حقوق محیط زیست: تفاوت میان نسخه‌ها

'''''حقوق محیط زیست'''''، شاخه ای از [[حقوق عمومی]] است. حقوق محیط زیست، رشته ای مستقل در حوزه مطالعات حقوقی است که موضوع آن حمایت، بهبود و بهسازی محیط زیست است. به دلیل ماهیت و ویژگی های خاص این رشته تعریفی جامع و مانع مشکل است و حتی بسیاری از نویسندگان، از تعریف آن اجتناب نموده اند. در تعریفی از حقوق محیط زیست آمده است، حقوق محیط زیست عبارت است از: حقوق حاکم بر پیشگیری و محدود نمودن اثرات فعالیت های انسانی بر عناصر مختلف [[محیط زیست]].<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ترمینولوژی حقوق محیط زیست|ترجمه=|جلد=|سال=1391|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6666132|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مشهدی|چاپ=2}}</ref> این شاخه از حقوق از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا از حقوق اولیه و مسلم هر انسان [[حق حیات|حق زندگی]] است، اگر محیطی که انسان در آن زندگی می کند آسیب ببیند، حق زندگی، کیفیت و شرایط آن و شخصیت و [[کرامت]] او نیز دچار مخاطره می شود. بنابراین، حق زندگی و حق کرامت مبنای حق بر داشتن محیط زیست سالم است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی حقوق عمومی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6666124|صفحه=|نام۱=بیژن|نام خانوادگی۱=عباسی|چاپ=1}}</ref> حق برخورداری از محیط زیست سالم، یکی از جلوه های حیثیت و کرامت انسانی تلقی می شود که مکمل حقوق بشر برای نسل حاضر و شرط تحقق آن برای نسل های آینده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق بشر، محیط زیست و توسعه پایدار|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=تحقیقات حقوقی شماره 50 پاییز و زمستان 1388|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6666120|صفحه=|نام۱=گودرز|نام خانوادگی۱=افتخارجهرمی|چاپ=}}</ref>

عقاید طرفدار حفاظت از محیط زیست را می توان در سنت های مذهبی موجود در سر تا سر جهان یافت. تاریخ باستانی بودا، که به قرن سوم پیش از میلاد مسیح باز می گردد، حاوی سندی از موعظه بودا است  که به موجب آن پسر فرمانروای آسوکای هند، مقرر داشته، پرندگان هوا و چهارپایان مانند انسان، حق برابری برای زندگی و جا به جایی به هر قسمتی از این زمین را دارند. زمین به مردم و تمامی موجودات زنده تعلق دارد. انسان تنها پاسبان زمین است. برخی از تعالیم ادیانی مانند ادیان [[مسیحیت|مسیحی]] و [[یهودیت|یهودی]] نیز مقرر می کنند که انسان ها مالک زمین و منابع آن نیستند. حقوق یهودیت دارای مقرراتی برای حفاظت از پرندگان و حفاظت از درختان در دوران [[جنگ]] است. در آیین مسیحیت نیز، سلطه انسان بر طبیعت را جایز می شمارد، این سلطه، شامل صلاحیت بهره برداری و مدیریت منابع جهان به نفع همگان است به نحوی که در صورت ضرورت باید برای کمک به دیگران آمادگی وجود داشته باشد. پس [[مالکیت]] فردی بر منابع، [[مسئولیت]] و امانتداری را به دنبال دارد. ازنظر دین [[اسلام]] نیز انسان صرفا اداره کننده زمین است و نه مالک آن. انسان ذینفع از طبیعت است نه حاکم آن. اداره و بهره برداری از زمین میراثی است که به انسان واگذار شده است. از نظر اسلام، حفاظت و حمایت از عناصر اساسی طبیعی و توسعه محیط زیست را به عنوان تکلیف الزامی مذهبی هر مسلمان در نظر می گیرد. در جوامع سنتی نیز، عموما ارتباط بشر با محیط زیست خود رابطه ای خاص بوده و زمین مورد پاسداشت قرار می گرفته است. به عبارت دیگر فرهنگ «مادر زمین» رواج داشته است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=حقوق محیط زیست بین الملل (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6666256|صفحه=|نام۱=حسن|نام خانوادگی۱=مرادی|چاپ=1}}</ref> حق داشتن محیط زیست سالم در عرصه بین المللی عمد تا پس از جنگ جهانی دوم، توسط کارشناسان و سیاستمداران مطرح شد. با این حال در [[اعلامیه جهانی حقوق بشر]] و میثاق های بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی و اجتماعی فرهنگی از آن سخنی به میان نیامد. در عرصه بین المللی تا کنون [[سند|اسنادی]] در خصوص حق بر محیط زیست سالم به تصویب رسیده اند که مهمترین آن ها عبارتند از [[اعلامیه استکهلم]]، [[منشور جهانی طبیعت]]، [[اعلامیه لاهه]]، [[اعلامیه ریو]]، [[اعلامیه وین]] و [[اعلامیه هزاره سازمان ملل]].<ref name=":0">{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی حقوق عمومی|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=دادگستر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6666156|صفحه=|نام۱=بیژن|نام خانوادگی۱=عباسی|چاپ=1}}</ref>

== اسناد بین المللی ==

برخی از اسناد بین المللی در حوزه حقوق محیط زیست عبارتند از:

 

* [[پروتکل راجع به آلودگی دریایی ناشی از اکتشاف و استخراج بستر و زیر بستر دریا]]