شرایط وقوع جرم و تاثیر آنها در محاسبه مجازات؛ بررسی تطبیقی فقه اسلامی و حقوق اثباتی
شرایط وقوع جرم و تاثیر آنها در محاسبه مجازات؛ بررسی تطبیقی فقه اسلامی و حقوق اثباتی عنوان رساله ای است که توسط زهراء جواد کاظم الیاسری، با راهنمایی علی صادقی و با مشاوره اسماعیل اقابابایی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.
 | |
| عنوان | شرایط وقوع جرم و تاثیر آنها در محاسبه مجازات؛ بررسی تطبیقی فقه اسلامی و حقوق اثباتی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | زهراء جواد کاظم الیاسری |
| استاد راهنما | علی صادقی |
| استاد مشاور | اسماعیل اقابابایی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | جامعه المصطفی العالمیه |
چکیده
جرم به عنوان یک پدیده خطرناک اجتماعی شناخته می شود و همیشه گروهی از افراد در جوامع مختلف بوده اند که از زمان پیدایش جرم در جامعه به مبارزه با جرم پرداخته اند. پس از پیدایش دولتها وظیفه مبارزه با جرایم بر عهده دولتها بوده است. مبارزه با مجرمان و مجازات آنها از طریق وضع قوانین به منظور تبیین جرایم در قالب اقدامات و مجازاتهای اتخاذ شده برای مبارزه با جرایم و محدود کردن و کنترل آنها در قالب قانون مشخص شده است. بنابراین، جرم به تدریج به یک ایده و پدیده ای تبدیل شده که در قانون مورد شناسایی قرار گرفته است. جرم عبارت است از هر رفتاری است که توسط یک فرد انجام شود و در قانون مجازاتی برای آن تعیین شده باشد. فعل یا ترک فعل یا رفتاری جرم محسوب نمی شود مگر اینکه قانون مجازات برای آن تعیین کرده باشد. اوضاع و احوال و شرایط متعاقب ارتکاب جرم بر جرم هم تاثیر می گذارد. این شرایط عناصرو عواملی هستند که به دنبال، همراه یا ملحق به یکی از عناصر تشکیل دهنده جرم هستند. این عناصر، موقعیت یا محدودیتی را ایجاد می کنند که بر جرم اثر تشدیدی یا تخفیفی می گذارد(عوامل مشدده و مخففه مجازات). این شرایط بر دو قسم است یا از طریق افزایش و تشدید مجازات که عبارت است از عوامل و کیفیات یا شرایطی که در قانون جرم شناخته شده است، موجب افزایش مجازات یا تغییر نوع مجازات می شوند. درارتباط با تخفیف مجازات که به آن جهات مخففه نیز گفته می شود و عبارتند از واقعیات یا شرایط مربوط به خود جرم (که شدت آن را تضعیف می کند یا مربوط به شخص مرتکب آن می باشد)و یا بیانگر کم خطر بودن جرم است و در هر دو صورت میتواند توجیهی برای تخفیف مجازات باشد، و می تواند با کم کردن مجازات به کمتر از حد معمول آن ، یا با جایگزین کردن مجازاتی که کمتر از حد معمول مجازات جرم مورد نظر باشد. یا حتی از طریق صرف نظر از مجازات از ابتدا و حذف یکی از بخشهای مجازات باشد. در فقه اسلامی مجازاتهایی در قالب حدود، قصاص و دیه تعیین شده است که در آن مجالی برای افزایش یا کاهش مجازات نیست. اگر قاضی مجازات را زیاد کند یا تخفیف دهد، در واقع از حدود الهی وخدای متعال تجاوز کرده است. تخفیف و تشدید مجازات در حدود با افزایش یا کاهش مجازات نیست، بلکه در قالب شدت و درجه مجازات است. اما در مورد تعزیرات قاضی می تواند از بین انواع مجازات ، مجازات مناسب را انتخاب کند و معمولا دو طرفه است، یعنی قاضی ممکن است مجازات را به حداقل برساند. یا آن را به حداکثر حد مجاز برساند.در تعزیرات مجازاتهای حداقلی از قبیل توبیخ و تنبیه میتواند از طرف قاضی معین شود ، اما قاضی صرفا مقید به تعیین مجازات خاصی نیست، بلکه در محدوده ی حداقلی و حداکثری ، مجازاتی را تعیین می کند که برای جرم و مجرم مناسب باشد.
ساختار و فهرست رساله
المقدمه
اولا: بیان المساله
ثانیا : تساولات
ثالثا : فرضیات البحث
رابعا : اهمیه الدراسه
خامسا : الدراسات السابقه
سادسا :اهداف البحث
سابعا : منهج البحث
ثامنا : خطه البحث
الفصل الاول : المفاهیم والکلیات
المبحث الاول :– المفاهیم
المطلب الاول : – مفهوم الجریمه
الفرع الاول :– مفهوم الجریمه لغه
الفرع الثانی : – مفهوم الجریمه فی الاصطلاح الشرعی
اولا – جرایم الحدود ۱۳
– حد السرقه ۱۵
– جریمه الزنا
۳– حد القذف ۱۸
– حد الحرابه
۵– حد الرده
۶– حد الشرب
۷– حد البغی
ثانیا : – جرایم القصاص والدیه ۲۶
– مفهوم القصاص لغه و مفهوم القصاص فی الاصطلاح الشرعی ۲۶
– مفهوم الدیه
ثالثا : – جرایم التعازیر
الفرع الثالث : الجریمه بالاصطلاح القانونی
المطلب الثانی : ظروف الجریمه
الفرع الاول : مفهوم ظروف الجریمه
ثانیا : مفهوم ظروف الجریمه بالاصطلاح القانونی
الفرع الثانی : تقسیم ظروف الجریمه
اولا : تقسم الظروف من حیث طبیعتها :
ثانیا : تقسم الظروف من حیث مصدرها :
ثالثا : تقسم الظروف من حیث نطاق تطبیقها :
المطلب الثالث : مفهوم الظروف المشدده
الفرع الاول :– مفهوم الظروف المشدده فی الاصطلاح الاسلامی
الفرع الثانی : تعریف الظروف المشدده فی الاصطلاح القانونی
الرای الاول : تبعیه الظروف لشق الجزاء
الرای الثانی : تبعیه الظروف المشدده لشق التکلیف
الرای الثالث : تاثر الظروف المشدده فی النموذج الاجرامی ککل
المطلب الرابع : مفهوم الظروف المخففه
المطلب الخامس : مفهوم العقوبه
الفرع الاول : مفهوم العقوبه فی اللغه
الفرع الثانی : مفهوم العقوبه فی الاصطلاح الشرعی
الفرع الثالث : مفهوم العقوبه فی الاصطلاح القانونی
اولا : تحقیق العداله کغرض معنوی للعقوبه
ثانیا : تحقیق الردع العام کغرض نفعی للعقوبه
ثالثا : تحقیق الردع الخاص غرضا للعقوبه
اولا : شرعیه العقوبه
ثانیا : عداله العقوبه
ثالثا : قضاییه العقوبه
رابعا : شخصیه العقوبه
المبحث الثانی : – الارکان الاساسیه الجریمه
المطلب الاول : – الرکن المادی للجریمه
الفرع الاول : – مفهوم الرکن المادی للجریمه
ثانیا : – النتیجه الجرمیه
ثالثا : – العلاقه السببیه
الفرع الثانی : – صور الرکن المادی للجریمه
اولا : – الشروع للجریمه
ثانیا : – المساهمه الجناییه
المطلب الثانی : – الرکن المعنوی للجریمه
الفرع الاول : – الرکن المعنوی فی الجرایم العمدیه ( القصد الجنایی )
اولا : – مفهوم القصد الجنایی
ثانیا : – عناصر القصد الجنایی
۱– عنصر العلم
ثالثا : – انواع القصد الجنایی ۷۹
– القصد العام و القصد الخاص ۷۹
– القصد المباشر و القصد الغیر مباشر ( الاحتمالی ) ۸۰
– القصد البسیط و القصد المشدد بسبق الاصرار ۸۱
– القصد المحدد والقصد الغیر المحدد
الفرع الثانی : – الرکن المعنوی فی الجرایم غیر العمدیه ( الخطا غیر العمدی )
اولا : – المقصود بالخطا غیر العمدی
ثانیا : – صور الخطا غیر العمدی ۸۶
– الرعونه ۸۶
– عدم الحیطه ۸۶
– الاهمال و عدم الانتباه
۴– عدم مراعاه الانظمه و القوانین
ثالثا : – انواع الخطا غیر العمدی ۸۷
– الخطا الیسیر و الخطا الجسیم ۸۷
– الخطا الجنایی و الخطا المدنی ۸۸
– الخطا العادی و المهنی
رابعا : – سلطه القضاء فی اثبات الخطا الغیر العمدی
المطلب الثالث : – الرکن الشرعی للجریمه
الفصل الثانی:تاثیر الظروف المشدده علی العقوبه
المبحث الاول : انواع الظروف المشدده
المطلب الاول : الظروف المشدده العامه
الفرع الاول : الباعث الدنیء
الفرع الثانی : استغلال حاله المجنی علیه
الفرع الثالث : دافع الکسب
الفرع الرابع : العود التکرار و الاعتیاد علی الاجرام
اولا : العود (التکرار ) ۹۹
– مفهوم العود ۱۰۰
– انواع العود ( التکرار )
ا – العود العام و العود الخاص :
ب : العود الموبد و العود الموقت
ج : العود المشدد للعقوبه وجوبیا و العود المشدد للعقوبه جوازیا
د : العود البسیط و العود المرکب
ثانیا :– العود و الاعتیاد علی الاجرام
ثالثا :– العود وتعدد الجرایم ۱۰۹
– التعدد الصوری ۱۰۹
– التعدد الحقیقی
المطلب الثانی : الظروف المشدده الخاصه
الفرع الاول : مفهوم العمد سبق الاصرار
اولا : مفهوم سبق الاصرار
الفرع الثانی : عناصر العمد ( سبق الاصرار )
اولا:– العنصر الزمنی
ثانیا :– عنصر هدوء البال
المبحث الثانی : اثر الظروف المشدده علی العقوبه فی القانون الوضعی
المطلب الاول : اثر الظروف المشدده علی الوصف القانونی للجریمه
المطلب الثانی : اثر الظروف المشدده علی العقوبه
المطلب الثالث : اثر الظروف المشدده علی المتدخلین والمحرضین
الفرع الاول : اثر الظروف المشدده علی المتدخل فی الجریمه
اولا : اثر الظروف المادیه المشدده علی عقوبه المتدخل
ثانیا : اثر الظروف المشدده الشخصیه والمزدوجه (المختلطه) علی عقوبه المتدخل
المبحث الثالث : – اثر الظروف المشدده علی العقوبه فی الفقه الاسلامی
المطلب الاول : – تاثیر العود علی تشدید العقاب فی جرایم الحدود
الفرع الاول :– التشدید فی جریمه السرقه
الفرع الرابع : – التشدید فی جریمه الرده ۱۳۷
– المرتد الفطری ۱۳۸
– المرتد الملی
الفرع الخامس : – التشدید فی جریمه الحرابه
المطلب الثانی : – تاثیر العود علی تشدید العقاب فی جرایم القصاص و الدیه
المطلب الثالث : – تاثیر العود علی تشدید العقاب فی جرایم التعزیر
الفصل الثالث:تاثیر الظروف المخففه علی العقوبه
المبحث الاول : ضوابط تطبیق الظروف المخففه
المطلب الاول : الضوابط المتعلقه بالجریمه
الفرع الاول : الضوابط المتعلقه بالرکن المادی
الفرع الثانی : الضوابط المتعلقه بالرکن المعنوی
المطلب الثانی : الضوابط المتعلقه بالجانی
الفرع الاول : الضوابط المتعلقه بحاله الجانی
اولا : العمر
ثانیا : الحاله العقلیه
ثالثا : الحاله المعیشیه
المبحث الثانی :– السلطه التقدیریه للقاضی فی تخفیف العقوبه
المطلب الاول : مفهوم السلطه التقدیریه للقاضی
المطلب الثانی :– تعدیل حدود السلطه التقدیریه للقاضی
الفرع الاول : الاعذار القانونیه ۱۵۶
– الاعذار المعفیه ۱۵۶
– الاعذار المخففه
الفرع الثانی : الظروف القضاییه المخففه
المبحث الثالث : اثار الظروف المخففه فی القانون الوضعی
المطلب الاول : – تاثیر الظروف المخففه علی التدابیر الاحترازیه
الفرع الاول: مفهوم التدابیر الاحترازیه
الفرع الثانی : شروط تطبیق التدابیر الاحترازیه
اولا :– الجریمه السابقه
ثانیا :– الخطوره الإجرامیه
الفرع الثالث : اثر الظروف المخففه علی التدابیر الاحترازی
المطلب الثانی : اثر الظروف المخففه علی الوصف القانونی للجریمه
المبحث الرابع :– الظروف المخففه للعقوبه فی الفقه الاسلامی
المطلب الاول :– الظروف المخففه لعقوبه الحد
المطلب الثانی :– الظروف المخففه لعقوبه القصاص
المطلب الثالث :– الظروف المخففه للعقوبه التعزیریه
الفرع الاول :– المرض وتاثیره علی العقوبه التعزیریه
الفرع الثانی :– تخفیف العقوبه لضعف الجانی وکبر سنه
الفرع الثالث :– صغر السن وتاثیره علی الجانی
الفرع الرابع :– حاله الجانی النفسیه والعقلیه وتاثیرها علی العقوبه التعزیریه
الخاتمه
اولا: النتایج
ثانیا: التوصیات
قایمه المصادر والمراجع
کلیدواژه ها
- شرایط جرم
- مجازات