مبانی تدوین الگوی اسلامی ایرانی سیاست جنایی
مبانی تدوین الگوی اسلامی ایرانی سیاست جنایی عنوان رساله ای است که توسط مهدی خاقانی اصفهانی، با راهنمایی محمدعلی حاجی ده آبادی و با مشاوره عادل ساریخانی و محمدخلیل صالحی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع دکتری دانشگاه قم دفاع گردید.
 | |
| عنوان | مبانی تدوین الگوی اسلامی ایرانی سیاست جنایی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | مهدی خاقانی اصفهانی |
| استاد راهنما | محمدعلی حاجی ده آبادی |
| استاد مشاور | عادل ساریخانی، محمدخلیل صالحی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۲ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
چکیده
نظریه پردازی در حوزه سیاست جنایی به شدت مورد نیاز کشور است؛ فقدان الگوی بومی منسجم برای چاره اندیشی در قبال بزه و انحراف موجب ناهماهنگی دستگاه های حکومتیِ متصدی امر است، و این پیامدی جز افت شاخص های عدالت کیفری در ایران ندارد. برنامه ریزی برای عدالت کیفری در ایران اولا و بالذات متاثر از آموزه های اسلام است، اما تعبیر سیاست جنایی اسلامی در ادبیات فقهی و حقوقی کشور با چالش های متعددی روبروست. مطالعه پژوهش ها در حوزه سیاست جنایی اسلامی نشانگر وجود چند گفتمانِ مطرح در این مقوله است؛ که بر مبانی، ساختار، جلوه ها و تحول رویکرد به سیاست جنایی موثرند.از سوی دیگر، از جمله ویژگی های گفتمان های غالب در سیاست جنایی غربی، قرارگیری نظام های عدالت کیفری به طور نسبی در چارچوب یکی از مدل های تعریف شده ی لیبرال، اتوریته، توتالیتر و مانند آن است، که خود ریشه در تقابل نظری و عملی آزادی گرایی و امنیت گرایی دارد. سیاست جنایی غربی معاصر، مبتنی بر منطق مدرنیته است. افت و خیز الگوهای غربیِ سیاست جنایی در مهار بحران های بزهکاری، چالش–های امنیت، و نگرانی های جهانی شده ی دیگر، ضرورت تامل در دو پرسش را دوچندان می کند: ۱) چرا و چگونه باید روند پیروی گفتمان حقوقی کشورمان از مدل های وارداتی و ترجمه ایِ سیاست جنایی غربی را کنترل و مدیریت نمود؟ ۲) آسیب شناسی در مبانی گفتمان های رایج پیرامون سیاست جنایی اسلامی، چه دستاوردهایی برای آینده پژوهی در حوزه سیاست جنایی بومی (اسلامی– ایرانی) ارایه می دهد؟رساله، با روش تحلیل گفتمان، پس از مرور دیدگاه ها در حوزه سیاست جنایی در پژوهش ها و در میدان عمل در ایران، و نیز با توجه به تحولات اخیر تقنینی در ایران، می کوشد مختصات کلی قرایتی از سیاست جنایی را ترسیم کند که بتوان آن را نقشه راه برای تدوین نظریه الگوی اسلامی ایرانیِ سیاست جنایی – الگوی بومی – دانست.
ساختار و فهرست رساله
پیشگفتار: طرح تحقیق
مقدمه ۲
۱ بیان مساله تحقیق ۹
۲ ضرورت و اهمیت تحقیق ۱۱
۳ سوال ها و فرضیه های تحقیق ۱۶
۴ پیشینه تحقیق ۱۶
۵ روش تحقیق ۱۶
۶ اهداف و کاربردهای تحقیق ۱۹
۷ کاربران تحقیق ۱۹
۸ مشکلات تحقیق ۱۹
۹ ساختار تحقیق ۲۰
فصل اول: کلیات
مبحث اول: مبانی سیاست جنایی ۲۳
گفتار اول: توصیف سیاست جنایی؛ پیش شرط تبیین مبانی سیاست جنایی ۲۳
گفتار دوم: مبانی معرفت شناختی ۲۹
گفتار سوم: مبانی ارزش شناختی ۳۰
گفتار چهارم: مبانی انسان شناختی ۳۲
گفتار پنجم: مبانی جامعه شناختی ۳۳
گفتار ششم: مبانی حقوقی ۳۴
مبحث دوم: رویکردها به سیاست جنایی ۳۵
گفتار اول: رویکرد انطباقی بر مدل های غربی ۳۶
گفتار دوم: رویکرد انطباقی بر گفتمان فقهی سنتی ۳۷
گفتار سوم: رویکرد تلفیقی به گفتمان/ مدل های فقهی– غربی ۳۸
گفتار چهارم: رویکرد نظریه پردازی در عرصه سیاست جنایی اسلامی– ایرانی ۳۸
مبحث سوم: بومی سازی سیاست جنایی ۳۹
گفتار اول: معنای بومی سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی ۴۴
گفتار دوم: ضرورت بومی سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی ۴۴
گفتار سوم: لوازم بومی سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی ۴۶
گفتار چهارم: آسیب شناسی الگوهای بومی سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی ۴۶
فصل دوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو الگوی غربی
مبحث اول: چالش های ذاتی ۴۹
گفتار اول: حاکمیت مدرنیته بر سیاست گذاری علوم انسانی در غرب ۴۹
گفتار دوم: چیرگی عقل ابزاری ؛ زمینه ساز جنبش پسااستعماریِ مطالعات انتقادی حقوق ۵۲
گفتار سوم: چیرگی اثبات گرایی بر نظریه اجتماعی و حوزه عمومی در غرب ۵۷
گفتار چهارم: حاکمیت مدرنیته بر فلسفه سیاسی غرب ۶۴
بند اول: دموکراسی لیبرال ۶۵
بند دوم: معطوف بودن دموکراسی لیبرال به دموکراسی پساتوتالیتر ۶۸
۱) ایدیولوژی، قدرت نامریی توتالیتاریسم ۷۰
۲) سازماندهی توده ها؛ عوام گرایی توتالیتاریستی ۷۲
۳) قانون مداری صوری در کنار قانون مداری واقعی ۷۳
گفتار پنجم: تناقض های ذاتی و پنهانِ آزادی با دموکراسی های لیبرال غربی ۷۵
گفتار ششم: نوسان میان امنیت محوری و آزادی محوری در سیاست جنایی غربی ۷۸
مبحث دوم: چالش های انطباق ۹۳
گفتار اول: مغایرت با ساختار شرعی سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران ۹۳
گفتار دوم: مغایرت با اقتضایات سرزمینی و عرفی ایران ۹۴
جدول نمایه چالش های ذاتی و چالش های انطباقی گفتمان غرب گرای سیاست جنایی ۹۵
فصل سوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو گفتمان فقهیِ سنتی
مبحث اول: چالش های ذاتی ۹۷
گفتار اول: سیمای عمومی چالش ها ۱۰۵
گفتار دوم: ضعف در توسلِ بایسته به عقلانیت ۱۱۴
گفتار سوم: ضعف در توسلِ بایسته به مصلحت ۱۳۳
گفتار چهارم: اقتدارگرایی تاریخی شدید؛ در جدال با آزادی گرایی و اجتماع مداری ۱۴۵
مبحث دوم: چالش های انطباق ۱۶۸
گفتار اول: مغایرت با الگوی صحیح معرفت شناختی و روش شناختیِ تولید علم دینی ۱۶۸
گفتار دوم: تضعیف پویایی تعامل فقه جزایی با علوم جزایی و الزامات بین المللی ۱۸۴
گفتار سوم: تضعیف انسجام ماهوی و شکلی فقه جزایی با سیاست جنایی ۱۸۷
جدول نمایه چالش های ذاتی و چالش های انطباقی گفتمان سنت گرای فقهیِ سیاست جنایی ۲۰۸
فصل چهارم: تدوین الگوی بومی سیاست جنایی؛ وضع کنونی، بایسته ها و محورها
مقدمه ۲۱۰
مبحث اول: جنبه های غیربومی سیاست جنایی کنونی ایران ۲۱۴
گفتار اول: ضعف تاریخی و ساختاری در وضوح نسبتِ امر فقهی با امر شرعی با امر حقوقی ۲۱۸
گفتار دوم: ضعف در حمایت از ارزش های حقوق بشری ۲۲۷
گفتار سوم: ضعف در اتخاذ راهبرد سنجیده ی الهام از نظام های سیاست جنایی ۲۳۶
گفتار چهارم: انحراف از سیاست جنایی مشارکتی به سیاست جنایی عوام گرایانه ۲۳۹
مبحث دوم: بایسته های بومی سازی سیاست جنایی ایران؛ ایرانِ در گذار ۲۴۸
گفتار اول: اقتضایات؛ در تقابل و تعامل میان بومی شدن و جهانی شدن ۲۵۴
بند اول: اقتضایات ملی سیاسی ۲۶۰
بند دوم: اقتضایات ملی اجتماعی ۲۶۴
بند سوم: اقتضایات ملی حقوقی ۲۷۱
گفتار دوم: روش در تدوین الگوی بومی سیاست جنایی ۲۷۵
مبحث سوم: محورهای اساسی در بومی سازی سیاست جنایی ایران ۲۸۴
گفتار اول: دین فهمیِ منطقی ۲۸۴
گفتار دوم: سنت گرایی دینی ۳۰۲
گفتار سوم: نظریه پردازی دینی– علمی– بومی ۳۰۶
گفتار چهارم: رویکرد مدیریتی و میان رشته ای به سیاست گذاری عمومی جنایی ۳۱۰
گفتار پنجم: برقراری توازنِ گفتمانی و ساختاری میان جمهوریت و اسلامیت ۳۱۶
گفتار ششم: آزادی مشروع و چارچوب مند ۳۲۱
گفتار هفتم: امنیت نرم در راستای تحکیم سرمایه اجتماعی ۳۲۶
جدول نمایه وضعیت سیاست جنایی ایران (وضع موجود، بایسته ها و محورها) ۳۳۲
نتیجه تحقیق: (برآمد و برآیند)
گزارش دستاوردهای رساله، معطوف به بازخوانی سوالات و فرضیه ها و آزمون آنها ۳۳۴
پیشنهادهایی برای تدوین راهبرد ملی الگوی اسلامی– ایرانی (بومیِ) سیاست جنایی ۳۵۰
فهرست منابع و مآخذ ۳۵۲
فارسی ۳۵۳
عربی ۳۷۶
انگلیسی
کلیدواژه ها
- الگوی اسلامی ایرانی
- حقوق جزای اسلامی
- سیاست جنایی
- علم دینی
- تمرکز
- گفتمان
- بومی سازی علم دینی
- سیاست جنایی غربی
- سیاست های فقه جزایی
- الگوی اسلامی ایرانی