وضعیت حقوقی پناهندگان زیست محیطی در اسناد و رویه بین المللی

وضعیت حقوقی پناهندگان زیست محیطی در اسناد و رویه بین المللی عنوان رساله ای است که توسط مسعود خدیمی، با راهنمایی حسین آل کجباف و با مشاوره عسکر جلالیان و محمدیار ارشدی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.

عنوان	وضعیت حقوقی پناهندگان زیست محیطی در اسناد و رویه بین المللی
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	مسعود خدیمی
استاد راهنما	حسین آل کجباف
استاد مشاور	عسکر جلالیان، محمدیار ارشدی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	مرکز تحصیلات تکمیلی

چکیده

یکی از مسایل چالش برانگیز در عرصه حقوق بین الملل نوین، بروز نوع جدیدی از پناهندگی است که بر اساس دلایلی مانند مخاطرات زیست محیطی و پیامدهای تغییرات آب و هوایی، انسانها را برای ادامه حیات و یا تامین بهتر مولفه های رفاهی، مجبور به ترک سرزمین خود می کند. این جابجایی جمعیتی از برجسته ترین علامات فقدان امنیت می باشد که هم سبب و هم نتیجه آن است و از مهمترین مخاطرات بشری محسوب می شود. نظام بین الملل پناهندگی امروزه به دلیل سرعت فزاینده تخریب محیط زیست و نیز تغییرات آب و هوایی نیازمند ورود جدی در جهت پیشگیری و حمایت از آسیب دیدگان پناهندگی زیست محیطی است. هدف این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی صورت گرفته، در وهله اول، ارایه تعریفی از پناهندگان زیست محیطی به جهت شناسایی آنها در حقوق بین الملل و در گام دوم جستجوی چارچوبی حقوقی در اسناد و رویه بین المللی برای حمایت از آنها می باشد. به عبارت دیگر، تبیین حقوق این دسته از پناهندگان و راههای جبران خسارات وارده به آنها در راستای همین هدف است. یافته ها حاکی از آن است که تعریف صریحی از این دسته از پناهندگان در اسناد بین المللی یافت نمی شود ولی به طور ضمنی می توان از اسناد منطقه ای و نیز دکترین حقوقی آنها را مورد شناسایی قرار داد. حقوقی که برای پناهندگان زیست محیطی در اسناد و رویه بین المللی قابل ارایه است در دو قالب نظام حقوقی پناهندگی و نظام بین الملل حقوق بشر تعبیه شده است. از آنجا که همیشه نمی توان برای حمایت از افراد به دولت متبوع آنها بسنده کرد، لذا کارآمدی رهیافت های پیشینی و پسینی حمایت از پناهندگان زیست محیطی هم مستلزم پذیرش مسیولیت مشترک از سوی کشورهای مختلف، مبتنی بر کرامت انسانی و حقوق بنیادین بشر است.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب چکیده .................................................................................................................................................................................................................۱ مقدمه ................................................................................................................................................................................................................۲ الف: بیان مسیله .................................................................................................................................................................................................۲ ب: اهداف و ضرورت پژوهش .........................................................................................................................................................................۳ ج: سوالات پژوهش ...........................................................................................................................................................................................۴ د: فرضیات پژوهش ..........................................................................................................................................................................................۵ ه: پیشینه پژوهش ...............................................................................................................................................................................................۵ و: روش پژوهش ...........................................................................................................................................................................................۸ ز: سازماندهی پژوهش .......................................................................................................................................................................................۹ بخش نخست: شناسایی پناهندگان زیست محیطی...........................................................................................................۱۰ فصل اول: تعریف پناهندگان زیست محیطی و مفاهیم مشابه ............................................................................................................۱۱ گفتار اول: تعریف پناهنده در اسناد بین المللی ..............................................................................................................................۱۱ مبحث اول: اسناد جهانی ................................................................................................................................................۱۱ بند اول: پیشینه تاریخی .................................................................................................................................۱۱ بند دوم: تعریف پناهنده در کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان.................................................................................

بند سوم: خلاء و شکاف موجود در تعریف پناهنده.......................................................................................

بند چهارم: قابلیت اعمال کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان بر پناهندگان زیست محیطی.......................................

الف: تحلیل کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان..........................................................................................۱۷ ب: تحلیل جایگاه رویه قضایی در اعمال کنوانسیون ۱۹۵۱ بر پناهندگان زیست محیطی...............

مبحث دوم: اسناد منطقه ای .............................................................................................................................................۲۱ بند اول: کنوانسیون منطقه ای اتحادیه آفریقا ۱۹۶۹ در مورد برخی جنبه های مسایل پناهندگان......................۲۱ بند دوم: بند دوم اعلامیه کارتاجینا ۱۹۸۴ کشورهای آمریکای لاتین................................................................۲۲ گفتار دوم: رهیافت های پوشش حقوقی پناهنده زیست محیطی در اسناد بین المللی ...................................................................۲۳ مبحث اول: گسترش تعریف کنونی پناهنده برای در بر گرفتن پناهندگان زیست محیطی...............................................

بند اول: توسعه تعریف پناهنده ........................................................................................................................۲۴ بند دوم: گسترش از راه اصلاح کنوانسیون........................................................................................................۲۶ مبحث دوم: تدوین یک کنوانسیون جدید.......................................................................................................................۲۷ بند اول: کنوانسیون جدید با الگوبرداری از معاهده منع شکنجه.......................................................................۲۸ بند دوم: تصویب پروتکل الحاقی پناهندگان اقلیمی.........................................................................................۳۰ گفتار سوم: تعریف پناهندگان زیست محیطی................................................................................................................................۳۱ گفتار چهارم: تفکیک مفاهیم مشابه از پناهندگان زیست محیطی...................................................................................................۳۴ مبحث اول: مهاجران زیست محیطی..................................................................................................................۳۴ مبحث دوم: آوارگان زیست محیطی...................................................................................................................۳۵ گفتار پنجم: الگوهای فعلی پناهندگی زیست محیطی.....................................................................................................................۳۶ مبحث اول: الگوهای مبتنی بر مدت پناهندگی زیست محیطی......................................................................................۳۶ مبحث دوم: الگوهای مبتنی بر اراده در بروز پناهندگی زیست محیطی.........................................................................۳۷ گفتار ششم: عواقب ناشی از پناهندگی زیست محیطی........................................................................................................................۳۸ مبحث اول: رابطه دو سویه پناهندگی زیست محیطی و تخریب محیط زیست................................................................۳۸ مبحث دوم: تعارض پناهندگان زیست محیطی و بومیان جوامع........................................................................................۳۹ فصل دوم: علل و عوامل بروز پناهندگی زیست محیطی.................................................................................................۴۰ گفتار اول: از دست دادن خدمات اکوسیستم......................................................................................................................................۴۲ مبحث اول: تعریف اکوسیستم............................................................................................................................................۴۲ مبحث دوم: تاثیر فقدان خدمات اکوسیستم بر پناهندگی زیست محیطی............................................................................۴۳ گفتار دوم: بلایای زیست محیطی......................................................................................................................................................۴۳ مبحث اول: بلایای زیست محیطی ناگهانی........................................................................................................................۴۳ مبحث دوم: بلایای زیست محیطی تدریجی.......................................................................................................................۴۴ گفتار سوم: تغییرات اقلیمی...............................................................................................................................................................۴۴ مبحث اول: علل و عوامل بروز تغییرات اقلیمی.................................................................................................................۴۵ بند اول: علل و عوامل طبیعی............................................................................................................................۴۵ الف: عوامل زمینی.................................................................................................................................۴۵ ب: عوامل نجومی و کیهانی..................................................................................................................۴۶ بند دوم: علل و عوامل انسانی...........................................................................................................................۴۶ الف: انرژی تابشی منفی ذرات معلق ساخت بشر.................................................................................۴۶ ب: تغییر در ضریب انعکاس زمین.......................................................................................................۴۷ ج: آلودگی حرارتی...............................................................................................................................۴۷ د: پدیده گلخانه ای...............................................................................................................................۴۷ مبحث دوم: پیامدهای زیانبار ناشی از تغییرات اقلیمی.........................................................................................................۴۸ بند اول: پیامدهای طبیعی...................................................................................................................................۴۹ الف: تغییرات اقلیمی و اکوسیستم های زمین.........................................................................................۴۹ ب: تغییرات اقلیمی و منابع آب..............................................................................................................۴۹ ج: تغییرات اقلیمی و کشاورزی............................................................................................................. ۵۰ د: افزایش توفان های شدید و رخدادهای طبیعی.....................................................................................۵۲ ه: افزایش سطح آب دریاها......................................................................................................................۵۲ بند دوم: پیامدهای انسانی ..................................................................................................................................۵۴ الف: افزایش بیماری های واگیر و سوء تغذیه.........................................................................................۵۴ ب: جابجایی جمعیت و پناهندگی زیست محیطی...................................................................................۵۴ فصل سوم: فقدان امنیت انسانی؛ سبب و نتیجه پناهندگی زیست محیطی.........................................................................۵۶ گفتار اول: تعریف امنیت و تحول مفهوم آن.....................................................................................................................................۵۶ مبحث اول: تعریف امنیت....................................................................................................................................................۵۶ مبحث دوم: تحول مفهوم امنیت و توسعه حوزه های آن.....................................................................................................۵۷ مبحث سوم: امنیت انسانی و رویکردهای آن......................................................................................................................

بند اول: رویکرد مضیق؛ رهایی از هراس.........................................................................................................

بند دوم: رویکرد موسع؛ رهایی از نیاز...............................................................................................................۵۹ گفتار دوم: امنیت زیست محیطی..........................................................................................................................................................۶۰ مبحث اول: تعریف و جایگاه امنیت زیست محیطی.............................................................................................................۶۰ مبحث دوم: تاثیرات فقدان امنیت زیست محیطی بر پناهندگان زیست محیطی....................................................................۶۱ گفتار سوم: امنیت سلامت.....................................................................................................................................................................۶۲ مبحث اول: عوامل اقلیمی و امنیت سلامت..........................................................................................................................۶۳ بند اول: گرما و سرما و بیماری های ناشی از آنها...............................................................................................۶۴ بند دوم: باد، توفان و سیل...................................................................................................................................۶۴ بند سوم: خشکسالی؛ تقاطع امنیت سلامت و امنیت غذایی................................................................................۶۵ بند چهارم: آثار مستقیم و تبعی تغییرات اقلیمی بر امنیت سلامت.......................................................................۶۶ مبحث دوم: تاثیر فقدان امنیت سلامت بر پناهندگی زیست محیطی....................................................................................۶۶ بند اول: همگرایی سلامت و امنیت در اسناد و رویه بین المللی........................................................................۶۷ بند دوم: امنیت سلامت و مقابله با بیماری های ناشی از تغییرات اقلیمی............................................................۶۸ الف: مراقبت های بهداشتی و اولیه سلامت............................................................................................۶۸ ب: دسترسی به دارو..............................................................................................................................۷۰ بند سوم: رابطه دو سویه امنیت سلامت و پناهندگی زیست محیطی..................................................................۷۱ بند چهارم: راهکارهای حمایت از امنیت سلامت پناهندگان زیست محیطی......................................................۷۳ بخش دوم: حمایت از پناهندگان زیست محیطی..........................................................................................................۷۵ فصل اول: اصول راهنمای حمایت از پناهندگان زیست محیطی...................................................................................۷۶ گفتار اول: اصل انصاف بین نسلی و درون نسلی............................................................................................................................۷۶ گفتار دوم: اصل مسیولیت مشترک اما متفاوت.................................................................................................................................۷۷ گفتار سوم: اصل اقدامات احتیاطی...................................................................................................................................................۷۹ گفتارچهارم: اصل همکاری..............................................................................................................................................................۸۰ گفتار پنجم: اصل اطلاع رسانی و کمک در حوادث اضطراری زیست محیطی................................................................................۸۱ فصل دوم: تدابیر حمایتی پیشگیرانه از بروز پناهندگی زیست محیطی............................................................................۸۲ گفتار اول: آموزش محیط زیست و تاب آوری اقلیمی.....................................................................................................................۸۳ مبحث اول: آموزش محیط زیست....................................................................................................................................۸۳ بند اول: مفهوم شناسی و اهمیت آموزش محیط زیست در اسناد بین المللی..................................................۸۴ الف: تعریف آموزش محیط زیست.......................................................................................................۸۴ ب: اهمیت و جایگاه آموزش محیط زیست.........................................................................................۸۵ بند دوم: سیر تکوین و تحول آموزش محیط زیست در اسناد و رویه بین المللی............................................۸۸ الف: آموزش محیط زیست قبل از اعلامیه استکهلم ۱۹۷۲...................................................................۸۸ ب: آموزش محیط زیست از اعلامیه استکهلم ۱۹۷۲ تا کنفرانس ریو ۱۹۹۲........................................۸۹ ج: آموزش محیط زیست از کنفرانس ریو ۱۹۹۲ تاکنون.......................................................................۹۰ بند سوم: تمهیدات اجرایی حقوق بین الملل در جهت تحقق اهداف آموزش محیط زیست...............................۹۳ الف: انعقاد همایش ها و کنفرانس های بین المللی................................................................................۹۳ ب: نقش کمیسیون حقوق محیط زیست اتحادیه جهانی حفاظت در آموزش محیط زیست..................۹۴ ج: کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی زیست محیطی........................................................................۹۴ د: تدابیر مالی در راستای تحقق اهداف آموزشی کنوانسیون های زیست محیطی...................................۹۴ مبحث دوم: تاب آوری اقلیمی...............................................................................................................................................۹۵ بند اول: مفهوم شناسی تاب آوری اقلیمی............................................................................................................۹۶ بند دوم: آموزش محیط زیست و توسعه پایدار....

کلیدواژه ها

• پناهندگان زیست محیطی
• تغییر اقلیم
• امنیت بشری
• حقوق بین الملل
• حقوق بشر