نقش شوراهای حل اختلاف در پیشگیری از وقوع جرم با نگاهی به نهاد های مشابه در حقوق فرانسه

نقش شوراهای حل اختلاف در پیشگیری از وقوع جرم با نگاهی به نهاد های مشابه در حقوق فرانسه عنوان رساله ای است که توسط یاراله کاکولوند، با راهنمایی ناصر قاسمی و با مشاوره فرید محسنی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دفاع گردید.

عنوان	نقش شوراهای حل اختلاف در پیشگیری از وقوع جرم با نگاهی به نهاد های مشابه در حقوق فرانسه
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	یاراله کاکولوند
استاد راهنما	ناصر قاسمی
استاد مشاور	فرید محسنی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

همگام با صنعتی شدن جوامع و رشد اختلافات و جرایم، مشکلاتی از قبیل افزایش تعداد پرونده ها، شکست در جلوگیری از تکرار بزهکاری، افزایش هزینه های رسیدگی و مشکلاتی از این قبیل در نظام حقوقی کشورها، از جمله نظام حقوقی ایران و فرانسه، تاسیس نهادهای شبه قضایی را به عنوان راهکار برون رفت از چالش های موجود در نظر گرفتند. بر این اساس، رفته رفته نهاد داوری یا مردمی در کنار دستگاه قضایی به حل و فصل اختلافات پرداخته و به عنوان کمک یار دادگستری به حساب می آیند. همچنین، شورای حل اختلاف و نهادهای میانجی گری نقش بسیار مهمی در تحقق صلح و سازش، اصلاح ذات البین و پیشگیری از بزه دیدگی ثانوی بر مبنای آموزه های عدالت ترمیمی دارند؛ به طوری که هدف اصلی از ایجاد شورای حل اختلاف نیز بر همین مبنا استوار است. در نظام حقوقی فرانسه نیز دو نهاد میانجی گری و نهاد قضایی مردمی عملکردی مشابه با شورای حل اختلاف در ایران دارند. نظام میانجی گری در فرانسه با تاسی از عدالت ترمیمی، تا پیش از اصلاح قوانین آیین دادرسی کیفری به لحاظ خلاء قوانین، توسط دستگاه قضایی انجام می شد و به همین سبب وجهه ی قضایی داشت. لذا در این رساله ضمن بررسی حقوقی شورای حل اختلاف ایران و نهادهای مشابه آن در فرانسه و عملکرد آماری شوراهای حل اختلاف، مزایا، معایب و موانع رویکردهای پیشگیرانه در شورای حل اختلاف مورد بررسی قرار گرفته است و مشخص شده شوراهای حل اختلاف دارای مزایایی مانند کاهش مراجعات مردمی به محاکم قضایی، توسعه ی مشارکت مردمی، قضازدایی، کاهش هزینه و کاهش اطاله ی دادرسی هستند و از طرفی در سال های اخیر، تمایل مردم به صلح و سازش از طریق شوراهای حل اختلاف کمتر شده است. بنابراین مدیریت غیرترمیمی، عدم فرهنگ سازی لازم برای ایجاد سازش، عدم اهتمام قانونگذار در ایجاد ظرفیت های پیشگیرانه ی شورای حل اختلاف، کمبود اعتبارات مالی و انسانی، عدم تخصص گرایی و دانش کافی اعضای شورای حل اختلاف، از جمله موانع رویکرد پیشگیرانه در نهاد شورای حل اختلاف است.

ساختار و فهرست رساله

عنوان فهرست مطالب صفحه چکیده

الف) مقدمه

ب) بیان مساله

پ) ضرورت تحقیق

ت) سوالات تحقیق

ث) فرضیه های تحقیق

ج) پیشینه تحقیق

چ) کاربردهای احتمالی تحقیق

ح) روش تحقیق

خ) نوآوری تحقیق

د) سامان تحقیق ۲۷ فصل اول: مفاهیم، مبانی و اصول حاکم بر شورای حل اختلاف در حقوق ایران و فرانسه

۱–۱ مفهوم شناسی شورا و شورای حل اختلاف

۱–۱–۱ تعریف شورا

۱–۱–۲ تعریف شورای حل اختلاف

۱–۱–۳ تعریف عدالت ۳۳ ۱–۱–۴ تعریف عدالت ترمیمی

۱–۱–۵ پیشگیری

۱–۱–۶ تعریف میانجی گری

۱–۲ پیشینه ی شورای حل اختلاف

۱–۲–۱ در حقوق ایران

۱–۲–۲ در حقوق فرانسه

۱–۳ مبانی حقوقی و فقهی

۱–۳–۱ مبانی حقوقی شورای حل اختلاف ۵۰ ۱–۳–۱–۱ قانون اساسی ۵۰ ۱–۳–۱–۲ قانون آیین دادرسی کیفری

۱–۳–۲ مبانی فقهی شورای حل اختلاف

۱–۳–۲–۱ آیات

۱–۳–۲–۲ روایات

۱–۳–۳ مبانی فقهی صلح و سازش

۱–۳–۳–۱ آیات

۱–۳–۳–۲ روایات

۱–۳–۴ مبانی حقوقی پیشگیری از جرم

۱–۳–۴–۱ قانون اساسی

۱–۳–۴–۲ قوانین عادی

۱–۳–۵ مبانی فقهی پیشگیری از جرم

۱–۳–۵–۱ آیات

۱–۳–۵–۲ روایات

۱–۴ اصول حاکم بر دادرسی در شورای حل اختلاف

۱–۴–۱ اصل استقلال

۱–۴–۲ اصل بی طرفی

۱–۴–۳ اصل سرعت

۱–۴–۴ اصل علنی بودن دادرسی

۱–۴–۵ اصل اتقان در دادرسی

فصل دوم: جایگاه عدالت ترمیمی در شورای حل اختلاف ایران و نهادهای مشابه در حقوق فرانسه

۲–۱ خاستگاه عدالت ترمیمی

۲–۲ جلوه های عدالت ترمیمی منجر به پیشگیری از وقوع جرم

۲–۲–۱ میانجی گری

۲–۲–۱–۱ انواع میانجی گری

۲–۲–۱–۱–۱ جامعه مدار (برون سیستمی)

۲–۲–۱–۱–۲ جامعه مدار با نظارت مقام قضایی

۲–۲–۲ اصلاح ذات البین

۲–۳ عدالت ترمیمی در قانون شورای حل اختلاف

۲–۳–۱ بررسی قانون شورای حل اختلاف بر اساس نظریه ی عدالت ترمیمی

۲–۳–۲ بررسی عملکرد شورای حل اختلاف بر اساس نظریه ی عدالت ترمیمی

۲–۴ اهداف شورای حل اختلاف

۲–۴–۱ کاهش مراجعات مردمی به محاکم قضایی

۲–۴–۲ توسعه ی مشارکت مردمی

۲–۴–۳ قضازدایی

۲–۴–۴ کاهش هزینه و اطاله ی دادرسی

۲–۵ صلاحیت شورای حل اختلاف

۲–۵–۱ صلاحیت ذاتی شورای حل اختلاف

۲–۵–۲ داوری

۲–۵–۳ صلح و سازش

۲–۵–۳–۱ صلح و سازش با تراضی طرفین مبتنی بر ماده

قانون شورا

۲–۵–۳–۲ صلح و سازش ارجاعی مبتنی بر قانون شورای حل اختلاف و آیین دادرسی کیفری

۲–۵–۴ تفاوت میانجی گری با مصالحه ی کیفری

۲–۵–۵ صلاحیت قاضی شورا

۲–۶ نهادهای مشابه شورای حل اختلاف در فرانسه

۲–۶–۱ میانجی گری

۲–۶–۲ نهاد قضایی مردمی

۲–۶–۲–۱ شرایط قانونی قاضی مردمی

۲–۶–۲–۱–۱ اشخاص دارای صلاحیت

۲–۶–۲–۱–۲ نحوه ی جذب

۲–۶–۲–۲ صلاحیت های قاضی مردمی

۲–۶–۲–۲–۱ در دعاوی مدنی

۲–۶–۲–۲–۲ در دعاوی کیفری

۲–۶–۲–۲–۳ در دادگاه استان

فصل سوم: پیشگیری از جرم توسط شورای حل اختلاف در حقوق ایران و نهادهای مشابه در حقوق فرانسه

۳–۱ نظریات پیشگیری از جرایم

۳–۱–۱ پیشگیری وضعی

۳–۱–۲ پیشگیری اجتماعی

۳–۲ پیشگیری اجتماعی در شورای حل اختلاف

۳–۲–۱ ایجاد حلقه های اصلاح و درمان و سازش

۳–۲–۲ کیفرزدایی

۳–۲–۴ مشارکت مردم در فرآیند میانجی گری

۳–۲–۵ هیات های ترمیمی جامعه ی محلی

۳–۳ آمار و عملکرد

ساله شورای حل اختلاف کشور با رویکرد میانجی گری

۳–۳–۱ جدول و نمودار پرونده های شورای حل اختلاف کشور، از سال ۱۳۸۸ تا سال ۱۳۹۹

۳–۳–۲ پرونده های وارده به شورای حل اختلاف در سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷

۳–۳–۳ افزایش پرونده های شورای حل اختلاف در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ با ارسال بخشنامه ی رییس قوه قضاییه ۱۷۷ ۳–۳–۴ وضعیت صلح و سازش در پرونده ها

۳–۳–۵ پرونده های رسیدگی شده در شعب زندان شورای حل اختلاف کشور ۱۸۶ ۳–۴ موانع رویکرد پیشگیرانه در شورای حل اختلاف

۳–۴–۱ مدیریت غیرترمیمی

۳–۴–۲ عدم فرهنگ سازی لازم برای ایجاد سازش

۳–۴–۳ عدم تخصص گرایی و دانش کافی اعضای شورای حل اختلاف

نتیجه گیری و پیشنهادها

منابع

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• شورای حل اختلاف
• پییشگیری از جرم
• عدالت ترمیمی
• میانجی گری
• صلح و سازش