های تحقیق

۱–۵–۱ فرضیه های اصلی

۱–۵–۲ فرضیه فرعی

۱–۶ پیشینه تحقیق

۱–۷ روش تحقیق

۱–۸ روش گردآوری داده های تحقیق

۱–۹ سازماندهی تحقیق

۱–۱۰ مفهوم بیگانه

۱–۱۱ اقسام بیگانگان

۱–۱۲ مفهوم تابعیت در نظام حقوقی ایران

۱–۱۳ عناصر تابعیت

۱–۱۴ انواع تابعیت

۱–۱۵ انواع تبعه خارجی و افراد در حکم خارجی

۱–۱۶ تردید در تابعیت

۱–۱۶–۱ رای بدوی(صادره از شعبه

دادگاه عمومی حقوقی تهران)

۱–۱۶–۲ رای دادگاه تجدید نظر

۱–۱۷ اصول حاکم بر تابعیت

۱–۱۷–۱ اصل اول : هر فردی باید دارای تابعیت باشد (نفی بی تابعیتی)

۱–۱۷–۲ اصل دوم : هیچ فردی نباید بیش از یک تابعیت داشته باشد(نفی تابعیت مضاعف)

۱–۱۷–۳ اصل سوم: افراد حق تغییر تابعیت را دارند (تغییرپذیری تابعیت)

۱–۱۸ مفهوم دولت

۱–۱۸–۱ عناصر تشکیل دولت

۱–۱۸–۱–۱ جمعیت همیشگی برای تشکیل دولت

۱–۱۸–۱–۲ سرزمین معین

۱–۱۸–۱–۳ وجود حکومت

۱–۱۸–۱–۴ ارتباط با سایر دولت ها

۱–۱۸–۱–۵ استقلال

۱–۱۹ مفهوم حکومت

۱–۱۹–۱ مفهوم لغوی

۱–۱۹–۲ معنای اصطلاحی

۱–۱۹–۳ مفاهیم مشابه

۱–۱۹–۳–۱ حاکمیت و حکومت

۱–۲۰ مفهوم استملاک اراضی و املاک ۵۰ ۱–۲۰–۱ مفهوم مالکیت

۱–۲۰–۲ تعریف مالکیت

۱–۲۰–۳ اوصاف و امتیازات مالکیت

۱–۲۰–۴ اموال منقول و غیر منقول

۱–۲۱ تابعیت در اسلام و فقه امامیه

۱–۲۱–۱ پیشینه تاریخی تابعیت در اسلام

۱–۲۱–۲ مفهوم تابعیت در فقه امامیه

۱–۲۱–۳ انواع تابعیت در نظام حقوقی اسلام

۱–۲۱–۳–۱ تابعیت بر اساس خاک در فقه امامیه

۱–۲۱–۳–۲ انواع دیگر تابعیت در فقه امامیه

۱–۲۱–۴ کسب تابعیت در اسلام

۱–۲۱–۵ خروج از تابعیت دولت اسلامی

۱–۲۲ مبانی قانونی حقوق بیگانگان در ایران و کنوانسیون های بین المللی

۱–۲۲–۱ تحولات وضع حقوقی بیگانگان در ایران

۱–۲۳ حقوق بیگانگان مبتنی بر حقوق داخلی

۱–۲۴ حقوق بیگانگان مبتنی بر حقوق بین الملل

۱–۲۴–۱ حقوق بیگانگان مبتنی بر رفتار متقابل

۱–۲۵ اقسام حقوق اتباع بیگانه در ایران

۱–۲۵–۱ حقوق عمومی اتباع بیگانه

۱–۲۵–۱–۱ حق حمایت از جان و مال:

۱–۲۵–۱–۲ حق مراجعه به مراجع قضایی:

۱–۲۵–۱–۳ آزادی ورود، عبور، توقف و خروج :

۱–۲۵–۱–۴ حق داشتن امنیت فردی:

۱–۲۵–۱–۵ آزادی عقیده:

۱–۲۵–۱–۶ حق اشتغال به هرگونه حرفه و صنعت:

۱–۲۵–۱–۷ حفظ حیثیت بیگانه:

۱–۲۵–۲ حقوق ماترک اتباع بیگانه

۱–۲۵–۲–۱ وضعیت اراضی و املاک خارجی صاحب مال پس از فوت

۱–۲۵–۳ موارد محرومیت بیگانگان از حقوق خصوصی و عمومی

۱–۲۶ اخراج بیگانگان(Deportation or Expulsion of Foreign nationals )

فصل دوم: حقوق مالی اتباع بیگانگان در حقوق ایران و فقه امامیه

۲–۱ سیر تاریخی قانونگذاری راجع به استملاک بیگانگان

۲–۲ اصل کلی تملک در حقوق ایران

۲–۳ قواعد عمومی مالکیت اموال غیرمنقول توسط بیگانگان

۲–۳–۱ ترک تابعیت ایرانیان

۲–۳–۲ استملاک بیگانگان مقیم و غیر مقیم

۲–۳–۲–۱ اشخاص حقیقی خارجی

۲–۳–۲–۲ اشخاص حقوقی خارجی

۲–۳–۲–۳ استملاک نمایندگیهای دول خارجی

۲–۴ تملک اموال توسط اتباع بیگانه

۲–۴–۱ استملاک عین اراضی و املاک

۲–۴–۱–۱ تشریفات استملاک در مقررات فعلی

۲–۴–۱–۱–۱ بیگانگان مقیم و غیر مقیم

۲–۴–۱–۱–۲ پناهندگان

۲–۴–۱–۱–۳ ایرانیانی که بدون رعایت مقررات، تابعیت ایران را ترک می کنند

۲–۴–۱–۱–۴ ایرانیانی که دارای تابعیت مضاعف هستند و در دعاوی غیرمنقول به تابعیت خارجی خود استناد می کنند

۲–۴–۲ استملاک منافع اراضی و املاک بیگانگان

۲–۴–۳ رهن اراضی و املاک

۲–۴–۳–۱ رهن اموال غیرمنقول واقع در ایران توسط اتباع بیگانه

۲–۵ ممنوعیت تملک اموال غیرمنقول توسط بیگانگان

۲–۵–۱ بیگانگان غیرمقیم

۲–۵–۲ بیگانگان مقیم ایران

۲–۵–۳ ایرانیانی که با رعایت مقررات قانونی تابعیت ایران را ترک کرده اند

۲–۵–۴ ایرانیانی که بدون رعایت مقررات، تابعیت ایران را ترک و تابعیت خارجی را کسب کرده باشند

۲–۶ محدودیت های ناظر به استملاک املاک بیگانگان

۲–۶–۱ گرفتن مالکیت از بیگانگان

۲–۶–۲ اخذ تامین از بیگانگان

۲–۶–۲–۱ ترتیبات اخذ تامین از اتباع بیگانه

۲–۶–۲–۲ معافیت از دادن تامین اتباع بیگانه

۲–۷ احوال شخصیه بیگانگان

فصل سوم: حقوق و تکالیف دولت نسبت به بیگانگان در حقوق بین الملل

۳–۱ مالکیت اتباع خارجه نسبت به اموال غیرمنقول

۳–۲ مصادره اموال بیگانگان در حقوق بین الملل

۳–۲–۱ مصادره مستقیم

۳–۲–۲ مصادره غیر مستقیم

۳–۳ دولت و حدود حقوق آن در مصادره اموال بیگانگان

۳–۳–۱ مصادره برای منفعت عموم مردم (شرط اول)

۳–۳–۲ مصادره با عدم تبعیض (شرط دوم)

۳–۳–۳ ترتیبات پرداخت غرامت(شرط سوم)

۳–۴ معاهدات بین المللی و نقض آنها از طریق مصادره

۳–۵ شرط ثبات در قراردادها

۳–۶ اشتغال بیگانه در کنوانسیون های بین المللی

۳–۶–۱ سازمان بین المللی کار و کارگران مهاجر

۳–۶–۲ مقاوله نامه های کلی :

۳–۶–۳ مسایل کارگران مهاجر و مقاوله نامه های دیگر

۳–۶–۴ مقاوله نامههای مربوط به تامین اجتماعی کارگران خارجی

فصل چهارم: تملک بیگانگان و استقلال کشور

۴–۱ دلایل وضع ممنوعیت ها و محدودیت ها در قوانین ایران

۴–۱–۱ جلوگیری از سلطه بیگانگان و حفظ امنیت کشور

۴–۱–۲ دلایل ناشی از مقتضیات خاص کشور

۴–۲ قاعده نفی سبیل

۴–۲–۱ سابقه استناد به آیه نفی سبیل در فقه شیعه

۴–۲–۲ مستندات قاعده نفی سبیل

۴–۲–۲–۱ آیه نفی سبیل

۴–۲–۲–۱–۱ واژه لن

۴–۲–۲–۱–۲ واژه جعل

۴–۲–۲–۱–۳ واژه کافر

۴–۲–۲–۱–۴ واژه مومن

۴–۲–۲–۱–۵ واژه سبیل

۴–۲–۲–۲ روایت

۴–۲–۲–۳ اجماع

۴–۲–۲–۴ تسالم اصحاب

۴–۲–۲–۵ مناسبت حکم و موضوع

۴–۲–۲–۶ دلالت و مضمون قاعده

۴–۲–۲–۷ عقل

۴–۳ تزاحم دو تکلیف

۴–۳–۱ مفهوم تزاحم

۴–۳–۲ قانون اهم و مهم

۴–۳–۲–۱ ملاکات و مرجحات اهم

۴–۳–۲–۲ راه های تشخیص اهم

۴–۴ اهداف حکومت در اسلام

۴–۵ اقتصاد و قدرت ملی

۴–۵–۱ اقتصاد در نظام اقتصادی جمهوری اسلامی

۴–۵–۲ ضوابط و خط مشی های اقتصادی

۴–۵–۳ مبانی اقتصاد در نظام جمهوری اسلامی ایران

۴–۶ تزاحم دو تکلیف

فصل پنجم: سرمایه گذاری خارجی

۵–۱ سرمایه گذاری خارجی

۵–۲ مستندات قانونی سرمایه گذاری خارجی

۵–۳ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و توسعه اقتصادی

۵–۳–۱ مسیله استقلال

۵–۳–۲ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و مسیله توسعه

۵–۳–۳ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سند چشم انداز

۵–۳–۳–۱ جهت گیری سیاست خارجی در سند چشم انداز

۵–۳–۴ بهره گیری از سیاست خارجی در جهت توسعه اقتصادی

۵–۴ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بستر برنامه های توسعه

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات

۶–۱ نتیجه گیری

۶–۲ پیشنهادات

منابع

منابع انگلیسی

کلیدواژه ها

• حاکمیت
• مسیولیت
• دولت
• اتباع بیگانه
• اموال بیگانگان
• نفی سبیل