حق خاکسپاری درگذشتگان در حقوق عمومی ایران

حق خاکسپاری درگذشتگان در حقوق عمومی ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط مریم شفیع زاده بروجنی، با راهنمایی وحید آگاه و با مشاوره مهدی هداوند در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

عنوان	حق خاکسپاری درگذشتگان در حقوق عمومی ایران
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	مریم شفیع زاده بروجنی
استاد راهنما	وحید آگاه
استاد مشاور	مهدی هداوند
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

حق خاکسپاری به منزله حقی مرکب از نسل اول و دوم حقوق بشر می باشد و با سایر حق های بشری ارتباط دارد. از آنجایی که هر حقی دارای ابعاد متعدد و متفاوت است، خاکسپاری نیز به مثابه یک حق بشری، از این قاعده مستثنی نیست. در این پژوهش به بررسی ابعاد خاکسپاری در حقوق عمومی ایران پرداخته می شود. در بررسی بعد حقوق عمومی خاکسپاری، یکی از فعالان و کنشگران موثر در این رابطه ی حقوقی، دولت و نقش ها، عملکردها و وظایف آن در مقابل صاحب یا صاحبان این حق بشری می باشد، فلذا نقش های حمایتی، نظارتی و مداخله گر دولت را در خصوص خاکسپاری در نظام حقوقی ایران مورد بررسی قرار دادیم. دولت در امر خاکسپاری و امور مربوط به آن نقش مداخله گرانه و نظارتی دارد و دستگاه ها و نهادها ملی و محلی متعددی چون: وزارت کشور، سازمان شهرداری های و دهیاری های کشور، سازمان ثبت احوال، شهرداری ها، دهیاری ها، سازمان آرامستان ها و...در این عرصه اعمال نقش می نمایند. هم چنین به ارتباط بین کلیه ی خدمات مربوط به امر خاکسپاری به منزله یکی از مصادیق خدمات عمومی با اصول تساوی، ثبات یا استمرار، انطباق، تقدم و متناسب بودن خدمات عمومی، پرداخته شد. در نهایت مساله محدویت ها و چالش های خاکسپاری در نظام حقوقی ایران که به تبع وضعیت شخص متوفی برای اقلیت های دینی و قومی، محکومان سیاسی، مغضوبان حکومت و یا وضعیت های اضطراری که به واسطه بلایای طبیعی یا دیگر شرایط محقق می گردد و محدودیت های مربوط به مکان خاکسپاری چون: دفن در آرامستان های رسمی، آرامگاه های خانوادگی و دفن در اماکن دیگر و زمان متعارف خاکسپاری و چالش های مرتبط با نوشته ها، نماده ها و تصاویر روی سنگ قبر، و سخنرانی ها، مدت زمان و تعداد شرکت کنندگان مراسم خاکسپاری، مورد بررسی قرار گرفت.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱– بیان مساله ۱ ۲– اهداف پژوهش

۳– سوال های پژوهش

۳–۱– سوال اصلی ۴ ۲–۳– سوال های فرعی ۴ ۴– فرضیه های پژوهش

۴–۱– فرضیه اصلی ۴ ۴–۲– فرضیه های فرعی ۴ ۵– پیشینه پژوهش

۶– روش شناسی پژوهش

۷– جامعه آماری پژوهش

فصل اول– مبانی نظری گفتار اول– مفهوم شناسی

بند نخست– خاکسپاری

الف– مفهوم خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

ب– انواع خاکسپاری

بند دوم– حقوق خاکسپاری

الف– حقوق خصوصی خاکسپاری

۱– وصیت در نحوه خاکسپاری

۲– انتقال و توقیف قبر

ب– حقوق کیفری خاکسپاری

پ– حقوق عمومی خاکسپاری

۱– حقوق اساسی خاکسپاری

۱–۱– حوزه دخالت دولت در خاکسپاری

۱–۲– حوزه نظارت دولت بر خاکسپاری

۲– حقوق اداری خاکسپاری

۳– حقوق مالی خاکسپاری

۴– حقوق کار افراد مرتبط با خاکسپاری

گفتار دوم– جایگاه و ابعاد حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن در حقوق بشر و حقوق عمومی ایران ۲۴ بند نخست– جایگاه حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن در منظومه حقوق بشر

الف– حق خاکسپاری و مراسم آن در نسل اول حقوق بشر: حقوق مدنی خاکسپاری

۱– پیوند حق بر آزادی عقیده و اندیشه با خاکسپاری

۲– حق آزادی مذهب و اجرای مناسک دینی و مذهبی در خاکسپاری

۳– حق بر آزادی بیان و خاکسپاری: سنگ نوشته، پوشش در مراسم و سخنان مراسم

۴– تبلور حق بر آزادی اجتماع در خاکسپاری

۵– حق بر آزادی رفت و آمد در خاکسپاری

ب– حق خاکسپاری و مراسم آن در نسل دوم حقوق بشر: حقوق فرهنگی خاکسپاری

بند دوم– حقوق عمومی خاکسپاری و مراسم آن در ایران

الف– حق خاکسپاری در قانون اساسی

۱– خاکسپاری و کرامت ذاتی انسان اصل: ۲بند

۳۷ ۲– خاکسپاری و آزادی های عقیده اصل:

۳۷ ۳– خاکسپاری و آزادی عقیده دینی و مذهبی

۳–۱– مسلمانان غیر شیعه: اصل

۳۸ ۳–۲– اقلیت های دینی شناخته شده اصل:

۳۸ ۳–۳– مشمولان اصل

۳۹ ۴– خاکسپاری و برابری: بند ۹اصل ، اصول

و ۲۰۳

۵– خاکسپاری و هتک حرمت و حیثیت: اصل

۴۱ ب– حق خاکسپاری در قوانین

۱– قوانین کلی مرتبط با خاکسپاری

۱–۱– قانون شهرداری/ ۱۳۳۴

۲–۱– قانون تشکیل انجمن ده و دهبانی/ ۱۳۵۳

۳–۱– قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران/ ۱۳۷۵

۴–۱– قانون ایجاد شهرهای جدید/ ۱۳۸۰

۲– قوانین موردی مرتبط با خاکسپاری

۱–۲– قانون اجازه دو میلیون ریال وام به وزارت کشور برای ساختمان گورستان جدید تهران/ ۱۳۱۸

۲–۲– قانون اجازه واگذاری مقداری از قریه امیرآباد جهت گورستان اتباع ممالک آمریکای شمالی/ ۱۳۲۳

۳–۲– قانون واگذاری اراضی مورد نیاز شهرداری قم از اراضی ملی شده شهرستان مذکور برای احداث گورستان/ ۱۳۵۳

۴–۲– قانون اجازه واگذاری یکصد هکتار از اراضی منابع ملی شده به شهرداری تبریز جهت احداث گورستان/ ۱۳۵۴

پ– حق خاکسپاری در مقررات

۱– مقررات کلی مرتبط با خاکسپاری

۱–۱–آیین نامه مرده شوی خانه و گورستان/ ۱۳۱۹ سازمان آرامستان های کشور

۲–۱– آیین نامه اجرایی ماده

قانون نحوه واگذاری و احیای اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران/ ۱۳۵۸ شورای انقلاب

۳–۱– آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه/ ۱۳۶۵ هییت وزیران

۴–۱– اساسنامه سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور/ ۱۳۶۵ هییت وزیران

۵–۱– آیین نامه اجرایی تشکیلات، انتخابات داخلی، امور مالی و وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی شهرک/۱۳۷۸ هییت وزیران ۵۰ ۶–۱– اساسنامه، تشکیلات و سازمان دهیاری ها/۱۳۸۰ هییت وزیران ۵۰ ۷–۱– آیین نامه اجرایی ماده

قانون برنامه سوم توسعه/۱۳۸۱ هییت وزیران ۵۰ ۸–۱– آیین نامه مقررات بهداشتی آرامستان ها/ ۱۳۸۸ وزارتین کشور و بهداشت

۹–۱– مصوبه پیرامون سند ملی حفاظت و حراست از گورستان های تاریخی/۱۳۹۷ شورای عالی شهرسازی و معماری

۲– مقررات موردی مرتبط با خاکسپاری

۱–۲– مصوبه موافقت هییت وزیران نسبت به اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در استان تهران/ ۱۳۷۵

۲–۲– مصوبه موافقت هییت وزیران نسبت به اقدامات وزارت کشور با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه ریزی در استان تهران/ ۱۳۸۵

۳–۲– مصوبه تعیین بهای خدمات قابل عرضه در سازمان بهشت زهرا (س)/۱۳۹۲ شورای شهر تهران

فصل دوم: وظایف دولت و نهادهای ان در خاکسپاری و برگزاری مراسم آن در ایران گفتار اول– تکالیف دولت در حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

بند نخست– وظایف دولت در خصوص حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

الف– به رسمیت شناختن حق خاکسپاری

ب ضمانت اجرای نقض کنندگان حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

۱–۱– ضمانت اجرای مدنی

۲–۱– ضمانت اجرای کیفری

۳–۲– ضمانت اجرای اداری

ب– تضمین حق خاکسپاری در پرتو اصول خدمات عمومی

۱– تضمین حق خاکسپاری در حقوق ایران ۶۲ ۲– مفهوم خدمات عمومی

۳– خاکسپاری در پرتو اصول خدمات عمومی

۱–۳– اصل برابری: عدم تبعیض در برخورداری از خدمات خاکسپاری

۲–۳– اصل بی طرفی: عدم جانبداری دولت دراراءه خدمات خاکسپاری

۳–۳– اصل استمرار خدمات عمومی: تعطیل بردار نبودن خاکسپاری

۴–۳– اصل میدی انطباق خدمات عمومی: آرامستان الکترونیک

۵–۳– اصل تقدم خدمات عمومی: تقدم خدمات خاکسپاری بر منافع خصوصی حذف

۶–۳– اصل کم هزینه بودن خدمات عمومی: متناسب بودن هزینه خاکسپاری با بضاعت مالی بازماندگان

۴– آرامستان ها به عنوان خدمتی عمومی

۱–۴– احداث آرامستان

۱–۱–۴– مکان احداث آرامستان

۲–۱–۴– دسترسی آسان به آرامستان

۲–۴– خدمات مربوط به آرامستان

۱–۲–۴– حمل متوفی

۲–۲–۴– تسهیل رفت و آمد افراد

۳–۲–۴– محل مرده شوی خانه

۴–۲–۴– تشریفات در مرده شوی خانه و آرامستان

۵–۲–۴– گواهی فوت و جواز دفن

۳–۴– قبور و خدمات مربوط به آن

۱–۳–۴– استاندارد قبور

۲–۳–۴– تعرفه قبور

۴–۴– خدمات جستجوی الکترونیک درگذشتگان

۵–۴– خدمات خاکسپاری برای افراد بی سرپرست و نیازمند

۱–۵–۴– عدم تمکن مالی متوفی

۲–۵–۴– عدم تمکن مالی بازماندگان

۶–۴– خدمات خاکسپاری برای شهدا و خانواده آن ها، مشاهیر و اهدا کنندگان عضو

۷–۴– خدمات خاکسپاری برای کارکنان آرامستان ها

بند دوم– وظایف دولت در برگزاری مراسم خاکسپاری

الف– حمایت از حقوق نزدیکان متوفی در برگزاری مراسم خاکسپاری

حذف شود

۱– صاحبان حق در خصوص دفن متوفی ۸۶ ب– منع تبعیض در خصوص خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

۱– احترام و رعایت حقوق اقلیت های دینی و مذهبی در برگزاری مراسم خاکسپاری

۱–۱– اقلیت های دینی اصل

۹۰ ۲–۱– اقلیت های مذهبی اصل

۹۱ ۳–۱– اقلیت های اصل

۹۱ ۲– احترام و رعایت حقوق اقلیت های قومی در برگزاری مراسم خاکسپاری

۳– منع تبعیض در تعرفه ها و امور خاکسپاری

گفتار دوم– تکالیف دستگاه های مسیول و مرتبط با خاکسپاری

بند اول– نهادهای محلی مرتبط با خاکسپاری

الف– نهادهای عمومی دولتی محلی

۱– ادارات ثبت احوال: ثبت فوت

۲– نقش شورا های شهر و روستا درخاکسپاری

ب– نهادهای عمومی غیردولتی محلی

۱– شهرداری و خاکسپاری

۱–۱– نقش شهرداری ها در تضمین حقوق شهروندی

۲–۱– وظایف شهرداری ها در خصوص حق خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

۲– نقش دهیاری ها در خاکسپاری

۳– سازمان آرامستان ها

۱–۳– ساختار و تشکیلات سازمان آرامستان ها

۲–۳– وظایف سازمان آرامستان ها

۳–۳– سازمان بهشت زهرا (س)–تهران

بند دوم– نهادهای عمومی دولتی ملی مرتبط با خاکسپاری

الفسازمان ثبت احوال کشور

ب وزارت کشور

۳– سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور

فصل سوم: محدودیت های خاکسپاری درحقوق ایران گفتار اول محدودیت های ناشی از وضعیت متوفی و شرایط اضطراری در خاکسپاری و مراسم آن بند نخست– محدودیت های ناشی از وضعیت متوفی در خاکسپاری و برگزاری مراسم آن

الف– اقلیت های دینی و مذهبی

۱– مفهوم اقلیت های دینی و مذهبی

۲–اقلیت های دینی و مذهبی در قانون اساسی

۴– اقلیت های موضوع اصل

قانون اساسی

ب– بیگانگان

۱– مفهوم بیگانه

۲– محدودیت حق خاکسپاری بیگانگان

پ– عدم برابری میان شهروندان شیعه

۱– اقلیت های قومی

۲– هنرمندان، نام آوران و ورزشکاران

۳– محکومان امنیتی و سیاسی

بند دوم– محدودیت های مربوط به شرایط اضطراری در خاکسپاری و مراسم آن

۱– مفهوم شرایط اضطراری

۱–۱– استثنایی بودن تهدید

۲–۱– غیرارادی و واقعی بودن تهدید

۲– شرایط اعمال تحدید حقوق و آزادی ها

۱–۲– اصل قانونیت

۲–۲– اصل جامعه دموکراتیک

۳–۲– اصل ضرورت

۴–۲– اصل عدم سوء استفاده

۵–۲– داشتن توجیه اخلاقی (هدف مشروع)

۳– بلایای طبیعی به مثابه یک وضعیت اضطراری برای خاکسپاری

۳– همه گیری کرونا به مثابه یک وضعیت واقعی اضطراری برای خاکسپاری ۴– گفتار دوم محدودیت های مربوط به مکان،زمان و سنگ قبر

بند اول– محدودیت های مربوط به مکان و زمان خاکسپاری

الف– محدودیت های مربوط به مکان خاکسپاری

۱– آرامستان های عمومی و خصوصی

۲– آرامگاه های اختصاصی :قبور خانوادگی

۳– دفن در بقاع متبرکه :اماکن مذهبی و امام زاده ها

۴– دفن در محل آثار تاریخی

۵– دفن در اماکن دیگر

ب– محدودیت های مربوط به زمان خاکسپاری

۱– زمان متعارف خاکسپاری

۲– زمان تحمیلی خاکسپاری از جانب دولت

بند دوم– محدودیت های سنگ قبر

الف– محدودیت های مربوط به سنگ قبر

۱– جایگاه سنگ قبر در حق بر آزادی بیان

۲– شکل و رنگ سنگ قبر

۳– نوشته، نماد و عکس سنگ قبر

ب– محدودیت های مربوط به برگزاری مراسم خاکسپاری

۱– محدودیت در شکل مراسم خاکسپاری

۲– محدودیت در سخنرانی های مراسم خاکسپاری

۳– مدت زمان برگزاری مراسم خاکسپاری

۴– تعداد شرکت کنندگان در مراسم خاکسپاری

نتیجه گیری

پیشنهاد

پیوست ها

پیوست شماره ۱– آیین نامه مرده شوی خانه و گورستان مصوب ۱۳۱۹

پیوست شماره۲– آیین نامه مقررات بهداشتی آرامستان ها مصوب ۱۳۸۸

فهرست منابع

کلیدواژه ها

• حق بر خاکسپاری
• حقوق آرامستان ها
• حقوق بازماندگان متوفی
• حقوق عمومی خاکسپاری
• حق برگزاری مراسم خاکسپاری