نقش فضای مجازی در تحقق دادرسی عادلانه با مطالعه موردی نظام قضایی ایران
نقش فضای مجازی در تحقق دادرسی عادلانه با مطالعه موردی نظام قضایی ایران عنوان رساله ای است که توسط سید محمد حسن میرداماد اصفهانی، با راهنمایی میرشهبیز شافع و با مشاوره محسن عبدالهی و رضا اسلامی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | نقش فضای مجازی در تحقق دادرسی عادلانه با مطالعه موردی نظام قضایی ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | سید محمد حسن میرداماد اصفهانی |
| استاد راهنما | میرشهبیز شافع |
| استاد مشاور | محسن عبدالهی، رضا اسلامی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۰ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
چکیده
عدالت در قضاوت ، ضرورتی برای احقاق حقوق مردم است و در ادیان و مذاهب، خصوصا اسلام، برآن تاکید شده و در حقوق بشر ، با عنوان حق دادرسی عادلانه تبیین گردیده است.حقوق بشر نسل اول، دارای دو بخش حقوق ماهوی و حق دادرسی عادلانه است هر چند، در دو سند اصلی حقوق بشر ، (اعلامیه و میثاق)، این دو عنوان، وجود ندارد، اما حقوقدانان، با طبقه بندی مواد این دو سند بین المللی، این عناوین را دسته بندی کرده اند. حق دادرسی عادلانه با اصولی همچون اصل برایت ، اصل دادرسی توسط مقام بی طرف ، اصل علنی بودن دادرسی ، اصل بهره مندی از وکیل ، اصل تفهیم اتهام به متهم ، اصل تسریع در دادرسی و... شناخته می شود و بر اساس توصیه های اسناد بین المللی حقوق بشر، لازم است همه دولت ها بر اصلاح و ارتقاء قوانین و روش ها، همت گمارند، تا دادرسی عادلانه تحقق یابد. در وضعیت کنونی اشخاص حقیقی و حقوقی، برای دادخواست و درخواست ، به کلانتری یا مجتمع و یا نهاد قضایی و یا شبه قضایی و یا دفاتر الکترونیک ، مراجعه حضوری می نمایند و هزینه های فراوان، برای اشخاص و نظام اداری دارد و نیاز به ساختمان های فراوان، کارمندان، کاغذ، پوشه و امثال آن است. قبل از فراگیری فضای مجازی ، این مسایل، امری طبیعی بود. اما در امور مختلف اجتماعی، مالی، اخبار، خرید و فروشِ کالا و خدمات، ارسال نامه و بسیاری از جنبه های زندگی، دگردیسی صورت گرفته، و به صورت پیام الکترونیک انجام می شود، لازم است، همین روند، با شتابی فراوان، در دادرسی عادلانه ، صورت گیرد و همه موارد، اعم از اطلاع رسانی قوانین و مقررات، امور درخواست و دادخواست، تودیع و فک قرارهای تامینی، ارجاع، رسیدگی، اطلاع رسانی و ابلاغ، تبادل لوایح، در فضای مجازی صورت گیرد و اصلِ دادرسی همراه ، زیرساختِ حق دادرسی باشد تا حقوق مصرح در قوانین مختلف، به سرعت عملی شود. مسایل و مشکلات موجود در شیوه دادخواست ها، دادرسی ها، ارجاعات و انواع مسایل پرونده ها در فضای فعلی دادرسی ، موجب تضییع حق دادرسی اشخاص و یا اطاله دادرسی می شود و راه حل های الکترونیک با بهره وری از فضای مجازی دارد. سندیت اسناد الکترونیک ، و شیوه صحیح حقوقی ایجاد اسناد الکترونیک مبادلات و قراردادها ، در جهت پیشگیری از اختلافات، و یا ارایه آن به دادرسان در زمان رسیدگی به پرونده ها و راه حل های قانونی در جهت استفاده از فضای مجازی در اسناد رسمی وجود دارد. شیوه های کنونی اطلاع رسانی قوانین، عملا شکلی است، و واقعی انجام نمی شود در نتیجه، دگردیسی در همه شیوه ها و بهره وری از فضای مجازی، جهت اطلاع رسانی هدفمند و هوشمندِ قوانین، بخشنامه ها، آیین نامه ها، به اشخاص جامعه هدف از طریق شبکه های اجتماعی، لازم است به طوری که هر شخص حقیقی و حقوقی، به آن چه تکلیف یا وظیفه دارد، واقعا آشنا گردد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
فصل اول: مبانی فکری فلسفی حق دسترسی دادرسی عادلانه
گفتار اول: حقوق بشر ماهوی و دادرسی عادلانه
مبحث اول: تعریف و جایگاه حقوقی دادرسی عادلانه
بند اول: حقوق بشر ماهوی و حقوق بشر رویه ای
بند دوم: حقوق بشر رویه ای، تضمین اجرای حقوق ماهوی
مبحث دوم: دایره شمول حق دادرسی
بند اول: دایره عام شمول موضوعی حق دادرسی
بند دوم: دایره شمول حق دادرسی به همه اشخاص
بند سوم: اصول دادرسی عادلانه
گفتار دوم: الزامات قانونی حق دادرسی موثر به دادگاه
مبحث اول: قوانین داخلی
بند اول: مبانی اسلامی حق دادرسی
بند دوم: مبانی قانون اساسی حق دادرسی
بند سوم: مبانی قانون عادی حق دادرسی
مبحث دوم: اسناد بین المللی و حقوق داخلی
بند اول: حق دادرسی اعلامیه جهانی حقوق بشر
بند دوم: حق دادرسی میثاق حقوق مدنی سیاسی
بند سوم: اعلامیه اسلامی حقوق بشر
بند چهارم: کنوانسیون مربوط به وضع پناهندگان
بند پنجم: کنوانسیون سازمان ملل درباره حقوق افراد دارای معلولیت
بند ششم: کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی
گفتار سوم: مولفه های دادرسی عادلانه
مبحث اول: تضمین های حق دادرسی عادلانه
بند اول: تضمین های دادرسی عادلانه
بند دوم: مقدمات ضروری دادرسی عادلانه
بند سوم: قانونی بودن دادگاه
مبحث دوم: استقلال و بی طرفی قاضی و دادگاه
بند اول: مفهوم استقلال و بی طرفی
بند دوم: بی طرفی نسبت به طرفین دعوا ۵۰ بند سوم: استقلال قاضی در اسناد سازمان ملل متحد
بند چهارم: بی طرفی در همه مراحل
بند پنجم: تضمین استقلال در برابر فشار بیرونی
بند ششم: گستره استقلال قوه قضاییه
گفتار چهارم: علنی بودن دادگاه
مبحث اول: تعاریف و کلیات
بند اول: تعریف واژه علنی
بند دوم: علنی بودن در اعلامیه و میثاق
بند سوم: علنی بودن دادگاه در قانون اساسی
بند چهارم: علنی بودن دادگاه در قوانین عادی
مبحث دوم: فواید و معایب دادگاه علنی
بند اول: علنی بودن؛ نه همواره مثبت، نه همواره منفی
بند دوم: استثنای علنی بودن در دیوان کیفری بین المللی
بند سوم: حفظ اطلاعات امنیت ملی، استثناء مهم در دادگاه کیفری بین المللی
بند چهارم: استثنایات علنی بودن دادگاه در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر
مبحث سوم: اطاله دادرسی
بند اول: مشکلات اطاله دادرسی
بند دوم: علل انسانی اطاله دادرسی در دادگاه های ایران
بند سوم: مطالعه تطبیقی راه حل اطاله دادرسی
مبحث چهارم: هزینه های دادرسی
بند اول: کارآمدی قضایی، هزینه و زمان
بند دوم: هزینه های دادرسی در سه زمان
بند سوم: انواع هزینه های دادرسی
بند چهارم: پیشنهاد عدم ارایه دادخواست جهت کاهش هزینه
بند پنجم: نحوه محاسبه هزینه دادرسی در ایران چگونه است؟
بند ششم: مستثنیات پرداخت هزینه
فصل دوم: فضای مجازی، تسهیل گر حق دادرسی
گفتار اول: مفاهیم، ابعاد و قوانین فضای مجازی در دادرسی عادلانه
مبحث اول: مفاهیم فضای مجازی
بند اول: حق دادرسی عادلانه با مدیریت دانش
بند دوم: مشکلات اسناد کاغذی و سهل بودن الکترونیک
مبحث دوم: سندیت اسناد الکترونیک
بند اول: سندیت رسمی اسناد الکترونیک
بند دوم: قوانین سندیت اسناد الکترونیک
بند سوم: سند رسمی بودن اسناد الکترونیکی
بند چهارم: مشکل مضاعف اسناد ملکی تک برگی الکترونیک
گفتار دوم: احراز هویت و دادرسی فضای مجازی
مبحث اول: احراز هویت در فضای مجازی
بند اول: ابعاد احراز هویت در فضای مجازی
بند دوم: سندیت و عدم سندیت اثر انگشت بیولوژیک و الکترونیک
مبحث دوم: بررسی روش دیگر کشورها و اتحادیه اروپا
بند اول: برنامه های دادرسی الکترونیک کشورهای دیگر
بند دوم : برنامه اتحادیه اروپا برای دادگاه الکترونیک
گفتار سوم: اشکالات و چالش های الکترونیک شدن قوه قضاییه
مبحث اول: از بین رفتن اطلاعات
مبحث دوم: عدم آشنایی مردم با روش های مختلف شکایت و دعاوی
بند اول : الزام به معاضدت الکترونیک
مبحث سوم: عدم وجود قوانین و مقررات لازم برای استفاده از این تکنولوژی
مبحث چهارم: عدم رعایت حریم خصوصی
فصل سوم: سامانه ها و الزامات دگردیسی دیجیتال در دادرسی عادلانه
گفتار اول: الزاماتِ دگردیسی دیجیتال در قوه قضاییه
مبحث اول: الزاماتِ قانون دگردیسی دیجیتال
بند اول: زیرساخت قوانین
بند دوم: سامانه اعتبار سنجی، مدیریت دانش در قوه قضاییه
بند سوم: اشتراک گذاری بانک اطلاعاتی قوانین و مقررات
بند چهارم: اقامتگاه و ابلاغ الکترونیک
بند پنجم: دگردیسی روزنامه رسمی
مبحث دوم: شیوه صلاحیت دادرسی الکترونیک
بند اول: صلاحیت ذاتی و محلی سیستم الکترونیک
بند دوم: راه حل؛ دادخواست آنلاین و ارجاع الکترونیک به کلانتری ها و دادرسان
بند سوم: عدم نیاز به ساختمان ها و دادرسی بدون مراجعه
گفتار دوم: تغییرات بنیادین در روش ها و شیوه های دادرسی
مبحث اول: پیشگیری از جرایم
بند اول: پیشگیری عملیاتی از جرایم با روش الکترونیک
بند دوم: بازرسی آنلاین دانش محور قوه قضاییه بر عملکرد سازمان
بند سوم: وثایق و کفالت الکترونیک
مبحث دوم: مدیریت دانش بر ابعاد پرونده
بند اول: مدیریت دانش بر حق وکیل
بند دوم: مدیریت دانش بر کارشناسان دادگستری
بند سوم: بازپرسی و بازجویی و شهود آنلاین
بند چهارم: حکم، و اجراء حکم هوشمند
بند پنجم: مدیریت زندان و زندانی در فضای مجازی
گفتار سوم: مشکلات، جرایم و آینده فضای مجازی در دادرسی
مبحث اول: فضای مجازی حریم خصوصی
بند اول: حقوق اساسی بشر حریم خصوصی
بند دوم: جرایم اینترنتی
مبحث دوم: آینده پژوهی؛ هوش مصنوعی، قضاوت عادلانه تر
بند اول: هوش مصنوعی
بند دوم: موفقیت و عدم موفقیت هوش مصنوعی
بند سوم: برتری هوش مصنوعی بر قضاوت انسانی
بند چهارم: آموزش تدریجی و صبورانه ماشین قضاوت
بند پنجم: جایگاه هوش مصنوعی در دادگاه کشورها
بند ششم: مشکلات هوش مصنوعی
نتیجه گیری
منابع و ماخذ
کلیدواژه ها
- دادرسی عادلانه
- فضای مجازی
- حقوق رویه ای
- حقوق بشر
- دگردیسی دیجیتال